Fréttablaðið - 29.07.2008, Blaðsíða 12

12 29. júlí 2008 ÞRIÐJUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Nýbygging Listaháskóla í miðborginni
Vinningstillaga +Arki-
tekta að nýbyggingu
Lista háskóla Íslands á
svokölluðum Frakkastígs-
reit á horni Laugavegs
og Frakkastígs var kynnt
nýverið. Óhætt er að segja
að tillagan hafi strax vakið
mikla athygli en í henni er
gert ráð fyrir að átta hús
víki fyrir þessari rúmlega
13.500 fermetra byggingu.
Á miðju síðasta ári gerðu Lista-
háskóli Íslands, Reykjavíkurborg
og menntamálaráðuneytið samn-
ing við fasteignafélagið Samson
Properties ehf. um að skólanum
yrði fundinn staður á svonefndum
Frakkastígsreit í Reykjavík.
Hönnunarkeppni var haldin um
byggingu skólans með það að
markmiði að öll starfsemi skólans,
sem nú er á þremur stöðum í
Reykjavík, yrði komin í húsið
haustið 2011.
Einnig voru gerðar kröfur um
fagurfræði og metnaðarfullan
arkitektúr auk þess sem gerð var
krafa um að byggingin aðlagaðist
sem best borgarmyndinni.
Keppendum var uppálagt að
taka tillit til sögulegra einkenna og
að hönnun hússins styddi við skipu-
lagsmarkmið og áætlanir Reykja-
víkurborgar um miðborgina. Er
sérstaklega nefnt að á jarðhæðum
skuli gert ráð fyrir að starfsemi
uppfylli kröfur borgarskipulags
um notkun göturýma.
Einnig var lögð áhersla á að
umferðarflæði tæki mið af fyrir-
liggjandi deiliskipulagi og bíla-
kjallara sem verði undir bygging-
um.
Í umsögn dómnefndar um vinn-
ingstillöguna segir að hún sé mjög
sterk og byggi á einfaldri hug-
mynd sem felst í því að raða kubba-
laga einingum umhverfis glæsi-
legt miðrými sem er baðað
dagsljósi. Þá segir að rýmum sé
þjappað vel saman til að fá sem
besta nýtingu. „Svalir á ýmsum
hæðum gefa möguleika fyrir nem-
endur og starfsfólk til að komast
undir bert loft og horfa til fjar-
lægra fjalla,“ segir í umsögn dóm-
nefndar.
Gerir tillagan ráð fyrir að aðal-
inngangur hússins verði frá Lauga-
vegi. Í húsinu verður kaffihús,
bókasafn, leikhús, tónleikasalur og
sýningarsalir opnir almenningi en
um 600 manns munu koma til með
að starfa innan veggja skólans.
Nánar má fræðast um vinnings-
tillöguna á byggingarreitnum
sjálfum, á bak við hús númer 41 til
45 við Laugaveg.
Ráðgert að átta hús víki
fyrir Listaháskólanum
HVERFISGATA TIL VESTURS Við Hverf-
isgötuna verða grófari verkstæði og
vinnustofur myndlistar auk þess sem
þar verður vörumóttaka fyrir starfsemi
hússins.
MIÐRÝMI Í miðri byggingunni er gert
ráð fyrir opnu miðrými þar sem hægt
er að fá sýn á heildarstarfsemi skólans.
HORN LAUGAVEGAR OG FRAKKASTÍGS Útlit Listaháskólans frá horni Laugavegar og
Frakkastígs.
Steinhús, byggt árið 1925 en hækk-
að og breytt að nokkru á árunum
1936 og 1939. Húsið er 916 fermetr-
ar og hýsir verslanir, veitinga- og
skemmtistaði, skrifstofur og íbúðir.
Meðal annars skemmtistaðinn Vegas
og áður skemmtistaðinn L.A. Café.
Árið 1987 eru lóðirnar við Laugaveg
45, Frakkastíg 8 og Hverfisgötu 62
sameinaðar. Miklar endurbætur voru
gerðar á húsinu í framhaldinu og
voru þá húsin við Laugaveg 45A og
Hverfisgötu 62 byggð við sinn hvorn
enda hússins. Þá stóð til að húsið
yrði verslunarkjarni en lítið varð úr
þeim áætlunum vegna andstöðu
þáverandi borgaryfirvalda við bygg-
ingu stórhýsis á staðnum. Gert er
ráð fyrir að húsið verði rifið.
FRAKKASTÍGUR 8
207 fermetra íbúðarhús byggt
árið 1926, geymsluhúsnæði á
baklóð var byggt árið 1928. Gert
er ráð fyrir að húsið verði rifið.
HVERFISGATA 58
Rúmlega 206 fermetra íbúðar-
hús, timburhús, byggt árið 1906.
Gert er ráð fyrir að húsið verði
rifið eða flutt.
HVERFISGATA 58A
Timburhús, byggt árið 1898 sem
íbúðarhús Arinbjarnar Sveinbjarnar-
sonar bókbindara. Húsið var hækk-
að 1903 og endurbætt árið 1916.
Byggt var við húsið árið 1983.
Húsið er tæplega 400 fermetra
verslunar- og íbúðarhús. Ekki
stendur til að rífa húsið.
LAUGAVEGUR 41
Timburhús, byggt árið 1906 sem
íbúðarhús og bakarí við Hverfis-
götu 56b. Árið 1926 var húsið flutt
að Laugavegi 41A. Árið 1941 var
bílskúr og viðbygging byggð við
húsið. Það er í dag 237 fermetra
íbúðarhús. Húsafriðunarnefnd
hefur ekki gert tillögu um friðun
hússins en vegna aldurs er það
háð þjóðminjalögum um allar
breytingar á núverandi ástandi.
Gert er ráð fyrir að húsið verði rifið.
LAUGAVEGUR 41A
Byggt árið 1919 sem verslunar- og
íbúðarhús. Rúmlega 186 fermetra
hús sem hýsir meðal annars
verslunina Vínberið en íbúðir eru
á efri hæðum. Húsið er hlaðið
og er óbreytt frá byggingu þess.
Húsafriðunarnefnd hefur ekki gert
tillögu um friðun hússins og er
gert ráð fyrir að það verði rifið.
LAUGAVEGUR 43
Timburhús, byggt árið 1897 sem
íbúðarhús. Byggt var við húsið árin
1901 og 1907. Aftur ráðist í endur-
bætur árið 1928 en árið 1934 var
húsið komið í eigu Sláturfélags
Suðurlands sem síðar seldi húsið.
Árið 1987 er lóðin sameinuð
öðrum lóðum í næsta nágrenni
og austasti hluti hússins rifinn til
að rýma fyrir viðbyggingu. Í dag er
húsið tæplega 280 fermetra versl-
unar- og íbúðarhús. Ekki er gerð
tillaga að friðun hússins en vegna
aldurs er það háð þjóðminjalögum
um allar breytingar. Gert er ráð fyrir
að húsið verði rifið.
LAUGAVEGUR 45
FRÉTTASKÝRING
OLAV VEIGAR DAVÍÐSSON
olav@frettabladid.is
Dómari í Bandaríkjunum heimilaði nýlega
að leynd yrði létt af vitnisburðum í máli Ros-
enberg-hjónanna, sem árið 1953 voru tekin
af lífi fyrir njósnir fyrir Sovétríkin. Ekki verður
leynd létt af vitnisburðum þeirra vitna sem
enn eru á lífi og hafa enn ekki gefið leyfi
fyrir því að vitnisburður þeirra verði gerður
opinber. Þeirra á meðal er David Green glass,
bróðir Ethel Rosenberg, en hann var lyk-
ilvitni í því sem nefnt hefur verið stærsta
njósnamál kaldastríðsáranna.
Hver voru Julius og
Ethel Rosenberg?
Julius Rosenberg var fæddur 12. maí 1918 í New York í Bandaríkjunum. Hann
var sonur fátækra innflytjenda af gyðingaættum og varð snemma hátt settur
í ungliðasamtökum kommúnista þar sem hann kynntist Ethel. Hann var raf-
magnsfræðingur að mennt og vann við radarkerfi bandaríska hersins í heims-
styrjöldinni síðari. Ethel Greenglass Rosenberg fæddist 28. september 1915
í New York. Hún var einnig af gyðingaættum og starfaði í fyrstu sem leik- og
söngkona áður en hún hóf störf sem ritari hjá skipafélagi. Þau hjón eignuðust
tvo syni, Robert og Michael sem síðar tóku upp nafnið Meeropol.
Hvaða leyndarmálum stálu þau?
Samkvæmt vitnisburði Alexanders Feklisov, fyrrum félaga Juiusar, lak Julius
þúsundum leyniskjala auk þess hann réð nokkra aðra einstaklinga til að
njósna fyrir Sovétríkin. Samkvæmt þessum sama vitnisburði var það Julius
sem fékk David Greenglass, sem þá vann að Manhattan-verkefninu, sem var
gerð fyrstu kjarnorkusprengju bandamanna, til að njósna fyrir Sovétríkin.
Hvað þótti sannað í réttarhöldunum?
Réttarhöldin yfir Rosenberg-hjónunum hófust 6. mars 1951 og var David
Greenglass, bróðir Ethel, aðalvitni saksóknara. Hann hélt því fram að systir
hans hefði endurritað upplýsingar sem vörðuðu kjarnorkuleyndarmál Banda-
ríkjanna. Að auki hélt hann því fram að hann hefði afhent Juliusi teikningar
af tæknibúnaði í kjarnorkusprengju sambærilegri þeirri sem varpað var á
Nagasaki undir lok síðari heimsstyrjaldar. Þrátt fyrir að upplýsingarnar sem
Ethel endurritaði hefðu lítið haft með kjarnorkusprengjuáætlun Sovétmanna
að gera var Ethel sakfelld fyrir samsæri um njósnir. Þann 29. mars 1951 voru
Rosenberg-hjónin fundin sek og 5. apríl sama ár voru þau dæmd til dauða.
Þau héldu ávallt fram sakleysi sínu. Aftakan fór fram við sólarupprás 19. júní
1953 í fangelsinu Sing Sing í New York.
Hvert var álit þeirra sem fylgdust með?
Réttarhöldin vöktu strax mikla athygli. Utan verjenda þeirra hjóna þótti
fæstum líklegt að þau væru saklaus. Það var ekki fyrr en í ágúst 1951 sem
gagnrýnisraddir fóru að heyrast og snerist gagnrýni þá á stundum um meint
gyðingahatur, jafnvel þó að bæði dómarinn og saksóknarinn væru sjálfir gyð-
ingar. Gagnrýnendur réttarhaldanna og þá sér í lagi dauðadómsins yfir þeim
hjónum voru margir og þekktir einstaklingar. Má þar nefna Albert Einstein,
Fridu Kahlo, Fritz Lang, Bertholt Brecht og Pablo Picasso. Þá gagnrýndi Pius
XII. páfi aftökuna og bað hann Dwight D. Eisenhower, forseta Bandaríkjanna,
um að milda dóminn.
Hver voru helstu áhrif málsins?
Málið hefur æ síðan verið rifjað upp þegar rætt er um kommúnisma í
Bandaríkjunum. Joseph McCarthy nýtti sér málið í störfum „and-bandarísku-“
nefndar sinnar en mál Rosenberg-hjónanna er jafnan tekið sem dæmi um
pólitískar nornaveiðar Bandaríkjamanna í kalda stríðinu.
FBL-GREINING: ROSENBERG-HJÓNIN DÆMD OG TEKIN AF LÍFI
Sovéskir njósnarar
Af sérstökum ástæðum er til sölu veitinga-
staður í Miðborginni með mikla aðsókn
og góða afkomu. Húsnæði getur fylgt.
Ragnar Tómasson 896 2222
Veitingahús
– fullt alla daga!
T
B
W
A
\R
E
Y
K
JA
V
ÍK
\
S
ÍA