Fréttablaðið - 13.10.2007, Blaðsíða 30

Bent A. Koch kemur til dyranna kvikur í hreyf-ingum. Hann er sjötíu og níu ára gamall og ber ald-
urinn vel. Þegar hann hefur komið
sér fyrir í stól eftir að hafa borið
fram te og heimabakaðar bollur
segir hann: „Ég er ákaflega þakk-
látur fyrir framlag fasteignafé-
lagsins Stoða. Það nemur nálægt 20
prósentum af höfuðstól sjóðsins og
þýðir einfaldlega að styrkveitingar
úr sjóðnum munu einnig aukast um
nálægt 20 prósent og ekki veitir af
því á hverju ári vísum við fjölda
umsókna frá.“
Áður en farið er nánar út í Sjóð-
inn fyrir danskt-íslenskt samstarf
og hlutverk hans er þó ekki annað
hægt en að spyrja Bent A. Koch um
aðild hans að lausn handritamáls-
ins og ástæðu þess að Ísland skipar
svona stóran sess í lífi hans og
starfi.
Bent ólst upp á borgaralegu og
ekki síður mjög kristilegu heimili,
fyrst á Amager og seinna í Jægers-
borg skammt norðan við Kaup-
mannahöfn. „Á mínu heimili, eins
og svo mörgum öðrum borgaraleg-
um heimilum í Danmörku, var fólk
ósátt við viðskilnað Íslendinga við
Dani. Sagt var að Íslendingar hefðu
snúið baki við gamla kónginum.
Kristján X, konungur Íslands og
Danmerkur, var afar vinsæll í Dan-
mörku á stríðsárunum og mörgum
Dönum sveið það að Íslendingar
skyldu lýsa yfir stofnun lýðveldis-
ins meðan Danmörk var hersetið
af Þjóðverjum.“ Íslandsáhuginn
hefur því síður en svo fylgt Bent A.
Koch frá barnæsku.
Bent A. Koch gekk ungur til liðs
við andspyrnuhreyfingu Dana. Í
ævisögu sinni Min tid sem kom út
árið 2003 lýsir hann því hvernig
hann tæplega sextán ára gamall
hreinlega gat ekki setið á skóla-
bekk þegar verkefnin í andspyrn-
unni blöstu við. Hann ákvað því að
hætta menntaskólanámi tæplega
sextán ára gamall og nýsestur í
fyrsta bekk. Við tóku árin í and-
spyrnuhreyfingunni þar sem Bent
tók meðal annars þátt í þeirri
umfangsmiklu aðgerð þegar gyð-
ingum var smyglað frá Danmörku
yfir sundið til Svíþjóðar á fiskibát-
um.
Bent varð blaðamaður ungur og
tvítugur að aldri hafði hann ráðið
sig til starfa á Kristeligt Dagblad
sem hann átti síðar eftir að rit-
stýra. „Ritstjórinn minn hafði hitt
séra Friðrik [Friðriksson] og seinna
náði ég sjálfur einnig að hitta þenn-
an merka mann. Séra Friðrik var
ákaflega vís maður, hafði mikil
áhrif á alla sem hann hitti og og
það gilti einnig um ritstjórann
minn. Hann fór reyndar aldrei
sjálfur til Íslands en hann sendi
mig þangað.”
Þetta var árið 1957. Markmiðið
með ferð Bents til Íslands var að
kynnast landi og þjóð og skrifa um
Ísland í Kristeligt Dagblad. Bent
heillaðist af landinu og þegar hann
kom heim skrifaði hann greina-
flokk um Ísland. „Greinarnar voru
skrifaðar undir hinni dramatísku
yfirskrift: Sögueyja á atómöld,“
segir Bent og brosir út í annað og
hann ítrekar að þessi fyrsta heim-
sókn til Íslands hafi haft gríðar-
lega mikil áhrif á hann.
Þegar Bent kom þessa fyrstu
ferð sína til Íslands þekkti hann
fyrir tvo Íslendinga. Báða hafði
hann hitt í Kaupmannahöfn, annar
var guðfræðiprófessor og hinn
guðfræðinemi. Þetta voru þeir Sig-
urbjörn Einarsson, síðar biskup, og
guðfræðineminn var Sigurður A.
Magnússon rithöfundur. „Þessir
tveir menn eru elstu íslensku vinir
mínir og enn þann dag í dag er ég í
sambandi við þá í hvert sinn sem
ég kem til Íslands,“ sem er ekki
sjaldgæfur viðburður því hingað
leggur hann leið sína helst árlega,
og síðan hefur íslensku vinunum
heldur betur fjölgað.
Fyrsta Íslandsferð Bents A.Koch
átti eftir að draga dilk á eftir sér,
ekki bara fyrir Bent sjálfan heldur
má leiða líkum að því að hún hafi
haft veruleg áhrif á framgang
handritamálsins svokallaða.
„Á þessum tíma var ég mjög
upptekinn af þjóðernislegum
málum í Danmörku, ég var til
dæmis virkur í baráttu danska
minnihlutahópsins syðst á Jótlandi.
Ég var einnig tengdur lýðháskóla-
samfélaginu þar sem áhersla var
lögð á að færeysku máli, menningu
og einnig fána þeirra væri sýnd til-
hlýðileg virðing. Á sama tíma stóð
baráttan fyrir því að norskar mál-
lýskur væru jafnréttháar ríkismál-
inu og sömuleiðis fyrir því að
finnskan yrði ráðandi tungumál í
Finnlandi í stað sænskunnar. Segja
má að þetta hafi verið tíminn þegar
Helsingfors varð Helsinki og
Kristianía Ósló.“
Bent segist hafa fundið sterka
samsvörun milli þessarar öldu sem
stóð í Skandinavíu annars vegar og
þjóðerniskenndar Íslendinga hins
vegar. „Ég skildi vel þennan sterka
vilja Íslendinga til að fá aftur hand-
ritin, hina áþreifanlegu sönnun
þess að landið væri menningar-
þjóð.“
Því var það að Bent ákvað að beita
sér í handritamálinu strax eftir
þessa fyrstu ferð til Íslands, og
hann beitti sér af fullum þunga. Að
eigin frumkvæði myndaði hann
nefnd sem hafði það verkefni að
semja tillögu að því hvernig þjóð-
irnar tvær, Íslendingar og Danir,
skiptu á milli sín handritunum.
„Seinni tíma sagnfræðingar hafa
kallað mig fyrsta danska lobbíist-
ann,“ segir Bent og er greinilega
frekar stoltur af þeirri nafnbót.
„Ég reyndi með öllum ráðum að
skapa skilning á málinu og nefndin
sem ég hafði myndað gerði form-
lega tillögu að lausn þess.“
Þessi fyrsta tillaga að lausn
handritamálsins var kennd við
Bent og kölluð „Det Kochske
delingsforslag“ eða skiptitillaga
Kochs. Nefnd Bents safnaði undir-
skriftum miklum fjölda virtra
Dana til stuðnings tillögunni. Þessi
tillaga varð þó ekki sú sem farið
var eftir við endanlega skiptingu
handritanna
en lá engu
að síður til
grundvallar
í þeim samn-
ingaviðræð-
um sem nú
fóru í hönd.
Meðan á
vinnslu til-
lögu Kochs
stóð hafði
hann einnig
kynnst
fjölda
íslenskra og
danskra
stjórnmála-
manna og
einnig fræði-
manna og
þau tengsl
nýttust vel í
framhald-
inu. „Ein-
hvern veginn varð ég milligöngu-
maður í þessum samningum,
samningamaður sem leitaðist við
að ná lendingu milli aðila. Það sem
er ekki síður merkilegt eftir á að
hyggja er að ég naut trausts beggja
aðila.“
Bent eignaðist góða vini meðal
forystumanna íslensku stjórnar-
flokkanna á þessum tíma. „Hægri
menn og sósíaldemókratar sátu
saman í stjórn eins og nú,“ segir
Bent sem greinilega fylgist enn
Seinni
tíma sagn-
fræðingar
hafa kallað
mig fyrsta
danska lobbí-
istann.
Íslendingar hafa sýnt mér sóma
Bent A. Koch er formaður stjórnar Sjóðsins fyrir danskt-íslenskt samstarf en sá sjóður tók á dögunum á móti einni milljón króna
frá fasteignafélaginu Stoðum. Bent gegndi lykilhlutverki í að ná sáttum milli þjóðanna tveggja í handritamálinu. Steinunn Stefáns-
dóttir hitti Bent á heimili hans í Óðinsvéum í síðustu viku.