Fréttablaðið - 03.07.2008, Blaðsíða 26

26 3. júlí 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Hvernig er bezt að vísa drukknum manni til dyra? Á
að vísa honum á rangar dyr í
þeirri von, að hann rambi þá á
réttu dyrnar? Þetta er klassískur
vandi í hagstjórn: ráðgjafinn þarf
stundum að benda á krókaleiðir
að settu marki, ef ráðþegarnir
slaga. Þessi saga kemur í hugann
nú, því að gamall vinur minn,
grandvar embættismaður til
margra ára, spurði mig um
daginn, hvort einhverjir kynnu að
telja það vitna um tvísögu að lýsa
eftir auknum gjaldeyrisforða
Seðlabankans eins og ég hef gert
við og við frá 1999 og vara nú
einnig við hættunni á því, að
Seðlabankinn eyði auknum forða í
vitleysu með því að reyna að
verja gengi krónunnar eðlilegu
falli.
Að tíma ekki að tryggja
fyrr en eftir á
Frá mínum bæjardyrum séð er
ekki um neina tvísögu að tefla.
Þegar ég lýsi eftir auknum
gjaldeyrisforða, miða ég áskorun-
ina við seðlabankastjórn, sem
þekkir muninn á háu gengi og
lágu. Hinn kosturinn hefði verið
að horfa fram hjá of litlum forða,
láta sem allt væri í góðu lagi og
bíða gengisfalls. Síðari kosturinn
hefði verið ótækur, þar eð
gengisfall er iðulega eins og
öngull í laginu: þegar gengið
lætur undan, fellur það niður
fyrir eðlilegt mark, stundum
langt, og rís síðan aftur upp við
dogg. Gjaldeyrisforðann þarf að
nota til að jafna gengissveiflur og
draga úr offalli gengisins, en ekki
til að hamla gengisfalli, ef
gjaldmiðilinn var of hátt skráður
fyrir. Seðlabanki með of rýran
gjaldeyrisforða er eins og
húseigandi, sem tímir ekki að
tryggja húsið sitt.
Einkavæðing með rússnesku ívafi
Sami embættismaður sagði við
mig: „Þú sakar Sjálfstæðisflokk-
inn með réttu um að gapa upp í
brezka íhaldsmenn og bandaríska
repúblikana og gleypa allt hrátt,
en varst þú sjálfur ekki einn af
þeim, sem á sínum tíma mæltu
hvað mest fyrir skjótri einkavæð-
ingu fyrir austan tjald og einnig
hér heima?“ Jú, ég kannast við
það. Í skýrslu til viðskiptaráð-
herra (sjá bók mína Hagkvæmni
og réttlæti, 1993, bls. 130-142)
mælti ég með einkavæðingu með
dreifðri eignaraðild og ýmsum
öðrum varnöglum. Um þetta sagði
ég (bls. 132): „Hér heima þarf að
gæta þess vandlega ekki síður en
þar austur frá að búa þannig um
hnútana í löggjöf og leikreglum,
að tryggt sé, að fáein fjársterk
fyrirtæki eða einstaklingar geti
ekki lagt undir sig banka og önnur
fyrrverandi ríkisfyrirtæki og
komið í veg fyrir heilbrigða
samkeppni á lánamarkaði.
Jafnframt þarf að tryggja það
með tiltækum ráðum, að ríkis-
bankar og önnur ríkis fyrirtæki
séu ekki seld þóknanlegum
viðskiptavinum stjórnvalda við
sérstökum vildar kjörum, það er
undir eðlilegu markaðsverði, svo
sem nokkur brögð hafa verið að í
Austur-Evrópu.“ Ég gerði ráð
fyrir stjórnvöldum, sem myndu
ekki neyta lags til að maka
krókinn og mylja undir einkavini
sína og vandamenn.
Átti ég heldur að leggjast gegn
einkavæðingu með öllu því
óhagræði, sem fylgt hefði
óbreyttum ríkisbankarekstri? –
og bíða þess, að stjórnmálastéttin
tæki tilskildum framförum. Nei.
Ég lýsti heldur eftir heilbrigðri
einkavæðingu og reyndi jafn-
harðan að vekja athygli á gallaðri
framkvæmd hennar eftir því sem
tilefni gáfust til. Þau reyndust
ærin bæði í Austur-Evrópu og á
Íslandi. Hæstiréttur felldi fyrir
nokkru úrskurð þess efnis, að
framkvæmd útboðs ríkisins á
tæplega 40 prósenta hlut þess í
Íslenskum aðalverktökum 2003
hafi verið ólögmæt. Fulltrúi
utanríkisráðherra í fram-
kvæmdanefnd um einkavæðingu
og síðar formaður nefndarinnar
sat báðum megin við borðið, þar
eð hann var einnig formaður
stjórnar Íslenskra aðalverktaka.
En þrátt fyrir spillingarhættuna
kom ekki til álita að leggjast
gegn einkavæðingu, þegar færi
gafst, ekki frekar en í Rússlandi
og annars staðar um Austur-
Evrópu, enda gerðu það fáir.
Vladímir Pútín, forseti Rússlands
2000-2008, réðst gegn sérdrægn-
inni og spillingunni, sem fylgdi
einkavæðingunni þar austur frá,
og beitti fyrir sig hlutdrægu
dómskerfi og öðrum meðulum.
Langflestum Rússum líkar það
vel, öðrum miður.
Börnin sitja í súpunni
Alþingi hefur heimilað fjármála-
ráðherra að taka stórt lán til að
auka gjaldeyrisforða Seðlabank-
ans. Lánið nemur 6,3 milljónum
króna á hverja fjögurra manna
fjölskyldu á Íslandi. Þetta er
viðskilnaður ríkisvaldsins eftir
uppsveifluna. Ríkissjóður hefði
átt að skila drjúgum afgangi í
uppsveiflunni og safna eignum,
en hann gerði það ekki. Nú hefur
ríkisstjórnin ekki önnur ráð en
að taka eitt lánið enn. Lántaka
ríkissjóðs er óbrigðul ávísun á
skattheimtu síðar. Börnin okkar
sitja í súpunni.
Listin að vísa til vegar
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Gjaldeyrismál
UMRÆÐAN
Birkir Jón Jónsson skrifar um
Fjölsmiðjuna í Kópavogi
Frá árinu 2001 hefur Fjölsmiðjan í Kópavogi sinnt fjölbreyttum hópi ungs
fólks sem á það flest sammerkt að hafa ekki
fundið sig í innan skólakerfisins. Í Fjöl-
smiðjunni eru fjölbreyttar starfsdeildir þar
sem ungt fólk stundar atvinnu við ýmsar
deildir, s.s. raf-, hönnunar-, trésmíða-, tölvu-
og prentdeild.
Rúmlega 300 ungmenni hafa útskrifast frá
Fjölsmiðjunni á tímabilinu og sýna kannanir að um
80% þess hóps fóta sig vel í lífinu í framhaldinu. Það
er staðreynd að skólakerfið eins og það er í dag hent-
ar ekki endilega öllum og því er Fjölsmiðjan
mikilvægur þáttur í því að koma til móts við þarfir
ungs fólks á Íslandi í dag. Fjölsmiðjan hefur orðið til
þess að auka lífsgæði og möguleika rúmlega 300
einstaklinga á síðustu sjö árum. Það er út af fyrir sig
ómetanlegt.
Staðan nú er hins vegar sú að sá húsakostur sem
Fjölsmiðjan býr við er með öllu óviðunandi. Um er
að ræða húsnæði sem er á undanþágu vegna
brunavarna og í ákveðnum vindáttum er húsið
hriplekt. Ég er þess fullviss að ekkert
foreldri myndi sætta sig við að senda barnið
sitt í grunn- eða framhaldsskóla sem væri
starfræktur við slíkar aðstæður. Þá er
nærtækt að spyrja sig, eru þeir einstakling-
ar sem stunda sitt starfstengda nám við
Fjölsmiðjuna eitthvað síðri en nemendur í
grunn- eða framhaldsskólum almennt? Að
sjálfsögðu er svo ekki og því er stórundar-
legt að nú standi einvörðungu á ríkisstjórn-
inni að bæta þar úr. Sveitarfélög á höfuð-
borgarsvæðinu hafa boðist til að greiða
hluta af nýju húsnæði en svo mánuðum skiptir hefur
ríkisstjórnin ekki gefið afdráttarlaust svar um hvort
eða hvernig hún muni koma að kostnaðarþátttöku.
Ég spurði Jóhönnu Sigurðardóttur út í húsnæðis-
mál Fjölsmiðjunnar á Alþingi fyrr á þessu ári og
lýsti hún því yfir að þessi mál væru til skoðunar á
vettvangi ríkisstjórnarinnar. Nú heyri ég sagt að
málið standi fast í fjármálaráðuneytinu. Það er
algjörlega óviðunandi að starfsfólk Fjölsmiðjunnar
þurfi að bíða svo mánuðum skiptir eftir svörum frá
stjórnvöldum. Ég vona innilega að ríkisstjórnin reki
nú af sér slyðruorðið og leysi húsnæðisvanda
Fjölsmiðjunnar í Kópavogi.
Höfundur er alþingismaður.
Vandi fjölsmiðjunnar
BIRKIR JÓN
JÓNSSON
Einleikjahátíð XS
Þórunn Sveinbjarnardóttir umhverfis-
ráðherra segir Össur Skarphéðinsson
iðnaðarráðherra fara með rangt mál
þegar hann segir að þingflokkur Sam-
fylkingarinnar hafi lagt blessun sína
yfir að framlengja viljayfirlýsingu um
álver á Bakka. Össur hefur sagt að áður
en viljayfirlýsingin var undirrituð hafi
málið verið tekið upp á þingflokks-
fundi Samfylkingarinnar, að viðstödd-
um umhverfisráðherra, og enginn
hreyft mótmælum. Þórunn segir hið
rétta vera að engin ákvörðun hafi
verið tekin um viljayfirlýsinguna á
fundinum, heldur „rætt almennt
um hvað væri í pípunum“. Það
getur vel verið. En gat Þórunn
samt ekki mótmælt – svona á
almennum nótum?
Spjöld sögunnar
Garðar Örn Hinriksson knattspyrnu-
dómari sló met á mánudag þegar
hann gaf sitt níunda rauða spjald það
sem af er leiktíðinni. Til hamingju
með það. Í mörgum íþróttagreinum
tíðkast að verðlauna afreksmenn
með fallegum klæðnaði – kylfingar
vinna til dæmis gyllta jakka
og hjólreiðamenn
snotrar treyjur. Hvað
ef út búinn væri glæsi-
legur serkur fyrir knatt-
spyrnudómara sem
skara fram úr
– sérstakur
spjald-
kyrtill?
Skýlaust brot
Geir H. Haarde forsætisráðherra
heimsótti embætti ríkislögreglustjóra
á þriðjudag og var heimsóknin afar vel
heppnuð að mati Haraldar Johannes-
sen ríkislögreglustjóra. Myndir frá
heimsókninni bera líka með sér að
andrúmsloftið hafi verið létt og
afslappað – svo afslappað að enginn
kippti sér upp við það þótt Sig-
ríður B. Guðjónsdóttir aðstoðar-
ríkisslögreglusstjóri klæddist
silfurgráum, háhæluðum skóm
með mjórri tá við einkennis-
búninginn. Það er skýrt brot
á reglugerð um einkennis-
fatnað lögreglumanna,
sem kveður á um að skór
skuli vera svartir og lágir.
bergsteinn@frettabladid.isÍ
stað þess að tala um stjórnmál á beinum ás frá hægri
til vinstri segja margir að hægri-vinstri ásinn sé nánast
hringur. Ástæðan er sú þeir sem eru yst á hvorum væng eru
nánast sammála um útkomuna. Ágreiningurinn snýst um
hugmyndafræðina þar á bak við.
Helsta dæmið um þetta í íslenskum stjórnmálum er andstaðan
við aðild að Evrópusambandinu, þar sem hægri og vinstri menn
sameinast í andstöðunni, gegn miðjunni. Fáir hafa þó gengið jafn
langt og Ögmundur Jónasson alþingismaður gerði í gær og hvatt
til þess að endurskoða aðild Íslands að samningnum um evrópska
efnahagssvæðið. Hægrimennirnir, sem og aðrir, hafa þó eflaust
þurft að marglesa ástæðurnar sem Ögmundur gaf fyrir endur-
skoðuninni; að ríkjandi markaðshyggja innan Evrópusambands-
ins sé að brjóta hér allt niður sem heitir samfélag.
Á undanförnum áratugum hafa vestræn stjórnmál færst í átt
til aukinnar markaðsvæðingar. Miðjan er ekki lengur á sama stað
og hún var 1950 eða jafnvel 1980. Ástæðan fyrir því er margþætt.
Hrun Sovétríkjanna á sinn þátt í að öfgarnar til vinstri þykja ekki
lengur fýsilegar. Mun raunsærri skýring felst í vaxandi milli-
stétt og þróun samfélaga úr framleiðslusamfélögum í þjónustu-
samfélög. Með þessari þróun breyttist hinn „venjulegi kjósandi“
og þar með massi kjósenda í miðjunni sem stjórnmálaflokkar
reyna að ná til. Að ná til fjöldans skiptir máli til að stjórnmála-
flokkar geti haft áhrif. Þrátt fyrir að Evrópusamstarfið byggi
meðal annars á frjálsu flæði viðskipta hefur það ekki haft slík
afgerandi áhrif á þróun í átt að markaðsvæðingu samfélaga.
Áhugavert væri að heyra hvernig félagar Ögmundar í verka-
lýðshreyfingunni taka þessari analýsu hans á Evrópusamband-
inu. Í það minnsta kemst Ögmundur að sömu niðurstöðu og
talsmenn nýfrjálshyggjunnar í Evrópu. Að endurskoða þurfi
evrópska samstarfið vegna utanaðkomandi afskipta. Talsmönnum
nýfrjálshyggjunnar finnast afskiptin hins vegar vera einum of
sósíalísk þegar verið er að gefa út samevrópskar reglugerðir um
vinnuvernd og neytendavernd. Reglur sem Íslendingar þurfa
að gangast undir. Öruggt er að ekki er hægt að halda og sleppa
í Evrópusamstarfinu þannig að eitthvert samstarf eigi sér stað
án sameiginlegra reglna um frjáls viðskipti. Endurskoðun á því
samstarfi sem við eigum væri því úrsögn úr Evrópska efnahags-
svæðinu með öllum þeim kostum sem samstarfinu fylgja. Að
minnsta kosti þarf mun nánari útlistun á skaðsemi samstarfsins
til að hægt sé að taka þingmanninn alvarlega.
Hvað svo sem fólki finnst um niðurstöðu ESA um að almenn
lán Íbúðalánasjóðs brjóti í bága við EES-samninginn, eru líklega
langflestir á þeirri skoðun að samningurinn hafi mun fleiri kosti
en ókosti. Jafnvel hörðustu andstæðingar ESB-aðildar, líkt og for-
svarsmenn Heimssýnar, hafa ekki viljað úr Evrópusamstarfinu,
eða endurskoða það. Samstarfið hefur gefið okkur, sem samfélagi,
aukna möguleika til að fara og vinna, starfa og stunda viðskipti
þar sem við viljum innan Evrópu. Leiðin áfram væri aukið sam-
starf, en ekki að taka skrefið til baka.
Meint markaðshyggja ESB:
Þegar svart
verður hvítt
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR