Fréttablaðið - 22.12.2007, Blaðsíða 108

76 22. desember 2007 LAUGARDAGUR
Það er gamall íslenskur siður að
gjalda barni tannfé þegar það fær
sína fyrstu tönn. Að missa fyrstu
barnatönnina er líka stór atburður í
lífi barns. Sú tönn hefur gjarnan
ratað undir kodda og með dularfull-
um hætti breyst í pening meðan
barnið svaf. Tannálfurinn er þekkt-
ur meðal annarra þjóða og verður
sífellt þekktari hér á landi þó að
honum tengist hvorki ævintýri né
sögur og litlar upplýsingar til um
atgerfi hans eða eðli. Stefán Sturla
Sigurjónsson færir ungum lesend-
um ævintýri þar sem tannálfurinn
skipar veigamikið hlutverk.
Alína er orðin sjö ára og ekki búin
að missa tönn. Flestir á hennar aldri
hafa þegar misst tönn. Það sem hún
veit ekki er að fyrsta tönn úr sjö ára
barni er einmitt mjög mikilvæg í
ævintýralandinu. Hún og tönninn
hennar eiga eftir að verða mið-
punktur spennandi ævintýris í landi
álfa og trölla.
Sagan er
myndræn, hún
gerist í óræðu
ævintýralandi
sem er kostur
þegar kynntar
eru til sögunnar
vættir sem ekki
eru þekktar í
íslenskum þjóð-
sögum. Blóm-
álfar, tannálfar
og aðrir álfar
búa niðri í daln-
um en tröll og
óvættir í fjöll-
um. Tröllin eru sýnu heimskari en
álfarnir. Til þess að undirstrika
muninn á álfum og tröllum tala
tröllin einfaldara mál en álfarnir og
hafa ekki fullt vald á íslenskri mál-
fræði. Þegar tröllin tala er orðaröð
önnur en almennt tíðkast, frumlag-
ið færist gjarnan aftur fyrir andlag
setninganna. Það virðist þó ekki
vera nein regla á þessum snúningi.
Til þess að sýna léttleika álfanna
notar höfundur rím. Þeir bæta
gjarnan rímrunu við setningarnar
sem verða með þeim hætti lengri og
flóknari en um leið léttar og
skemmtilegar.
Bókin virðist ætluð til þess að
lesa upphátt. Það er mikill texti á
hverri síðu og samtöl og söngvar
inni á milli í textanum. Hún er
prýdd fjölda litmynda eftir Jean
Antoine Posocco sem hefur mynd-
skreytt margar íslenskar barna-
bækur. Textinn minnir á köflum á
leikrit enda þegar búið að setja á
fjalirnar leikrit sem byggir á sög-
unni,í leikgerð höfundar. Leikfélag
Sauðárkróks sýndi það nú í haust.
Alína, tönnin og töframátturinn
er skemmtilegt ævintýri. Því fylgir
hughreysting til barna sem missa
tennur seint. Sagan er spennandi,
fullt af ævintýrapersónum bæði
nýstárlegum og gamalkunnum.
Hildur Heimisdóttir
Ljóðabók í yfirlýstri herferð gegn klisjum og reglu
með klisju að vopni, bók sem ætlar sér að brjóta niður
öll tabú, rjúfa alla mögulega bannhelgi, skíta út hefð-
bundin gildi, ráðast á (meinta) „pólitíska rétthugsun”
og ögra lesandanum uns honum verður óglatt. Bók
sem fyrirlítur allt sem er (meintum) smáborgara heil-
agt, bók sem nærist vísvitandi á eigin óorði, eigin klisj-
um, fordómum, fyrirlitningu, dónaskap, klámi og lág-
kúru. Bók sem ætlar sér að vera óþolandi kjaftfor og
tekst það – m.a. vegna þess að skáldið kann ýmislegt
fyrir sér og yrkir mergjað ef vill. Bestu ljóðin eru
býsna mögnuð, þau verstu eru sorp.
Bók sem ætlar sér allsherjar vanhelgun og niðurrif,
ekki síst á ljóðinu sjálfu, bók sem ætlar sér að ganga
fram af lesanda sínum og gengur um leið að sjálfri sér
dauðri – vísast með réttu ráði. Bók sem tætir í sig
mannasiði og rífur viðtekið siðferði í tætlur – og bók-
staflega heimtar af lesendum (og gagnrýnendum) að
þeir beiti sig sömu meðferð. Þegar bókinni er slátrað
er verkið fullkomnað, afhelgun orðs og æðis algjör og
skáldið sigrar, sjálft sig og allt, einkum ef það fellur í
svaðið. Dauðinn er sigurstund tómhyggju þessarar
bókar, ærumorð næst skástur kostur, eigið og annarra.
Skáldskapur bókarinnar ber því með sér ísmeygi-
lega sjálfstortímingu, beitir aflinu jöfnum höndum
gegn ljóðum sínum og lesanda og magnar ófrið þeirra
á millum uns bæði falla á eigin bragði – ljóðið pissar í
skóinn sinn og skýtur sig í fótinn og gerir í bólið sitt
eins og til stóð (er oftast meiri klisja en klisjan sem
það ræðst gegn) og lesandinn fær langvarandi óbragð
í munninn, honum ofbýður og finnst að skáldið ætti að
skammast sín og halda kjafti. Allt samkvæmt áætlun,
allir bera skarðan hlut frá borði, allt sem fyrrum var
fallegt er ömurlegt og ljótt, ljóðið ekki síst og sannar
það sjálft jafnharðan.
Innri sjálfseyðingarhvöt bókarinnar nær meðvituðu
risi með grímulausri (klisjukenndri) kvenfyrirlitninu
þar sem er konan er „blaut píka“, eitthvað til „að ríða“,
„endaþarmsop“ á víðavangi – höfundur ávarpar „les-
endur“ í bókarlok (76) og það eru (nema hvað!) bara
karlar, lengra getur fyrirlitningin raunar ekki náð og
herferð bókarinnar gegn sjálfri sér lýkur þannig með
tilkomumikilli sjálfsaftöku sem sæmir henni vel.
Sjálfvirk markmið bókarinnar eru ragnarök og eyð-
ing, og „runk“ því helsta lífsmark hennar, dauðinn von
hennar og lífið óvinur. Skáldið sér andlega flatneskju í
öllu og öllum í eigin spegli og smíðar úr forinni ljóð
sem síðan eiga að tortíma eigin tilurð – úthugsuð
afbygging eða fretbomba sem kafnar í eigin skítalykt,
jafnvel hvort tveggja í senn. Djöfulleg flétta.
En fáheyrð kvenfyrirlitning er skáldinu ekki næg
ósvífni til að ná áformi sínu, bókin stígur því skrefinu
lengra og nær um leið hámarki sjálfstortímingar eigin
ljóða: Með svo dæmalaust smekklausum tilvísunum til
þjóðkunnra einstaklinga í æðstu embættum að
lágkúran beinlínis leggur bókina að velli – nöfnin sem
höfundur leyfir sér að vélrita á síður (t.d. 21, 32 og 50)
eru svo hömlulaus óskammfeilni og smekkleysa að
ásetningurinn – að ljóðin sjálf séu vitnisburður um
eigið niðurrif og taki því glöð skáld sitt af lífi – tekst.
Því verður skáldinu að ósk sinni og fær enga stjörnu.
Dálagleg flétta en siðblind – skv. eigin kröfu.
Sigurður Hróarsson
Það er fátt dramatískara en að
vera unglingur. Aðalpersóna
unglingabókarinnar Ef þú bara
vissir…, Klara Thoroddsen, upp-
lifir töluvert af tilfinningasveifl-
um á mjög stuttum tíma og lærir
í leiðinni sitthvað um lífið. Þetta
er mjög viðburðarík frásögn, það
er ekki nóg með að vinkvenna-
hópurinn allur verði verulega
ástfanginn heldur kemur gamalt
fjölskylduleyndarmál upp á yfir-
borðið sem kippir fótunum undan
veröldinni hennar Klöru.
Í bókinni má finna kunnugleg
viðfangefni unglingasagna, pæl-
ingar um samskipti kynjanna,
stríðni og stæla og fjölskyldu-
vandamál. Þessi bók er mikil
stelpusaga – eins og bókarkápan
ber með sér – en höfundarnir
hafa áður sent frá sér skáldsög-
una Djöflaterta. Þessar tvær
sögur kallast óneitanlega á en Ef
þú bara vissir… er ívið ungæðis-
legri og líklega ætluð yngri mark-
hóp. Grallaraskapurinn er þó
svipaður í báðum bókunum sem
og orðræðan en allt gengur það
vel upp í þessari hressilegu ungl-
ingasögu. Persónugallerí höfund-
anna er stórskemmtilegt, fram-
vindan nokkuð spennandi og
frásagnarstíllinn tekur sig mátu-
lega alvarlega. Ég held að ungar
stúlkur geti haft heilmikið gaman
af þessari bók.
Kristrún Heiða Hauksdóttir
BÓKMENNTIR Stefán
Sturla Sigurjónsson
leikstjóri sendir frá
sér ævintýri fyrir
börn og fullorðna.
Tannálfabálkur
BÓKMENNTIR
Ef þú bara vissir…
eftir Mörtu Maríu Jónasdóttur og Þóru
Sigurðardóttur
★★★
Hressileg og viðburðarík unglingasaga
Unglingaórói og allt í steik
Siðblind ljóð að eigin ósk
BÓKMENNTIR Ingólfur Gíslason: Sekúndu nær dauðanum
– vá, tíminn líður!
BÓKMENNTIR
Alína tönnin og töframátturinn
Stefán Sturla Sigurjónsson
★★★
Skemmtilegt ævintýri tengt fyrsta
tannmissi.
7. og 8. des uppselt
30. des
SENDU SMS JA ACF
Á NÚMERIÐ 1900 OG
ÞÚ GÆTIR UNNIÐ!
Vinningar eru Bíómiðar fyrir tvo, DVD
myndir, varningur tengdur myndinni
og margt fleira!
SMS
LEIKUR
Vi
nn
in
ga
r v
er
ða
a
fh
en
di
r h
já
B
T
Sm
ár
al
in
d.
K
óp
av
og
i.
M
eð
þ
ví
a
ð
ta
ka
þ
át
t e
rt
u
ko
m
in
n
í S
M
S
kl
úb
b.
9
9
kr
/s
ke
yt
ið
.
JÓLAMYNDIN Í ÁR!
STÓRSKEMMTILEG GAMANMYND FYRIR ALLA FJÖLSKYLDUNA!
SÝND MEÐ ÍSLENSKU OG ENSKU TALI.