Fréttablaðið - 24.09.2008, Síða 18

MARKAÐURINN 24. SEPTEMBER 2008 MIÐVIKUDAGUR2
F R É T T I R
Óli Kristján Ármannsson
skrifar
Langtímahorfur í efnahagsmálum þjóðarinnar eru
öfundsverðar, þótt þær séu nokkuð ögrandi til
skemmri tíma, að því er fram kom hjá Eddu
Rós Karlsdóttur, forstöðumanni greiningardeild-
ar Landsbankans, á kynningu á hagspá greiningar-
deildarinnar fyrir árin 2008 til 2012 í gær. Um leið
benti hún á að hér hefðum við auðlindir og burði til
að takast á við skemmri tíma vanda.
Í kynningu greiningardeildarinnar var hins vegar
lögð áhersla á að hér væri nú að eiga sér stað nauð-
synleg leiðrétting og samdráttur eftir mikinn upp-
gangstíma, ekki upphaf kreppu. Aðrar aðstæður,
svo sem alþjóðleg lánsfjárkrísa, niðurskurður afla-
heimilda og eldsneytis- og hrávöruverðshækkanir,
geri aðlögun hagkerfisins hér vandasamari.
Kristrún Tinna Gunnarsdóttir, sérfræðingur
greiningardeildarinnar sem einnig kynnti hag spá
bankans, segir endurskoðun vaxta á íbúðalánum
hefjast næsta haust, en á tímabilinu september
2009 til júní 2010 komi 5.500 lán til endurskoðunar.
Hún segir að í spilunum sé stóraukin greiðslubyrði,
eða allt að fimmtungshækkun. Um leið er spá mest
u verðaðlögun á fasteignamarkaði hér frá því mæl-
ingar hófust, eða 10 prósenta lækkun fasteigna-
verðs að nafnvirði, þar til fasteignamarkaður taki
við sér á ný á fyrri hluta 2010.
Þá harðnar í ári á fleiri sviðum samkvæmt spá
bankans, en gert er ráð fyrir að atvinnuleysi fari
hér hæst í fjögur prósent á fyrsta fjórðungi 2011.
„En við teljum heimilin hafa búið vel í haginn á liðn-
um árum og geti staðið af sér með glæsibrag það
sem fram undan er,“ segir Kristrún Tinna.
Hátt orkuverð, afhendingaröryggi og veik króna
er sögð auka arðsemi stóriðjuverkefna. Á spátíma-
bilinu er gert ráð fyrir verkefnum á borð við ál-
veri í Helguvík, fyrsta áfanga Bakka, stækkun við
Straumsvík, netþjónabúi í Keflavík og aflþynnu-
verksmiðju á Akureyri, samtals 440 milljörðum
króna vegna iðju og orkuvera á næstu fimm árum.
Áhrifin verði samt önnur en í nýliðinni uppsveiflu
þar sem í stað ruðningsáhrifa verði þar fyllt í skarð-
ið sem alþjóðleg fjármálakreppa skilur eftir sig.
Krónan verður veik áfram samkvæmt spá Lands-
bankans, en lægðir hennar núna eru hins vegar
sagðar öfgasveifla sem hljóti að ganga til baka.
Gert er ráð fyrir gengisvísitölunni 160 í lok þessa
árs og að jafnaði 155 á því næsta. Edda Rós áréttar
þó að þessi spá sé mikilli óvissu háð, auk þess sem
gert sé ráð fyrir miklum sveiflum á genginu. Spáð
er fimm prósenta verðbólgu frá upphafi til loka
næsta árs og að lækkun stýrivaxta hefjist undir lok
fyrsta fjórðungs næsta árs.
Halldór J. Kristjánsson, bankastjóri Landsbank-
ans, segir íslenska banka standa nokkuð vel í þreng-
ingum alþjóðlegra fjármálamarkaða; þeir hafi grip-
ið til nauðsynlegra aðgerða, auk þess sem þeir búi
nú að áhættudreifingu í starfseminni eftir útrás
síðustu ára. Þá segir hann horfur á að þegar losna
taki um laust fé á ný á alþjóðavísu, aukist inn-
streymi þess hér, enda séum við á hagvaxtarsvæði
þar sem innviðir séu sterkir. „Laust fé streymir þar
sem tækifærin eru,“ segir hann.
Spá stóraukinni
greiðslubyrði lána
Krónan verður áfram veik, spáir Landsbankinn. Stýrivextir
lækka eftir áramót. Íbúðaverð lækkar um tíu prósent.
EDDA RÓS KARLSDÓTTIR Bak við forstöðumann greiningardeildar
Landsbankans sést þróun einkaneyslu hér á landi frá árinu 1945. Í
rauðum lit er svo spá bankans um samdrátt um 12 prósent fram til
2012. MARKAÐURINN/GVA
Ekki er útilokað að Íslending-
ar, til dæmis lífeyrissjóðir, hafi
átt hlutabréf í bandarísku íbúða-
lánabönkunum Fannie Mae og
Freddie Mac. Sú eign, hafi
hún verið fyrir hendi, virðist
nú töpuð, þar sem bandarísk
stjórnvöld hafa þjóðnýtt bank-
ana að mestu leyti.
Íslenskir lífeyrissjóðir fjár-
festa töluverðan hluta eigna
sinna erlendis. Til að mynda var
ríflega fjórðungur eigna Líf-
eyrissjóðs starfsmanna ríkisins
bundinn í erlendum hlutabréf-
um, samkvæmt árskýrslunni í
fyrra.
Eftir því sem Markaðurinn
kemst næst hafa íslenskir líf-
eyrissjóðir þó ekki átt hlutabréf
í Fannie og Freddie með bein-
um hætti. Þeir kynnu hins vegar
að hafa átt í Fannie og Freddie
með óbeinum hætti, í gegnum
hlutabréfasjóði eða svonefnda
vísitölusjóði. Þess háttar sjóð-
ir, sem íslenskir lífeyrissjóðir
eiga í, kynnu að hafa átt bréf
í Fannie og Freddie. „En varla
mikið,“ segir einn viðmælenda
Markaðarins.
Eftir því sem Markaðurinn
kemst næst átti Seðlabank-
inn engin hlutabréf í Fannie og
Freddi. Þó er ekki útilokað að
hann hafi keypt þar skuldabréf.
Sama mun eiga við um bankana,
en skuldabréf þessara stofnana
munu vera þessleg að mjög auð-
velt hefur verið að koma þeim
í verð.
Bandaríska ríkið hefur enda
með formlegum hætti gengist
í fulla ábyrgð fyrir skuldabréf
Fannie og Freddie.
- ikh
Ólíklegt að Íslendingar
tapi á Freddie og Fannie
Greiðslubyrði heimilanna á næsta
ári verður að meðaltali léttari en
hún var árið 2003, samkvæmt
nýbirtri spá Landsbankans um
framvindu efnahagsmála.
Fram kemur þó í spá bank-
ans að munur á skuldastöðu
einstakra heimila hefur auk-
ist. „Hlutfallslegur fjöldi mjög
skuldsettra heimila og mjög lítið
skuldsettra heimila hefur þannig
aukist nokkuð. Mjög skuldsett
heimili eru eðlilega mjög við-
kvæm fyrir þyngri greiðslubyrði
og gætu þurft að selja fasteign-
ir við erfiðar markaðsaðstæð-
ur. Mögulegar aðgerðir stjórn-
valda í tengslum við endurskoð-
un vaxta munu þó vinna á móti
slíkri þróun,“ segir í spánni, en
vegna víðtækrar verðtryggingar
og aukins vægis gengisbundinna
lána hefur veiking krónunnar og
verðbólga síðustu mánaða veikt
eiginfjárstöðu skuldsettra heim-
ila. Skuldir hafa aukist en skýr-
ingin á lægri greiðslubyrði nú
er að sögn Landsbankans bæði
meiri ráðstöfunartekjur og að
skuldir heimilanna beri nú lægri
meðalvexti og séu með lengri
lánstíma. „Benda útreikningar
okkar til þess að lánstími heild-
arskulda heimilanna hafi lengst
um að minnsta kosti fimm ár frá
árinu 2004.“ - óká
Minni byrðar en 2003
Greiningardeild Landsbankinn segir að þrátt fyrir
aukna skuldsetningu sé greiðslubyrðin léttari nú.
Kauphöllin hefur samþykkt
beiðni Teymis, frá því seint í síð-
asta mánuði, um afskráningu.
Hlutabréfin verða tekin úr við-
skiptum 3. október næstkomandi,
samkvæmt tilkynningu frá Kaup-
höllinni.
Þegar afskráningin gengur í
gegn hafa fimm fyrirtæki horfið
úr Kauphöllinni á árinu.
Skipti, móðurfélag Símans, sem
dvaldi stutt við á markaðnum, var
afskráð snemma árs en á eftir
fylgdu FL Group og Icelandic. Þá
var 365 afskráð í byrjun síðasta
mánaðar. - jab
Teymi fer í
október
Vika Frá ára mót um
Alfesca 3,2% -2,6%
Atorka 7,1% -46,5%
Bakkavör 3,8% -58,5%
Exista 19,5% -64,4%
Glitnir 11,5% -31,8%
Eimskipafélagið -28,8% -87,6%
Icelandair -0,2% -27,2%
Kaupþing 8,1% -16,3%
Landsbankinn 5,8% -35,8%
Marel 10,2% -10,3%
SPRON 6,7% -65,0%
Straumur 9,0% -42,2%
Össur 4,9% -3,0%
*Miðað við lokagengi í Kauphöll í gær.
G E N G I S Þ R Ó U N
Útlán innlánsstofnana til inn-
lendra aðila um bankakerfið
námu 4.092 milljörðum króna
í lok ágúst, samkvæmt tölum
frá Seðlabankanum. Þetta er 97
milljarða króna aukning á milli
mánaða. Þetta jafngildir 2,5 pró-
senta aukningu á milli mánaða
en um tæp 42 prósent frá því í
ágúst í fyrra. Greiningardeild
Glitnis bendir á að samkvæmt
tölunum hafi innlán innlendra
aðila á móti numið 1.409 millj-
örðum króna sem er smáveg-
is samdráttur á milli mánaða.
Þetta er hins vegar 38 prósenta
aukning á milli ára.
Deildin segir
líklegt að aukn-
inguna megi
rekja til þess
að heimilin hafi
í auknum mæli
beint sparn-
aði sínum í ör-
uggari farveg
en hlutabréfa-
markaðurinn
geti talist um þessar mundir.
Þá laði háir innvextir fjárfesta
að og því aukast innlán nú sem
aldrei fyrr, líkt og greiningar-
deildin orðar það.
Samkvæmt tölum Seðlabank-
ans jukust útlán innlánsstofn-
ana til heimila í landinu á sama
tíma. Skuldir heimilanna námu
um eitt þúsund milljörðum
króna í lok síðasta mánaðar en
þar af voru 237 milljarðar króna
vegna gengisbundinna skulda-
bréfa og tæplega sex milljarð-
ar króna vegna yfirdráttar í er-
lendri mynt. Bent er á að jafn-
framt megi ætla að 70-80 prósent
eignaleigusamninga heimila við
bankakerfið séu gengisbundnir
en þær skuldir námu um fjórð-
ungi af heildarskuldum við inn-
lánsstofnanir í lok mánaðarins.
- jab
Landsmenn spara í niðursveiflunni
INGÓLFUR
BENDER