Fréttablaðið - 24.08.2007, Page 26

Sparisjóðirnir hafa verið nokkuð í umræðunni að
undanförnu. Viðskiptaráð
telur þá staðnaða og á
fallanda fæti, deilur hafa
verið um formbreytingar
Sparisjóðs Skagafjarðar,
Spron er að breytast í öflugt
hlutaféag og eftirspurn er eftir
stofnfjárhlutum margra sparisjóða.
Aukinn áhugi á sparisjóðunum á
sér mjög eðlilegar skýringar, þ.e. að
rekstur þeirra hefur almennt
gengið vel á undanförnum árum,
þeir hafa vaxið mjög að umfangi og
eigin fé og veita viðskipavinum
betri þjónustu en aðrar fjármála-
stofnanir. Ef til vill stafar gremja
Viðskiptaráðs ekki síst af því að
augljóst er af árangri sparisjóðanna
að unnt er að reka fjármálastofnan-
ir með góðum árangri í öðru formi
en sem hlutafélag.
Eðli og tilgangi sparisjóðann er
vel lýst af fyrrverandi stjórnarfor-
manni Sparisjóðs Mýrasýslu,
Magnúsi Sigurðssyni á Gilsbakka, í
formála bókar um 90 ára sögu
Sparisjóðs Mýrasýslu sem út kom
árið 2003, en þar segir Magnús m.a.
„Mestu máli skiptir þó, að hér má
lesa, bæði með beinum orðum, en
ekki síður milli línanna, að spari-
sjóðurinn er af grunni risinn sem
félagsleg stofnun; honum var og er
ætlað það hlutverk að þjóna
héraðinu, með því að ávaxta
aflögufé manna í þörfum verkefn-
um fyrirtækja og einstaklinga í
héraði. Hann hefur því engan
veginn eðli hlutafélagsbanka, sem
reknir eru til ábata fyrir eigendur
hlutafjár. Samskipti hans við
einstaklinga og fyrirtæki hafa
jafnan mótast af þessarri hugsun“.
Um stofnfé sparisjóðanna segir
Magnús: „Af þeirri félagslegu
hugmyndafræði, sem
sparisjóðir byggjast á,
leiðir líka, að stofnfjáreig-
endur, sem nú eiga að
lögum að standa að
hverjum sparisjóði, eru
engan veginn eigendur
sjóðanna, heldur trúnaðar-
menn umhverfisins, sem
falið er að gæta þessa
fjöreggs byggðanna. Ræki
þeir hlutverk sitt eins og til er
ætlast í þeirri hugmyndafræði,
verða sparisjóðirnir aldrei „fé án
hirðis“. Þetta er mikilvægt að allir
skilji.“ Vert er að hugleiða frekar
stöðu og hlutverk sparisjóða á
landsbyggðinni.Einkavæðing og
fénýting síðustu ára hefur ekki
reynst landsbyggðinni heilladrjúg.
Hún hefur í flestum tilfellum fært
fyrstu eigendum fénýtingarinnar
mikla fjármuni en síðari notendur
þurfa síðan að bera kostnaðinn af
mikilli fjárbindingu. Má þar nefna
fénýtingu fiskveiðikvóta og
mjólkurkvóta, sölu grunnnets
fjarskipta og sala ríkisbankanna
hefur ekki bætt þjónustu þeirra á
landsbyggðinni.
Fénýting eigin fjár sparisjóðanna
í þágu stofnfjáreigenda, sem
Viðskiptaráð virðist telja sjálfsagða,
mun með sama hætti leiða af sér
mikla fjárbindingu sem bera þarf
kostnað af. Nálægð við fjármála-
þjónustu og aðgangur að lánsfé er
forsenda atvinnu og mannlífs í
hverri byggð. Þessa þjónustu hafa
sparisjóðirninr veitt hver á sínu
starfssvæði. Er ekki eðlilegt að þeir
sem notið hafa þjónustu Sparisjóðs
Mýrasýslu eða annarra sparisjóða
geri kröfu um að það rekstrarform
sparisjóðanna sem reynst hefur vel
í 100 ár eigi völ á að lifa í friði, og
viðurkennt sé að það hefur kosti
ekki síður en græðgi og fénýting?
Höfundur er stjórnarformaður
Sparisjóðs Suður-Þingeyinga.
Þankar um sparisjóði
Kristni er í huga flestra háð því að
ákveðnir atburðir
hafi í raun og veru
átt sér stað, að þeir
séu sagnfræðilegar
staðreyndir. Fræði-
menn hafa átt það til
að komast að öðrum
niðurstöðum og
veikja þar með
grundvöllinn að
kennivaldi kirkjunnar og jafnvel
hefur verið litið á vísindi og trú
sem andstæður.
Sú afstaða hefst að mestu með
upplýsingastefnunni. Kenningar
kirkjunnar taka margar að láta á
sjá og ákveðin andkristni verður
vinsæl meðal menntamanna.
Í lok 18. aldar er sagnfræðing-
urinn mikli Edward Gibbon ekki
í vafa um að kristni var ein af
helstu orsökunum fyrir hnignun
og falli Rómvarveldis og gerir
óspart grín að galdrakukli frum-
kristinna.
Á sama tíma birtast fyrstu efa-
semdarit þýskra guðfræðinga
sem rannsakað höfðu texta biblí-
unnar með gagnrýnu hugarfari.
Á nítjándu öld kollvörpuðu nátt-
úruvísindin endanlega hinni
kristnu heimsmynd og rannsókn-
ir guðfræðinga og sagnfræðinga
á biblíutextum sýndi hversu
óáreiðanlegir þeir voru.
Kristnin stóð orðið verulega höll-
um fæti og brugðust guðfræð-
ingar við því með nýrri og fjáls-
lyndari guðfræði.
Jón Helgason var biskup 1916
til 1938 og taldist til nýguðfræð-
inga. Ekki voru allir sáttir við
þessa nýju stefnu, enda sagði
séra Árna aðspurður
að enn væri biskupinn
„allt of ern“.
Samkvæmt nýguð-
fræðinni er ekki gert
ráð fyrir að neitt í
Biblíunni sé bókstaf-
lega rétt heldur beri
að túlka allt sem þar
stendur og túlki þá
hver fyrir sig.
Ekki fær kirkjan
mikið hlutverk þarna
og jafnframt virðist
stutt í trúleysi enda
litu margir svo á.
Jón Helgason gekk til náms í
Kaupmannahöfn og þar er enn að
finna mjög svo frjálslynda rót-
tæka guðfræðinga. Ekki fer
miklum sögum af þeim hér á
landi.
Eftir því sem veldi Ottómana
hnignaði reyndist auðveldara að
stunda fornleifarannsóknir í Pal-
estínu og meðal stórmenna sem
það gerðu var W.F. Albright við
upphaf 20. aldarinnar. Gengu
menn þar til verks með biblíuna í
annarri hendinni en múrskeiðina
í hinni.
Eftir stofnun Ísraelsríkis tóku
við menn á borð við Yigael Yadin
við rannsóknum. Markmið Yad-
ins og annarra var einnig að stað-
festa sagnfræði Biblíunnar en nú
í þeim tilgangi að rökstyðja yfir-
ráð gyðinga í Palestínu.
Leitið og þér munuð finna er
sagt og víst er að sannanir á
biblíusögum reyndust á hverju
strái. Jeríkó og aðrar borgir
sýndu augljós merki um innrás
Jósúa, en í Megiddo og Hazor
fundu menn ummerki um stór-
veldi Davíðs og Salómons. Hver
uppgröfturinn á fætur öðrum
staðfesti sagnfræði Gamla testa-
mentisins.
Eftir því sem mönnum varð
kunnugt um þessar rannsóknir á
seinni hluta 20. aldarinnar færð-
ist klerkum kapp í kinn og sú
bylgja strangtrúnaðar sem geng-
ið hefur yfir Bandaríkin undan-
farna þrjá áratugi eða svo er ein
afleiðing þess að nú þóttust menn
hafa sannað Biblíuna, alla vega
fyrri hluta og þann sem skiptir
máli fyrir rísandi stórveldi.
Eftir sex daga stríðið 1967 opn-
aðist ísraelskum fornleifafræð-
ingum fyrst aðgangur að hinum
fornu svæðum Ísraels og Júdeu
eins og þeim er lýst í Biblíunni
en þau eru á því svæði sem kall-
ast Vesturbakkinn. Nýjum
aðferðum var beitt og trú á sagn-
fræði Biblíunnar var ekki lengur
talin forsenda.
Þeir Finkelstein og Silberman
hafa tekið saman rannsóknarnið-
urstöður síðustu áratugi í tveim-
ur bókum frá 2001 og 2006.
Í stuttu máli er búið að koll-
varpa flestu því sem á undan var
gengið. Nánast engin ummerki
finnast um neitt af því sem segir
frá í Biblíunni fyrr en komið er
fram á 9. öld f.o.t. Enginn Ísra-
elslýður í Sínai, engin innrás
Jósúa, ekkert stórveldi Davíðs
og Salómons.
Gríðarleg gróska er á þessu
sviði og merkar nýjungar sífellt
að koma fram en það er sérstakt
til þess að hugsa að ófriður sá,
sem nú stendur yfir í Palestínu
skuli hindra rannsóknir á trú-
verðugleika þeirra bókar er
ófriðnum olli til að byrja með.
Heimildaskrá þessarar greinar
má finna á blogg.visir.is/binntho.
Höfundur er verkamaður.
Enn af sagnfræði og trú
Bæjarstjórinn í Vestmannaeyj-
um, Elliði Vignisson,
sendi mér tóninn í
Fréttablaðinu á mið-
vikudag. Talar hann
um „draugasögur“
og „dómsdagsspár“
og gerir lítið úr þátt-
töku minni í umræðunni um
samgöngur á sjó til Vestmanna-
eyja. Sem skipstjóri um árabil,
þekkjandi sjólag og allar
aðstæður við suðurströndina,
og nú sem þingmaður Suður-
kjördæmis, tel ég mér skylt að
taka þátt í umræðunni um fyr-
irhugaða hafnargerð í Bakka-
fjöru. Ég hef m.a. vakið athygli
á rifinu fyrir framan fyrirhug-
aða höfn og varað við því að
þar gætu skapast hættulegar
aðstæður, ef ekki væri farið í
fullnægjandi framkvæmdir,
strax í upphafi, til að lágmarka
hættuna á grunnbrotum.
Um lengingu varnargarða
segir Elliði: „Hið sanna er að
lenging garða um 300 metra
hefur enga skynsamlega
samsvörun við verkefnið og
skilar engum ábata nema síður
sé.“ Það væri synd að segja að
bæjarstjórinn þjáðist af
hógværð og minnimáttarkend.
Í stað þess að taka ábending-
um um
það sem betur mætti fara
fagnandi og koma þeim áleiðis
í umræðunni og undirbúningi,
þá gerir hann lítið úr þeim.
Það lýsir ekki mikilli dóm-
greind heldur hroka sem
bæjarstjórinn þyrfti að losa
sig við.
Ef tekst að byggja
hafnarmannvirki í
Bakkafjöru, sem eru
örugg og fullnægj-
andi fyrir Vest-
mannaeyinga, þá
fagna ég því. En í
mínum huga er það
verkefni vandasamt
og ekki hafið yfir
gagnrýni og mál-
efnalega umræðu.
Ef litið er til
framtíðar sýnist mér
að höfn í Bakkafjöru muni
geta minnkað umsvif úti í
Eyjum frá því sem nú er.
Löndun á fiski gæti færst í
Bakkafjöru og ýmis þjónusta,
sem nú fer fram í Eyjum, gæti
færst upp á land.
Framtíðin mun skera úr um
hvort Bakkafjöruhöfn muni
leysa samgöngumál Vest-
mannaeyinga á sjó með
fullnægjandi hætti. Ég hvet til
þess, enn og aftur, að allar
hliðar málsins verði skoðaðar
betur, áður en endanlegar
ákvarðanir verða teknar. Það
er nóg komið af skyndiákvörð-
unum stjórnvalda og nægir
þar að minnast á Grímseyjar-
ferjuna.
Að lokum skal þeirri
hugmynd varpað fram að
Elliði bæjarstjóri beiti sér
fyrir Því að Vestmannaeyingar
fái tækifæri til að kjósa um
hvort þeir vilja höfn í Bakka-
fjöru eða hraðskreiðari nýjan
Herjólf sem sigli til Þorláks-
hafnar eins og verið hefur til
þessa.
Höfundur er þingmaður Frjáls-
lynda flokksins fyrir Suðurkjör-
dæmi.
Til bæjarstjóra
Vestmannaeyinga
AÐ KAUPA VÍN
ER EKKERT
GRÍN
Haf›u skilríkin me›fer›is.
Takk fyrir að sýna okkur skilríki að eigin frumkvæði
þegar þú kemur í Vínbúðina. Þannig leggjumst við á eitt
um að takmarka aðgengi unglinga að áfengi.