Fréttablaðið - 29.06.2008, Blaðsíða 61

SUNNUDAGUR 29. júní 2008 21
menning@frettabladid.is
Kl. 14
Halldór Björn Runólfsson, safnstjóri
Listasafns Íslands, gengur með
gestum um sýninguna List mót
byggingarlist í dag kl. 14. Á sýning-
unni má sjá verk eftir Monicu
Bonvicini, Elínu Hansdóttur,
Finnboga Pétursson, Steinu og Franz
West sem draga fram aldagamla
togstreitu á milli myndlistar og
húsnæðisins sem hún er sýnd í.
Á haustdögum mun félagið
Matur-saga-menning efna til
sýningar um mat og matar-
æði Reykvíkinga á 20. öld.
Sýningin verður til húsa í
hjarta miðbæjarins, Aðal-
stræti 10, elsta húsi Reykja-
víkur og er markmiðið með
henni að bjóða Reykvíkingum
og öðrum gestum að fræðast,
njóta og bragða á lítt þekktri
matarsögu höfuðborgarinnar.
Vegna undirbúnings
sýningarinnar leita aðstandendur hennar
eftir upplýsingum hjá fólki sem á í fórum
sínum gögn um mataræði Reykvíkinga
fyrrum, einkum persónulegum heimild-
um, myndum og mataruppskriftum frá
Reykvíkingum. Sérlega eftirsóknarverðir
munir væru til að mynda ljósmyndir úr
fjölskylduveislum, skírnarveislum,
fermingarveislum og
brúðkaupsveislum í heima-
húsum þar sem maturinn er í
forgrunni, enda fátt
skemmtilegra en að rifja upp
tískurétti liðinna ára og
áratuga. Einnig er fengur í
búreikningum, matseðlum
frá veitingahúsum og síðast
en ekki síst handskrifuðum
uppskriftabókum allra
myndarlegu húsmæðranna í
Reykjavík. Hvers lags
upplýsingar um merka frumkvöðla í
matargerð og þá einstaklinga sem sett
hafa á eftirminnilegan hátt mark sitt á
matarsögu Reykjavíkur eru einnig vel
þegnar. Nánari upplýsingar um þessa
spennandi og vonandi bragðgóðu sýningu
er að finna á slóðinni www.matarsetur.is
-vþ
Reykvísk matarmenning
BORÐAÐ Í FORTÍÐINNI For-
vitnilegt getur verið að kynna
sér matarvenjur liðinna tíma.
>Ekki missa af...
Innsetningu Mörthu Schwarz,
„I hate nature/Aluminati“, í
garði Kjarvalsstaða. Martha
þessi er einn þekktasti lands-
lagsarkitekt heimsins í dag, en
innsetningin skírskotar til upp-
lifunar listamannsins á náttúr-
unni og umræðu um nýtingu
og verndun náttúruauðlinda,
málefna sem óneitanlega eru
móðins um þessar mundir.
Ný íslensk bók er í bígerð hjá
nokkrum listhneigðum ungum
mönnum. Það væri ekki í frásögu
færandi nema af því að bókin
brýtur blað í íslenskri bókaút-
gáfu.
„Fyrsta hugmyndin var að
gera teiknimyndasögu um að
tunglið snerist við án nokkurar
ástæðu og hvernig fjölþjóðasam-
félagið og mismunandi trúarhóp-
ar myndu bregðast við því. Fólk
leggur svo mikla merkingu í allt,
þó það þýði kannski ekkert. En
svo ákváðum við að sleppa sögu-
þræðinum og hafa bara myndir,
klausur og ljóðrænan texta. Það
er því engin saga sögð heldur er
bókin að miðla þeirri tilfinningu
sem sagan hefði annars kallað
fram. Tilgangsleysi, ótta, ringul-
reið. Við erum í raun að gera bók
án þess að nota mikið af orðum,“
segir Björn Leó Brynjarsson.
Björn er höfundur bókarinnar
ásamt Hilmi Jenssyni, Jóni
Eðvald Vignissyni, Ævari Erni
Benediktsyni og Leifi Þór Þor-
valdssyni. Bókin er gefin út af
þeim sjálfum, með hjálp Evrópu-
sambandsins, sem styrkti þá til
verkefnisins. „Ef David Lynch
myndi gefa út teiknimyndasögu
væri hún kannski lík þessari.
Þetta er tilraun til þess að gera
bók að einhverju öðru. Það eru
fáir listamenn í dag sem stíla inn
á undirmeðvitundina. Okkur
langar að gera það. Þessi bók á að
vera upplifun.“ Björn segir hana
höfða til allra sem hafa áhuga á
teiknimyndasöguforminu, en
þeir félagar leggja nú lokahönd á
bókina, sem nefnist Tungl. -kbs
Óhefðbundið Tungl
FAR ÓHEFÐBUNDNAR LEIÐIR Björn Leó
Brynjarsson Jón Eðvald Vignisson gefa út
nýja bók ásamt fleirum. FRÉTTABLAÐIÐ/DANÍEL
Á fimmtudag var skrúfað
frá straumi á fjóra stillansa
í New York sem mynduðu
þá þegar fjögur stór vatns-
föll í borginni sem hefur til
þessa verið snauð af fossum
þótt um hana fari stórfljót.
Höfundur verksins, Ólafur
Elíasson myndlistarmaður,
hefur unnið að framkvæmd
hugmyndar sinnar um
fossa í Austuránni um nær
tveggja ára bil og nú hefur
hann reist fjóra fossa stalla
sem verða uppi fram í okt-
óber borgarbúum til yndis-
auka.
Fréttablaðið hefur heimildir fyrir
því að upphafleg hugmynd Ólafs
hafi verið sú að endurgera nokkra
íslenska fossa í fljótunum
umhverfis Manhattan. Þegar
Fréttablaðið hafði samband við
hann snemma á þessu ári vegna
málsins óskaði hann eftir að ekki
yrði fjallað um málið, fjármögnun
stæði yfir, en það kostaði 15,5
milljónir dala að reisa burðarvirki
undir fossana og fjármagna vatns-
streymið um þá til vetrar. Ólafur
hefur margsinnis áður leikið sér
með vatnsflaum í verkum sínum
og eru dæmi um slíka efnisnotkun
á stóru sýningunni hans sem lýkur
núna um helgina á Nútímalista-
safninu í New York, MOMA. Hún
var beint framhald af minni sýn-
ingu um feril hans í San Francisco
fyrir ári og heldur sýningin áfram
um Bandaríkin. Þá hefur Taschen-
útgáfan boðað komu stórbókar um
verkstæði Ólafs í Berlín og verk
hans. Ólafur er því í miklum ham
þessi misserin enda styrkist verð-
mæti verka hans nú á uppboðum
um allan heim.
Það var sjóður opinberra lista-
verka í New York sem kostaði
uppsetningu verksins og var fjár-
magnið að stórum hluta sótt til
sjóða einkaaðila. Þetta er stærsta
verkefni sem sjóðurinn hefur
staðið fyrir.
Michael Bloomberg, borgar-
stjóri New York, sagði á fimmtu-
dag að verkið væri tekjulind fyrir
borgina og áætlaði að 55 milljónir
Bandaríkjadala myndu skapast
við áhuga listunnenda og almenn-
ings en búið er að skipuleggja
fastar ferðir á ánum til að skoða
fossana sem munu renna frá kl. 7
á morgnana til 22 á kvöldin og
verða þeir upplýstir í kvöld-
myrkrinu. Gönguleiðir og hjóla-
stígar að þeim eru merktir. Veit-
ingastaðir á þeim leiðum hafa
verið merktir til að bjóða mönnum
kost á leiðinni.
Ólafur leggur áherslu á að foss-
arnir séu verk fyrir almenning –
public art – það sé allra að njóta
þeirra. Verkið er það stærsta síðan
Christo og kona hans Jeanne
Claude pökkuðu inn hluta af
Central Park en það verkefni kall-
aði á fjölda gesta í garðinn. Allir
eru sammála um að fossaverkið
muni kalla á meiri athygli og fleiri
njótendur. Í viðtali við New York
Times á föstudag sagði hann að
vatnsflöturinn væri raunar eins
og myndflötur, á honum speglaðist
allt til hliðar og að ofan og um leið
væri yfirborð ánna háð stöðugum
breytingum. Ræður hans um vatn,
fossaföll og fyrirbærið í náttúru-
legu umhverfi sem hann kynnir
New York-búum sem nýnæmi
benda til að hann skilur mætavel
hversu fjarri borgarbúar eru upp-
lifun af náttúrulegum fyrirbærum
yfirleitt. Hann hefur skipað foss-
unum þannig niður að fossarnir
fjórir eru á völdum stöðum sem
rekja í raun sögu borgarinnar.
Hann er því einu sinni enn að gefa
áhorfendum tilfinningu fyrir rými
borgarinnar.
Ólafur segir fossa vera stór-
kostleg fyrirbæri í náttúrunni.
Þeir hafi ekki aðeins sjónræn
áhrif heldur líkamleg. Heitið foss
sé gildishlaðið og hann hafi viljað
skapa verk sem allir gátu notið.
Reynslan af slíkum verkum á
almannavettvangi heimti einstakl-
ingsbundna upplifun en veiti um
leið hópi njótenda samkennd og
skilgreini þannig á nýjan máta
upplifun okkar af að vera heild,
hluti af hóp og um leið hluti af
stærra samfélagi borgarinnar.
Það þurfti 270 tonn af járni til
að byggja undir vatnsflauminn
og stendur til að endurnýta það
efni. Mikil áhersla er lögð á vist-
væna hugmyndafræði við verkið.
Vatnið er tekið úr ánni og síað af
lífverum, en mengað vatn í ánum
í New York er mikið deilumál þar
í borg. Stærstu fossarnir eru á
hæð við Frelsisstyttuna, nær
tveir þriðju af hæð Niagara-foss-
anna. Vatnsmagnið sem fer um
þá er gríðarlegt. Raunar tala
aðstandendur verksins af hálfu
borgarinnar um mannvirkið sem
verkfræðilegt undur sem hafi
heimtað margvísleg leyfi en um
leið margar lausnir. Þannig varð
hylurinn undir fallinu að vera
afmarkaður frá straumi og geta
þolað sjávarföll sem gætir langt
upp ána.
Roberta Smith birtir gagnrýni
um verkið í New York Times á
föstudag og á vart orð til að lýsa
hrifningu sinni: fossarnir eru
„leifar af Eden fyrri tíma, fögur
og ósvikin merki um þá náttúru-
legu fortíð sem borgin ekki á“.
Hún vitnar til orða Walts Whit-
man um flauminn gegnum borg-
ina, slagæðina sem heldur henni
lifandi. Nú hafi New York-búar
loksins eignast fossa og geti notið
þeirra til 13. október.
Á spjallvef blaðsins er mikill
fjöldi ummæla íbúa í borginni og
víðar og sýnist sitt hverjum: er
verkið kallað spræna í samanburði
við Niagara, nær hafi verið að
eyða fjármunum til að hreinsa ána
og það vatn sem fari í fossana sé
ekki einu sinni sigtað. Verkið sé
sóun á almannafé. Andmælendur
þeirra sem leggjast gegn verkinu
eru ekki síður margir, enda er
fossadýrkun kunn frá flestum
löndum heims og fáir þeirra enn
eftir óspjallaðir sem er vissulega
sú upplifun sem Ólafur er að end-
urvekja með sínum fossum í
Austurá við Manhattan. Vefslóð
verkefnisins er http://www.nyc-
waterfalls.org/.
pbb@frettabladid.is
Fjögurra fossa smíð í New York
MYNDLIST Einn fossa Ólafs Elíassonar í East-river í New York FRÉTTABLAÐIÐ/AP
Bókin Íslensk sam-
heitaorðabók hefur
verið ófáanleg síð-
ustu misseri þrátt
fyrir mikla eftir-
spurn, en bókin kom
síðast út árið 2006.
Forlagið, sem sér
um útgáfu bókar-
innar, segir að end-
urprentun á Sam-
heitaorðabókinni
hafi ekki verið
ákveðin enn sem
komið er.
Starfsmaður hjá
bókabúðinni Máli
og menningu segir
að fólk komi reglu-
lega og biðji um Samheitaorða-
bókina en gat engu svarað um
hvenær von væri á henni aftur í
verslanir. Sumir
hafa leitað á náðir
fornbókasala borg-
arinnar og beðið þá
um að hafa augun
opin fyrir bókinni.
Forlagið segir að
endurprentun á
bókinni hafi verið
boðin út og bíður
Forlagið nú eftir
svörum um verð,
það er því líklegt að
bókin verði endur-
prentuð en óvíst er
hvort það verði á
þessu ári. Þeir sem
ætluðu sér að nýta
sumarfríið til að
bæta við orðaforða sinn verða
því að bíða enn um sinn.
- sm
Samheitaorðabók
ófáanleg
ÍSLENSK ORÐABÓK Deilir bless-
unarlega ekki grimmum örlög-
um samheitafrænku sinnar.