Fréttablaðið - 13.06.2008, Blaðsíða 18

18 13. júní 2008 FÖSTUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Galileo-staðsetningarkerfið
FRÉTTASKÝRING
KAREN D. KJARTANSDÓTTIR
karen@frettabladid.is
„Þátttaka í Galileo opnar
margar dyr í samstarfi
við önnur hátæknifyr-
irtæki og háskóla í Evr-
ópu,“ segir Jón Ó. Winkel,
eðlisfræðingur og doktor í
verkfræði, en uppfinning
hans gegnir lykilhlutverki
í uppbyggingu gervihnatta-
leiðsögutækni sem Evrópu-
sambandið vinnur nú að.
Jón telur að fyrir jafn lítið
land og Ísland sé verkefni
á borð við Galileo mikil
lyftistöng fyrir íslenska há-
tækniiðnaðinn og undir það
tekur utanríkisráðuneytið.
Galileo er samvinnuverkefni Evr-
ópusambandsins og evrópsku
geimferðastofnunarinnar (ESA).
Upphaflega réðst Evrópusam-
bandið í uppbygginu á Galileo
staðsetningarkerfinu af pólitísk-
um ástæðum. GPS staðsetningar-
kerfið er í eigu bandarískra her-
málayfirvalda en Galileo er ætlað
að þjóna
almenningi.
Hins vegar hafa
forsvarsmenn
GPS-tækninnar
og Galileo
ákveðið að kerf-
in muni vinna
saman. Stefnt
er að því að
Galileo kerfið
verði nákvæm-
ara og nýtist við erfiðari aðstæður
en GPS-tæknin. Sam hliða því er
unnið að aukinni nákvæmni GPS.
Nái Íslendingar að koma sínum
hagsmunamálum á framfæri má
búast við mun meiri nákvæmni í
staðsetningum. Það getur reynst
sérstaklega mikilvægt við íslensk
skilyrði, til dæmis í tengslum við
siglingar um grunna og þrönga
firði, flug í fjalllendi eða ökuferðir
á hættulegum slóðum. Arnór
Bergur Kristinsson, sérfræðingur
í gervihnattaleiðsögumálum, segir
að með þessari tækni væri meðal
annars hægt að lenda flugvélum
við mun erfiðari skilyrði á Íslandi
en áður hefur verið gerlegt.
Hagsmunir Íslendinga
Búist er því við að samnot GPS og
Galileo-kerfanna leiði til mikilla
framfara í staðsetningartækni, en
bandarísk yfirvöld hafa markvisst
reynt að draga úr umsvifum hern-
aðaryfirvalda í þróunarvinnu GPS-
tækninnar til að auka tiltrú og
notkun almennings.
Ástæðan er einkum sú að gervi-
hnattaleiðsögutækni er orðin veru-
lega ábatasöm og almennir notend-
ur orðnir jafn mikilvægir fyrir
rekstur kerfanna og hernaðaryfir-
völd. „En hernaðarlegir hagsmun-
ir yrðu ofan á hjá Bandaríkja-
mönnum ef til þess kæmi og því
mikilvægt að hagsmunir almenn-
ings og notenda tækninnar utan
Bandaríkjanna séu tryggðir,“ segir
Arnór Bergur.
Arnór telur sérlega mikilvægt
að Íslendingar verði þátttakendur
í Galileo með beinum hætti. Í því
felist tækifæri á sviði hugbúnaðar-
tækni fyrirtækja og á vísindasviði
háskóla en einnig til að tryggja að
tillit verði tekið til jaðarsvæða eins
og Íslands við uppbyggingu tækn-
innar.
Hugbúnaðarlausn Íslendings skar-
aði fram úr
Evrópska geimferðastofnunin sótti
nýlega um einkaleyfi á talnakóðum
sem verða notaðir til að móta merk-
in sem send verða frá þrjátíu gervi-
hnöttum Stefnt er að því að búið
verði að skjóta þeim á loft fyrir
árið 2010. Kóðana þróaði Jón Ó.
Winkel en hugbúnaðarlausn hans
þótti betri en tillögur Frönsku
geimferðarstofnunarinnar (CNES),
tveggja deilda innan Astrium –
stærsta geimvísindafyrirtækis í
Evrópu - og Orbstar. Jón starfar nú
sem deildarstjóri hjá IFEN, þróun-
ardeild móttökutækja fyrir Gali-
leo/GPS (Receiver Technology).
IFEN er viðriðið mörg verkefni
á vegum ESA, ESB, Þýsku geim-
ferðastofnunarinnar (DLR) og
bæverska og þýska ríkisins.
Flest þessara verkefna eru fjöl-
þjóðlegs eðlis, það er að segja í
hverju verkefni starfa fyrirtæki
frá ýmsum Evrópulöndum og eru
mörg þeirra undir stjórn Jóns.
Mikilvægt mál en enginn fundur
Hér á landi hefur verið unnið að
undirbúningi viðræðna um þátt-
töku Íslands í Galileo. Að sögn
Urðar Gunnarsdóttur, upplýsinga-
fulltrúa utanríkisráðuneytisins,
koma utanríkis-, samgöngu- og
dómsmálaráðuneytið að þessum
málum auk annara aðila, svo sem
Landhelgisgæslan og Flugmála-
stjórn. Enn hefur þó ekki orðið af
neinum fundi með forsvarsmönn-
um Galileo og íslenskra ráða-
manna. Urður segir þó ljóst að
brýnt sé að hefja slíkar umleitanir
sem allra fyrst svo tryggt sé að
Íslendingar verði innan kerfisins
og hafi full afnot af því þótt á jarð-
arsvæði sé. Miklir notkunarmögu-
leikar felist í kerfinu fyrir Íslend-
inga og miklir hagsmunir séu í
húfi.
Í svörum frá utanríkisráðuneyt-
inu um kerfið segir til að mynda:
„Mikilvægt er að Ísland geti haft
áhrif á gervihnattaleiðsögumál í
Evrópu og virðist Galileo vera
helsti framtíðarvettvangurinn á
því sviði.“
Tækifæri fyrir jaðarsvæði
Í svörum utanríkisráðuneytisins
er einnig bent á að með þátttöku í
Galileo myndu opnast tækifæri
fyrir íslensk fyrirtæki til að fá til
sín verkefni sem tengjast upp-
byggingu og þróun kerfisins.
Stærstu tækifærin fyrir íslensk
fyrirtæki myndu líklega liggja í
þróun búnaðar sem nýtir sér
Galileo-kerfið, svo sem staðsetn-
ingartæki, björgunartæki, hug-
búnaðarlausnir, eftirlitskerfi,
búnað í síma, myndavélar og svo
framvegis. Talið er að þessi geiri
muni gefa af sér jafnvirði átján
þúsund milljarða króna árið 2025.
Þá segir í svörunum að einnig
hafi verið bent á að þátttaka þjóða
í verkefnum á borð við Galileo frá
fyrstu stigum, skili frekar þjóð-
hagslegum ávinningi en ef að
málum er komið á seinni stigum.
Landfræðileg lega Íslands geti
einnig fært einhver sérhæfð verk-
efni hingað til lands og á fjörur
íslenskra fyrirtækja.
Lítil fyrirtæki í lykilhlutverki
Jón telur næsta víst að Ísland geti
fengið að taka þátt í Galileo verk-
efninu. „Það er ekki skilyrði að
vera í Evrópusambandinu til að
vera með. Til að mynda tekur Kan-
ada líka þátt í Galileo.
Í grófum dráttum er skipulag
þessarar þróunarvinnu það að
aðildarríkin borga í sameiginlegan
sjóð. Þessum peningum er síðan
veitt til stofnana á borð við Evr-
ópsku geimferðastofnunina, sem
skilgreina og stýra stórum, sam-
eiginlegum verkefnum. Þáttaka
aðildarríkjanna tekur mið af því
hversu mikið fé þau hafa látið af
hendi rakna í sjóðinn. Fyrir lítil
fyrirtæki gegnir þetta fyrirkomu-
lag lykilhlutverki í að auðvelda
hluttekt og aðild að stórum
hátækniverkefnum,“ segir Jón.
Þá bendir hann á að er pólitískur
vilji er fyrir því að hrinda svona
verkefni í framkvæmd geti það
haft gífurleg áhrif á tækniþróun í
samfélaginu. Í Evrópu eru tækni-
verkefni í tengslum við Galileo
sem fjármögnuð eru af Evrópu-
bandalaginu. Það sé nauðsynleg
fjárfesting af hálfu hins opinbera
til að gera hátækniiðnaðinum kleift
að verða samkeppnisfær á heims-
vísu. „Flestar markaðskannanir
benda til þess að markaðurinn á
sviði gervihnattastaðsetningar,
það er hjá Galileo og GPS, fari ört
vaxandi næstu árin. Ef það tekst
að koma á laggirnar hátækniiðnaði
í Evrópu á þessu sviði, þá sýna
kannanir og reynsla Bandaríkja-
manna af GPS að hið opinbera og
þjóðfélagið í heild fá fjárfesting-
una margfalt til baka.“
Galileo gæti orðið Ís-
lendingum lyftistöng
JÓN ÓLAFUR
WINKEL
GERVIHNETTIR Á LOFT Nú þegar hefur verið skotið upp tveimur tilraunahnöttum.
Giove A fór á loft í janúar 2006 og Giove B í apríl 2008. Næsta skref er svokallað
In-orbit Validation en í því er stefnt að koma á braut fjórum hnöttum. Áætlað er að
því verkefni ljúki 2010. Því næst tekur við verkefnið Full Operational Capability en í
því er stefnt að ljúka við að koma öllum hnöttunum þrjátíu upp árið 2012.
FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY IMAGES
Frekari upplýsingar má til dæmis
nálgast á slóðinni: http://news.
bbc.co.uk/2/hi/science/nat-
ure/4555276.stm
Fyrir stuttu síðan var það frétt-
næmt að John McCain bauð þrem-
ur stjórnmálamönnum í grill. Fjöl-
miðlar þóttust himin hafa höndum
tekið og þar væru komnir fremstu
menn í kapphlaupinu um að verða
varaforsetaefni McCain. Boðs-
gestirnir voru Mitt Romney, fyrr-
verandi ríkisstjóri Massachusetts,
Charlie Crist, ríkisstjóri Flórída,
og Bobby Jindal, ríkisstjóri Louisi-
ana. Allt áhrifamenn innan Rep-
úblikanaflokksins og hafa margoft
verið nefndir sem möguleg vara-
forsetaefni.
Hver þeirra færir framboði
repúblikana eitthvað sem McCain
vantar en veigamikil atriði gera
það að verkum að þeir eru ekki
líklegir til að hljóta náð fyrir
augum McCain.
Það verður lykilatriði fyrir
McCain í baráttunni við Obama að
benda á reynsluleysi þess síðar-
nefnda. Obama hefur verið öld-
ungadeildarþingmaður í aðeins
rúm þrjú ár og eytt meirihluta
þeirra í kosningabaráttu. Enginn
hefur orðið forseti í seinni tíð með
jafn þunna ferilskrá í opinberri
þjónustu.
Boðsgestirnir þrír í grillið eru
ólíkir en þeir eiga tvennt sameig-
inlegt, annarsvegar ríkisstjóra-
stöðuna og hins vegar að hafa
frekar takmarkaða reynslu í þjón-
ustu almennings. Romney hefur
mestu reynsluna, var ríkisstjóri í
4 ár, Crist hefur verið ríkisstjóri í
17 mánuði og Jindal einungis í 4.
Það væri því erfitt fyrir McCain
að gagnrýna Obama fyrir reynslu-
leysi en vera sjálfur með óreynd-
an mann í varaforsetasætinu.
Það mælir einnig gegn Romney
og Crist að kristilegir íhaldsmenn
vantreysta þeim en varaforseta-
efni McCain verður að vera
þóknan legt þeim armi repúblik-
anaflokksins. Að sama skapi skipt-
ir valið ekki bara máli fyrir kom-
andi forsetakosningar heldur
verður varaforsetaefnið um leið
fremstur í keppninni um næstu
útnefningu repúblikana. McCain
getur þannig mótað framtíð
flokksins og mál manna er að hann
hafi það einnig í huga við valið.
Það sem mælir helst með þeim
er að Romney hefur mikla reynslu
úr viðskiptalífinu og fram undan
eru kosningar þar sem efnahags-
mál eru mál málanna. Crist er
mjög vinsæll í Florida sem
McCain verður að sigra og Jindal
er rísandi stjarna, 36 ára ríkis-
stjóri af indverskum uppruna,
sem myndi gerbreyta ásýnd fram-
boðsins.
Þótt grillveislan hafi fangað
hugi fjölmiðlamanna er líklegra
að McCain hafi boðið þremenn-
ingunum til skrafs og ráðagerða
um kosningabaráttuna fram
undan og hvert varaforsetaefnið
eigi að verða. Það er nægur tími
til stefnu og þótt fjölmiðlar séu
óþolinmóðir hentar það McCain
líklega betur að bíða fram á sumar
og sjá hvernig staða mála í Demó-
krataflokknum þróast.
Vonbiðlar í grillveislu
FRIÐJÓN R. FRIÐJÓNSSON
skrifar frá Bandaríkjunum
RV
U
n
iq
u
e
0
60
80
1
Rekstrarvörur
- vinna með þér
Réttarhálsi 2 • 110 Reykjavík
Sími: 520 6666 • Fax: 520 6665
sala@rv.is • www.rv.is
Servíettur NexxStyle 39x39cm 80stk, ýmsir litir
Satiné Clean, gólfsápa
Brial Clean, alhliða hreinsiefni
Kristalin Clean, baðherbergishreinsir
Into WC Clean
Lotus eldhúsrúllur Lotus WC pappír
Lotus Maraþon Plus Lotus WC Júmbó
Lotur T-Þurrkur
Lotus V-Þurrkur
Nánar
i upplý
singar
veita s
ölume
nn og
ráðgja
far RV
Umhverfisvottaðar vörur
- fyrir sumarbústaðinn, veiðihúsið og ...