Fréttablaðið - 20.01.2008, Síða 74

MENNING 54
E
ndurvinnsla er hug-
tak sem skýtur upp
kollinum á flestum
stigum samfélags-
legrar umræðu, og
kannski var ívitnunarstefna
póstmódernismans angi af
þeirri umræðu. Nú skilst mér
að takmörk séu fyrir því hve
oft er hægt að endurnýta
suma hluti; fróðir menn segja
mér að eftir þrjá til fjóra
umganga hafi til að mynda
flestar gerðir pappírs til-
hneigingu til að leysast upp í
frumeindir sínar.
Ég veit ekki hver þolmörkin
eru þegar bækur eru annars
vegar. Kannski má halda
áfram að endurvinna sömu
texta og myndir og setja á
prent svo lengi sem einhverj-
ir eru fyrir hendi til að kaupa
afurðirnar. Þess vegna er enn
ekki útséð um það hvort
bókin Erró í tímaröð; Líf og
list, eftir Danielle Kvaran
kemur til með að gera í blóð-
ið sitt fyrir útgefandann. Trú-
lega hjálpar að gefa grafík-
þrykk með bókinni, eins og
Erró hefur gert af alkunnu
örlæti.
Vissulega er þetta ásjálegur
annáll og auðflettanlegur,
ýmiss konar útlitsvandi
haganlega leystur af auglýs-
ingastofunni Næst og Sigurð-
ur Pálsson betri en enginn
þegar kemur að því að yfir-
færa tyrfna franska listfræði
á íslensku. Og engu er logið
um elju höfundar, sem virðist
hafa fínkembt allar heimildir
sem til eru um hinn ástsæla
listamann, en þær eru legíó.
Allt þetta hefur PBB rétti-
lega tíundað í umsögn sinni
hér í Fréttablaðinu fyrir
skömmu. Og hægt að taka
undir ýmislegt annað sem
hann segir um fálæti lands-
manna um þennan einstaka
listamann sem Erró er. Meðan
ég man, væri ekki hægt að
finna stað í Flugstöð Leifs
Eiríkssonar fyrir veggmynd-
ina sem fjarlægð var úr
Kringlunni?
Til gagns eða ógagns
Engu að síður hlýtur íslensk-
ur listunnandi, sem fylgst
hefur með ferli Errós og gert
sér far um að eignast helstu
bækur um líf hans og list, að
velta fyrir sér hvort svari
kostnaði að bæta nýjum annál
í safnið. Því fyrir eru nokkrar
nýlegar bækur um listamann-
inn á íslensku, þær eru langt í
frá ófáanlegar, og innihalda
megnið af því efni, bæði texta
og myndir, sem finna má í
annálnum. Hér á ég t.d. við
doðrant Marcs Augé (1994),
risastóran „katalóg“ Erró-
safnsins í Listasafni Reykja-
víkur (1998) og bók L.R. um
Erró frá 2001. Einnig er auð-
velt að komast yfir glæsileg-
an katalóg Jeu de Paume-
safnsins vegna sýningar
Errós í París árið 2000, þar
sem er að finna styttri útgáfu
af títtnefndum annál Danielle
Kvaran um listamanninn.
Það efni sem höfundur
hefur sjálf lagt í púkkið verð-
ur tæplega til þess að auka á
heimildagildi annálsins fram
yfir þau ritverk sem hér hafa
verið nefnd. Það felst aðal-
lega í bréfum sem nokkrir
franskir gagnrýnendur og
franskir vinir listamannsins
hafa skrifað höfundi til birt-
ingar, og upplýsingum sem
eru á mörkum þess að vera
smásmugulegar. Er til dæmis
nauðsynlegt að vita af því að
ein grafíkmynd eftir Erró
hafi ratað á tiltekna bók á því
herrans ári 1964?
Ekki verður heldur séð
hvernig þessi annáll getur
gagnast áhugafólki sem ekki
hefur aðgang að öðrum bókum
um listamanninn. Þeir sem ein-
ungis hafa áhuga á myndum
hans verða sér vísast úti um
eldri bækurnar með sínum
stóru litprentunum. Þeir sem
vilja kynna sér ýmsa listheim-
speki og umfjallanir um lista-
manninn á alvarlegum nótum
velja sér frumheimildir þar
sem textar eru birtir í heild
sinni, en ekki í bútum. Og þeir
sem langar að lesa um ævi
listamannsins í stærra sam-
hengi eru örugglega ekki á
höttunum eftir upptalningu
staðreynda og nafnaskrá.
Um áreiðanleika annála
Nú er annáll í eðli sínu jafn
brigðull texti og hin svokall-
aða „túlkandi ævisaga“. Hins
vegar gefur lesandinn sér að
höfundur ævisögunnar velji
úr staðreyndum og túlki þær
eftir eigin höfði – til þess
hefur hann bessa- og skálda-
leyfi – en annálaritarinn, sá
sem gefur sig út fyrir að draga
einungis saman staðreyndir,
ávinnur sér sjálfkrafa óskor-
að traust lesandans. Við trúum
því sem sagt að minnist ann-
álaritarinn ekki á eitthvað,
hafi það einfaldlega ekki
gerst. Sennilega er þetta sál-
fræðilegt fyrirbæri.
Því segi ég þetta, að ekki er
hægt að ráða annað af annál
Danielle Kvaran, þar sem
dregin er saman margháttuð
umfjöllun um verk Errós í hart-
nær hálfa öld, að ekki hafi
Íslendingur brotið til mergjar
verk listamannsins af skyn-
samlegu viti, eins og sagt er,
fyrr en 1986, þegar maður að
nafni Gunnar B. Kvaran fylgir
úr hlaði sýningu hans á Tvíær-
ingnum í Feneyjum. Og þá
undanskil ég ýmisleg viðbrögð
blaðamanna og gagnrýnenda
við verkum Errós í íslenskum
dagblöðum fyrstu árin heima á
Íslandi, þegar fáar aðrar
prentheimildir voru fyrir
hendi.
Nú er auðvitað eðlilegt að
fyrst verið er að halda til haga
fræðilegum greinum um lista-
manninn í svona annál, þá fari
mest fyrir framlagi erlendra,
fyrst og fremst franskra, list-
fræðinga og listgagnrýnenda.
Erró hefur jú búið og starfað
úti í Frans í hartnær hálfa öld;
og þar hafa góðir menn á borð
við Alain Jouffroy, Pierre Till-
man og Jean-Jacques Lebel
verið óþreytandi að fjalla um
verk hans og kynna þau fyrir
umheiminum.
En að gefa í skyn með þögn-
inni að allan þennan tíma, ég
tala nú ekki um eftir að lista-
maðurinn hóf aftur að sýna
reglulega á Íslandi á áttunda
áratugnum, hafi enginn íslensk-
ur listspekúlant, ekki Bragi
Ásgeirsson, Matthías Johann-
essen, Eiríkur Þorláksson,
Hannes Sigurðsson, sá sem
þetta skrifar og sjálfsagt fleiri,
haft uppi nógu marktækar
skoðanir á myndlist Errós til að
vera tækar á bók, verður til
þess að draga verulega úr
heimildargildi annálsins, a.m.k.
fyrir lesendur hér uppi á
Íslandi. Ekki veit ég hvort
þessa ávöntun ber að skrifa á
fáfræði eða hroka höfundar.
Að lokum eitt innslag af
persónulegum toga. Fyrir
nokkrum árum ritaði undir-
ritaður ævisögu Errós í náinni
samvinnu við listamanninn. Í
þessa ævisögu vitnar Dani-
elle Kvaran nokkrum sinnum
beinum orðum, a.m.k. einu
sinni í löngu máli, og allt í lagi
með það. Oftar endursegir
hún ýmsar upplýsingar sem
birtust fyrst í þessari ævi-
sögu. Ekkert er heldur við það
að athuga.
Hins vegar er sérkennilegt,
að þegar höfundur þakkar
með nafni öllum höfundum
„sem vitnað er til í þessari
krónólógíu og ennfremur
öllum sem hafa komið með
sitt innlegg með einum eða
öðrum hætti“, þá á hún engar
þakkir afgangs til handa höf-
undi áðurnefndrar ævisögu.
Hér er sniðgengin það sem í
fræðasamfélaginu er nefnd
„fagleg háttvísi“ og kostar
ekki neitt.
ENDURVINNSLAN Á ERRÓ
Erró – í tímaröð eftir Danielle Kvaran kom út síðla árs 2007. Erró er staddur
hér á landi og áritaði í gær eintök af bókinni fyrir áhugasama en fyrstu
kaupendur verksins fengu grafíkverk í kaupbæti.
Aðalsteinn Ingólfsson, listfræðingur
og forstöðumaður Hönnunarsafns
Íslands, er höfundur fjölda rita um
íslenska myndlist og hönnun. Nýleg
verk hans eru Lifandi silfrið – um
skartgripi Ásdísar Sveinsdóttur Thor-
oddsen og Mikines, en fram undan
er stórsýning á verkum færeyska
meistarans í Listasafni Reykjavíkur
sem Aðalsteinn stjórnar.
Ný bók
Danielle
Kvaran um
feril Errós
hefur vakið
nokkra
aðdáun, en
Aðalsteinn
Ingólfsson,
listfræð-
ingur og
höfundur
ævisögu
listamanns-
ins sem
kom út
1982, hefur
athuga-
semdir við
verkið.
MYNDLIST
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON
Þjóðmenningarhúsið – The Culture House
National Centre for Cultural Heritage
Hverfi sgötu 15, 101 Reykjavik
Sími 545 1400, www.thjodmenning.is
Veitingar á virkum dögum.
Sýningar - leiðsögn - verslun
Opið daglega kl. 11.00 – 17.00
Leiðsögn á íslensku um handritasýninguna í hádeginu
kl. 12.10 á fi mmtudögum. Leiðsögn á ensku um handrita-
sýninguna kl. 15.30 á mánudögum og föstudögum.
Í versluninni: Myndlistarsýning Erlu Þórarinsdóttur –
Sameign. Opinber rými.
SÝNINGAR Á
ÖLLUM HÆÐUM
Handan um höf – Helgi Hálfdanarson Handritin – saga handrita og hlutverk um aldir Ferðalok – Jónas Hallgrímson 1807–1845 Surtsey – jörð úr ægi
SÝNINGAR Á
ÖLLUM HÆÐUM