Fréttablaðið - 20.01.2008, Blaðsíða 26

MENNING 6
E
r ekki orðið svo mikið af
auðugum íslenskum
athafna mönnum í
London?“ spurði starfs-
maður Christie’s nýlega.
„Við förum örugglega bráðum að
sjá íslenska listamenn á
uppboðunum hér í London.“ Og
mikið rétt, það er þegar farið að
gerast: verk eftir Ólaf Elíasson var
boðið upp ásamt norrænum verkum
í London á liðnu ári. Jöklasería hans
var seld á 142 þúsund pund – met-
verð fyrir verk Ólafs á uppboði. Nú
þegar efnahagsuppsveiflan tekur
dýfu gæti orðið bið á að metið verði
slegið þó það sé ekki víst: aldrei
hafa jafnmargir átt mikið fé sem
þeir eru fúsir að leggja í list.
Í síðustu uppsveiflu, sem lauk
uppúr 1990, voru mörg met slegin –
verð á uppboðum um mitt síðasta ár
voru 18 prósentum hærri en verð
sem fengust 1990 þegar verð reis
hæst áður en það fór að dala.
Það sem einkennir verðhækkan-
ir listaverka undanfarin misseri er
að ný lönd eru komin á listakortið.
Verk eftir rússneska, kínverska,
indverska og suðurameríska lista-
menn eru allt í einu í háum kúrsi.
Skýringin er einföld: það er orðið
nóg af auðmönnum frá þessum
löndum til að kaupa verk landa
sinna. Þá er ekki að sökum að
spyrja: verðið hækkar.
Hátt verð þýðir þó ekki að list sé
almennt dýr. Helmingur samtíma-
listar sem selst í Evrópu fer á undir
100 þúsund krónum. Og það er því
ekki vonlaust að safna list þrátt
fyrir fréttir um ofurverð – þá er
bara að finna þá sem hafa enn ekki
vakið athygli.
Nýir listaspútnikkar
Nýmælið í uppsveiflu verðs á lista-
verkum eru tvímælalaust lista-
menn frá löndum sem hafa ekki
verið með á landakorti samtíma-
listar. Samtíma listamenn frá Rúss-
landi standa á góðum grunni þar
sem list eftir byltinguna hefur
þegar eignast sína kafla í
listasögunni. Áður voru listamenn
þar aðþrengdir og ofsóttir en nú
blómstrar samtímalistin þar og
verðið á einstökum listamönnum
hefur líka þegar þotið rækilega
upp.
Moskva er önnur stærsta borg
Evrópu, á eftir London, en þar eru
hins vegar hlutfallslega fleiri millj-
arðamæringar en um getur annars
staðar, nema kannski í Reykjavík.
Listalíf Moskvu hefur þrifist marg-
víslega á auðnum: þrjú af fimm
helstu galleríunum voru stofnuð af
eiginkonum auðmanna og starfs-
menn Christie’s halda fyrirlestra
þar um hvernig eigi að byggja upp
listasafn.
Á seinni hluta 20. aldar var sam-
tímalist litin hornauga og þreifst
neðanjarðar eða listamenn urðu
landflótta. Konseptlistamaðurinn
Ilya Kabakov (f. 1933), sem er
Íslendingum kunnur eftir sýningu á
Listasafni Reykjavíkur 2006, varð
reyndar ekki landflótta en flutti til
New York 1992 eftir að hafa búið
hér og þar á Vesturlöndum frá
1987.
Verk Kabakovs eru nú sýnd í
Moskvu og margir af hans kynslóð
eru í miklum metum. Það eru ekki
bara landar sem kunna að meta
verk hans: árið 2000 taldi ArtNews
hann í hópi tíu mætustu listamanna
samtímans. Þó hann sé þekktasti
núlifandi rússneski listamaðurinn
og verk hans seljist fyrir hundruð
milljóna króna án hjálpar rússneska
markaðarins – teikningar eftir hann
seljast á 400 þúsund krónur og
uppúr – eru verk hans sýnd og seld í
Moskvu.
Fyrsta kínverska samtímalistasafnið
Samtímalist í Kína á sér allt aðra
sögu því hún hefur þróast út frá
vestrænni list, sem á sér ekki hlið-
stæðu í kínverskri list, með tilvísun-
um í kínverska hefð. Hún á upptök
sín á 8. áratugnum meðal listamanna
sem voru í andófi við ríkjandi hug-
myndafræði og voru litnir hornauga
af kerfi sem gerði allt til að halda
aftur af samtímalistinni. Ritskoðunar
gætir í listum eins og á öðrum svið-
um í Kína svo listalífið þar á undir
högg að sækja þegar um er að ræða
list með pólitískar skírskotanir.
Til skamms tíma var ekki neitt
samtímalistasafn í Kína en nú er
komið slíkt safn í Peking, kennt við
Ullens. Belgíski baróninn Guy
Ullens hefur auðgast á matvinnslu-
fyrirtækjum sem hann hefur selt til
að koma á fót listamiðstöð í gamalli
verksmiðju sem var teiknuð af
þýskum arkitekt af Bauhaus-skól-
anum og endurbyggð af franska
arkitektinum Jean-Michel Wilmotte.
Miðstöðin hýsir um 100 gallerí, bæði
kínversk og útlend, auk bókabúða
og kaffihúsa. Miðstöðin á að safna
upplýsingum um kínverska sam-
tímalist og koma henni á framfæri á
fjölbreyttan hátt.
Áhuga Ullens má rekja til þess að
faðir hann var í utanríkisþjónust-
unni og bjó í Kína á 4. áratugnum.
Ullens byrjaði að safna gamalli kín-
verskri list og eldri list, átti meðal
annars safn vatnslitamynda eftir
enska listamanninn Turner (1775-
1851) sem hann seldi á uppboði í
fyrra fyrir rúman milljarð til að
leggja í listamiðstöðina sem hýsir
líka safn 1.500 kínverskra nútíma-
verka sem Ullens og Myriam kona
hans hafa safnað.
Ullens hefur lýst því yfir að hann
vilji koma á framfæri breiðu úrvali
af því besta sem kínversk samtíma-
list hafi upp á að bjóða – ekki veiti
af kynningu því aðeins örfáir kín-
verskir listamenn hafi náð alþjóð-
legri athygli og ofurverði sem gefi
engan veginn mynd af hræringum
þar. Ef Ullens fær að starfrækja
miðstöðina í friði verður hún án efa
þungamiðja kínverskrar samtíma-
listar og kynningar hennar heima
og heiman.
Bretland: athafnaskáld og há verð
Charles Saatchi hóf að safna verk-
um eftir unga breska listamenn
samhliða því að hann byggði upp
alþjóðlega auglýsingaskrifstofu
með bróður sínum Maurice. Saatchi
fæddist í Bagdad 1943 en ólst upp í
London og þar opnuðu þeir bræður
auglýsingastofu 1970. Fimmtán
árum síðar var þetta orðið alþjóð-
legt veldi með rúmlega 600 stofur
um allan heim.
Stofan var einn af birtingarmynd-
um uppgangsins á 9. áratugnum og
þá um leið breska samtímalistin
sem Saatchi hóf að safna. Menn
þreyttust ekki á að býsnast yfir
milljónunum sem hann greiddi
fyrir óuppbúna rúmið hennar Trac-
ey Emin, sundurskorinn hákarl
Damien Hirst og limlesta tindáta
Dino og Jake Chapman. Verkunum
kom hann fyrir í sýningarskála í
Swiss Cottage í Norður-London og
þangað þyrptust listunnendur til að
berja augum það nýjasta nýja í
breskri list – list sem var svo ný að
hún var ekki komin á söfnin. Safn
Saatchis ýtti örugglega á Tate-safn-
ið að stofna Tate Modern svo segja
má að arfleifð Saatchis sé ekki
Margir af þeim
sem hafa auðg-
ast í síðustu uppsveiflu
hafa notað peningana
til að safna list.“
HVAÐ RÆÐUR VERÐI LISTAVERKA:
GÆÐIN – EÐA EFNAHAGUR LANDA LISTAMANNA?
Í uppsveifl unni tóku
auðugir menn að sinna
söfnun og miðlun lista-
verka með áberandi
hætti. Tengsl auðs og
listsöfnunar hafa lengi
verið mikil og mörg
stór söfn eru til sem
byggja á listaáhuga
atvinnurekenda. Hér á
landi má minna á safn
Þorvalds í Síld og fi sk og
Ingibjargar konu hans,
safn Markúsar Ívarssonar,
safn Ragnars Jónssonar
í Smára og Bjargar konu
hans, safn Ingibjargar
Sigurjónsdóttur og
Sverris Magnússonar. En
hvað er nú á seyði ef litið
er á heimsmarkaðinn og
heimamarkað myndlistar
á Vesturlöndum?
MYNDLIST SIGRÚN DAVÍÐSDÓTTIR
Kona skeiðar
fram hjá þrískiptu
málverki eftir írska
málarann Francis
Bacon sem hann
málaði á árunum
1974-1977 í minn-
ingu ástmanns
síns. Verkið verður
selt á uppboði
Christie´s-
uppboðshússins í
London 7. febrúar
og er talið víst
að það seljist
fyrir hæsta verð
sem goldið hefur
verið fyrir verk
listmálara frá
bresku eyjunum.
MYND: AFP PHOTO/JOHN
ENOCH