Fréttablaðið - 03.07.2008, Blaðsíða 18

18 3. júlí 2008 FIMMTUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Forvirkar rannsóknarheimildir lögreglu
Ermarsund eða Enska sundið eins og Englendingar kalla það er í Atlants-
hafi á milli Frakklands og Bretlands. Sundið tengir jafnframt Norðursjó við
Atlantshafið. Nafnið Ermarsund kemur úr frönsku en á frönsku heitir sundið
La Manche sem merkir ermin. Sundið er um 560 km langt og breiðast 240
km. Benedikt S. Lafleur sundkappi þreytti hið víðfræga Ermarsundssund,
sem er um 32 kílómetrar í þriðja sinn á dögunum og hætti við. Fyrsta ferðin
yfir Ermar sundið var í loftbelg 7. janúar árið 1785 en hana fóru Jean-Pierre
Blanchard frá Frakklandi og John Jeffries frá Bandaríkjunum.
Hve margir hafa synt Ermarsund?
Sá fyrsti sem synti Ermarsund var Matthew Webb árið 1875 en hann synti
sundið á 21 klukkustund og 45 mínútum. Árið 1927 voru síðan samtök
áhugafólks um Ermarsundssund stofnuð. Þau hafa haldið skrá yfir alla þá
sem synt hafa Ermarsund síðan þá.
Samkvæmt lista þeirra hafa 772 náð að synda Ermarsundið. Athyglis-
verðustu sundin hafa til dæmis verið þegar Lynne Cox synti Ermarsundið
árið 1972 en þá var hún aðeins fimmtán ára gömul og sló heimsmetið.
Hraðamet var sett 24. ágúst í fyrra þegar Búlgarinn Petar Stoychev fór sundið
á sex tímum, fimmtíu og sjö mínútum og fimmtíu sekúndum. Margir hafa
synt Ermar sundið oft eins og hinn enski nýkrýndi Ermarsundskóngur Kevin
Murphy sem hefur synt 34 sinnum og þar af þrisvar sinnum fram og til baka.
Hvernig undirbýr maður sig fyrir svona sund?
Á heimasíðu Ermarsundsfélagsins, http://www.channel-
swimmingassociation.com, má nálgast ýmsar upplýs-
ingar um undirbúninginn. Þar er sagt að til þess að
geta synt Ermarsundið verði maður að vera í góðu
andlegu og líkamlegu formi en vilji sundkappans
til að synda sundið hefur mikið að segja. Ráð-
lagt er að taka þátt í sem flestum sundmótum
áður en þetta er gert og vera reiðubúinn í kalt
vatn. Vatnið sjálft er mjög kalt og getur farið
allt niður í fimmtán gráður á celsíus-
kvarða en venjulegur hiti í sundlaug-
um er um það bil þrjátíu gráður.
Mikið salt er í Ermarsundi og ef
sundmaður gleypir of mikið af
því getur hann orðið veikur og
þurft að hætta sundi.
Ráðlagt er að borða mikið
af hollum mat og reyna að
vera með sem mestan vöðva-
massa þegar tekist er á við
sundið. Þá er ráðlagt að borða
mikið af prótínum til að byggja
upp vöðva. Hins vegar þurfa sund-
kappar að vera reiðubúnir að borða
ekki neitt, ástæðan er sú að saltvatnið
hefur vond áhrif á meltingarkerfið og
getur á sama tíma haft áhrif á sundið.
Orkunýting í Ermarsundinu er um sex
hundruð kaloríur á hverja klukkustund, sem
þýðir að maður þarf að vera orkumikill þegar
tekist er á við sundið. Tekið er dæmi um að
með því að innbyrða eitt kíló af hreinni fitu
ætti maður að hafa næga orku til þess að
takast á við sundið.
ERMARSUND: HVERJIR HAFA SYNT ERMARSUNDIÐ?
Metið er tæplega sjö
klukkustundir
Íslensk lögregluyfirvöld
telja sig verr í stakk búin
en kollega sína í Evrópu
til að fyrirbyggja glæpa-
starfsemi og hryðjuverk,
þar eð þau skortir for-
virkar rannsóknarheim-
ildir. Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra telur
að tryggja þurfi lögreglu
slíkar heimildir.
Í nýútkomnu hættumati Ríkislög-
reglustjóra á hryðjuverkum og
skipulagðri glæpastarfsemi er í
tvígang nefnt að skortur á svoköll-
uðum forvirkum rannsóknarheim-
ildum takmarki möguleika
íslenskrar lögreglu til að takast á
við og fyrirbyggja glæpi hér á
landi.
Með þessu er átt við að lögregla
hefur sem stendur ekki heimildir
til að hefja rannsóknir á möguleg-
um brotamönnum nema rökstudd-
ur grunur leiki á að viðkomandi
hafi framið tiltekið brot. Þessu
hafa dómsmálaráðherra og yfir-
menn lögreglu hug á að breyta
með því að færa þeim sams konar
heimildir og tilteknar deildir allra
lögregluyfirvalda í Evrópu hafa.
Öryggisþjónusta í bígerð
„Ég hef oftar en einu sinni lýst
þeirri skoðun minni, að tryggja
þurfi lögreglu þessar heimildir
hér á landi,“ segir Björn Bjarna-
son dómsmálaráðherra í skriflegu
svari við fyrirspurn Fréttablaðs-
ins. „Það á að gera með sérstakri
löggjöf, þar sem mælt er fyrir um
eftirlit af hálfu Alþingis í einni eða
annarri mynd.“ Erlendis er það
sums staðar á könnu sérstakra
þingnefnda að hafa eftirlit með því
hvernig rúmum rannsóknarheim-
ildum lögreglu er beitt.
Aðspurður segir Björn að málið
hafi verið athugað og útfært af
hans hálfu, þótt niðurstaðan hafi
ekki verið kynnt nema innan dóms-
málaráðuneytisins.
Sagt var frá því í desember síð-
astliðnum að frumvarp til laga um
íslenska öryggisþjónustu hefði
verið unnið í dómsmálaráðuneyt-
inu og kynnt trúnaðarmönnum
stjórnarflokkanna. Í frumvarpinu,
sem stendur til að kynna opinber-
lega í ár, er kveðið á um að greint
yrði á milli lögreglu og öryggis-
þjónustunnar og að hún fengi
heimild til að beita forvirkum
rannsóknaraðferðum. Björn segir
engar ákvarðanir hafa verið tekn-
ar um tímasetningar vegna frum-
varpsins.
Nauðsyn, segir lögregla
Yfirmenn innan lögreglunnar á
Íslandi eru sammála ráðherra um
mikilvægi forvirkra rannsóknar-
heimilda. „Það er í mörgum tilfell-
um nauðsynlegt fyrir lögreglu að
hafa þessar heimildir,“ segir
Ásgeir Karlsson, stjórnandi grein-
ingardeildar Ríkislögreglustjóra,
sem hefur lögum samkvæmt með
höndum rannsóknir á hryðjuverka-
hættu og skipulagðri glæpastarf-
semi. „Það hafa komið upp tilvik
þar sem ekki hefur verið unnt að
hefja rannsókn þrátt fyrir að
ákveðnar vísbendingar lægju
fyrir. Þá hefðu svona heimildir án
efa komið að notum.“
Ásgeir bendir á að tilteknar
deildir innan lögreglu allra aðild-
arríkja NATO hafi heimildir til
forathugana á málum sem snerta
innra öryggi ríkis, hryðjuverka-
starfsemi og njósnir. Í aðildarríkj-
um Evrópulögreglunnar Europol
sé enn fremur kveðið á um skipu-
lagða glæpastarfsemi í þessu sam-
hengi.
Yrði háð ströngu eftirliti
Margir óttast að með heimildum
sem þessum sé lögreglu gert kleift
að ganga afar
nærri einkalífi
borgara, jafnvel
saklausra, eftir
hentugleikum.
Ásgeir segir slík-
an ótta óþarfan.
„Fólk heldur oft
að þetta veiti lög-
reglu heimild til
að rannsaka
menn nánast að
tilefnislausu, en svo er ekki. Lög-
reglan er ekkert að einbeita sér að
því að skoða saklausa borgara og
þetta yrði auðvitað háð mjög
ströngu eftirliti,“ segir Ásgeir.
Eftir sem áður þyrfti til dæmis
dómsúrskurði fyrir símhlerunum
og eftirfylgni. Fyrst og fremst snú-
ist slíkar rannsóknir um forathug-
anir á mögulegri hættu, upplýs-
ingaöflun um tiltekna einstaklinga
og hópa og kortlagningu á hugsan-
legri glæpastarfsemi.
„Þetta er aðallega hugsað fyrir
rannsóknir á hugsanlegum brotum
sem beinast gegn innra öryggi rík-
isins, hryðjuverkaógnum og njósn-
um og ég myndi telja skipulagða
glæpastarfsemi ógna innra öryggi
ríkisins,“ segir Ásgeir.
Heitir leyniþjónusta á mannamáli
Hugmyndir sem þessar leggjast
þó ekki jafn vel í alla. Lúðvík Berg-
vinsson, þingflokksformaður Sam-
fylkingarinnar, hefur miklar efa-
semdir um réttmæti og mikilvægi
forvirkra rannsóknarheimilda. „Á
mannamáli heitir þetta öryggislög-
regla eða leyniþjónusta,“ segir
hann.
„Þessar tillögur gera þá ráð
fyrir að slík stofnun verði sett á
laggirnar og ég tel enga þörf á því.
Ég tel að það sé miklu nær fyrir
okkur að tryggja hinni almennu
löggæslu það fjármagn sem þarf
til að hún geti unnið þá vinnu sem
henni er ætlað og það væri í raun
verið að snúa hlutunum á haus ef
við ætluðum núna að ráðast í það
verkefni að byggja upp leyniþjón-
ustu. Við þessar aðstæður þurfum
við ekki að byggja upp enn eina
deildina eða stofnunina. Það er frá-
leitt. Þannig að ég tel að á þessu
stigi sé þetta ekki á dagskrá.“
Ekkert nýtt í hættumatsskýrslunni
Spurður um fyrirhugað frumvarp
um öryggisþjónustu segir Lúðvík
að engar slíkur hugmyndir hafi
borist inn á borð þingflokks Sam-
fylkingarinnar. „Ég held að ég geti
sagt það fyrir Samfylkinguna að
öryggislögregla eða leyniþjónusta
er ekki á forgangslista hennar,“
segir hann, spurður um það hvort
slíkt frumvarp myndi njóta stuðn-
ings samflokksmanna hans.
Lúðvík segir jafnframt að í
hættumatsskýrslu Ríkislögreglu-
stjóra sé ekkert nýtt að finna sem
kalli á slíkar heimildir. „Hér hefur
alltaf verið einhvers konar skipu-
lögð brotastarfsemi. Það er ekkert
nýtt í því. Það að stíga fram núna
með það sem einhver tíðindi á ekki
við rök að styðjast.“
Vilja auknar heimildir til
kortlagningar glæpahópa
„Við verðum að muna það að við
getum ekki
varist glæpum
með því að
fórna okkar
eigin mann-
réttindum,“
segir Ragnar
Aðalsteinsson
hæstaréttar-
lögmaður, sem
er andsnúinn
hugmyndum
um auknar rannsóknarheimildir.
„Það er tilhneiging allra hernað-
ar- og lögregluyfirvalda að fá sem
mest völd, heimildir og peninga til
að kaupa vopn og tæki og búnað
og það sama á auðvitað við um
æðstu yfirmenn stofnananna, þar á
meðal varnarmála- og dómsmála-
ráðherra eftir atvikum.
Það er enginn vafi á því að ef
Íslendingar ákveða að gjörbreyta
heimildum lögreglunnar og æðstu
yfirmanna dómsmála þá aukast
mjög völd þeirra í samfélaginu.
Hættan er sú, eins og alltaf,
að valdið verði misnotað. Sagan
kennir okkur að svona vald hefur
verið misnotað hvarvetna þar sem
það hefur verið veitt,“ segir Ragnar
og vísar meðal annars til pólitískra
hlerana hérlendis í Kalda stríðinu.
Hann segir að áður þurfi að fara
fram lýðræðisleg umræða, ekki
bara meðal valdsmanna, heldur
alls almennings, um það hvort
hann vilji aukið eftirlit með sér. „Ég
hygg að þetta muni ekki fá staðist
lýðræðisleg viðhorf og kröfur eða
þá stjórnskipulegu vernd sem
við njótum samkvæmt stjórnar-
skránni,“ segir Ragnar.
FÓRNUM EKKI MANNRÉTTINDUM
ÞÝSKIR VÍTISENGLAR Í skýrslu Ríkislögreglustjóra er sérstaklega vikið að vélhjóla-
klúbbum sem eru að ná fótfestu hérlendis. Íslenski klúbburinn Fáfnir hefur stofnað
til formlegra tengsla við alþjóðleg samtök Vítisengla, sem eru skilgreind glæpasam-
tök. Meðlimir þeirra hafa margir hlotið dóma fyrir alvarlega glæpi. FRÉTTABLAÐIÐ/AFP
ÁSGEIR
KARLSSON
BJÖRN
BJARNASON
LÚÐVÍK
BERGVINSSON
RAGNAR
AÐALSTEINSSON
FRÉTTASKÝRING
STÍGUR HELGASON
stigur@frettabladid.is
krónum lagið
Frá
Fyll'ann takk!
Á Tónlist.is getur þú nálgast yfir 50.000 lög og fyllt
spilarann þinn af topptónlist. Allt efni á Tónlist.is er
ólæst (DRM laust) og kostar frá 79 krónum lagið.
Þannig getur þú fært tónlistina hindrunarlaust á milli
tölvunnar, spilarans og farsímans.
Vertu tilbúinn í sumarfríið!