Fréttablaðið - 21.11.2008, Blaðsíða 22

22 21. nóvember 2008 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
K
V
I
44
05
9
11
/0
8
www.kvikmyndaskoli.is
SKAP
ANDI
TÆK
NIVIN
NA
Kvikm
ynda
skóli
Íslan
ds er
skem
mtile
gur
og kr
efjan
di sk
óli se
m me
nntar
fólk
til sk
apan
di sta
rfa.
Viðu
rken
nt tv
eggja
ára n
ám.
100%
láns
hæft
hjá L
ÍN.
SKRÁ
NING
STEN
DUR Y
FIR!
Ég um mig …
Það getur verið upplýsandi að orðtaka
texta og oftar en ekki hjálpar það til
við að skyggnast í merkinguna á bak
við framsetninguna. Fræg er sagan
af fræðimanninum sem eyddi allri
ævinni í að orðtaka bækur Laxness,
en horfði síðan á tölvu framkvæma
ævistarfið á innan við mínútu.
Fáar ræður hafa vakið meiri athygli
en ræða Davíðs Oddssonar á fundi
Viðskiptaráðs. Sé hún orðtekin
kemur ýmislegt merkilegt
í ljós.
Orðið Seðlabankinn
kemur 16 sinnum fyrir
í ræðunni, framtíð
4 sinnum, sem og
traust, sökudólgur 3
sinnum, stjórnvöld 2,
október 5 sinnum,
útrás 9 sinnum en stöðugleiki aldrei,
svo dæmi séu tekin.
Orðið ég kemur hins vegar fyrir 34
sinnum í ræðunni; mig einu sinni,
mér 2 og mín einu sinni. Ætli þessi 38
skipti sem Davíð talaði um sjálfan sig
segi eitthvað um áherslur hans?
Kýrskýrt
Og talandi um orð. Stjórnmálamenn
eiga að tala skýrt. Það veit Geir
H. Haarde og þess vegna ræðir
hann um að hætt sé við að
„krónan verði fyrir skammtíma-
þrýstingi fyrst í stað“ á þingi.
Einhver sem ekki
talar jafnskýrt
hefði jafnvel
asnast til að
segja að hér yrði
gengishrun.
Og nöfnin
Og er ekki rétt að snúa sér að nöfnun-
um. Trauðla finnst skemmtilegri iðja
en að glugga í nafnaskrár ævisagna,
enda margt merkilegt þar að finna og
þar sjást áherslur þess sem bókin er
um.
Í nýútkominni ævisögu Ólafs Ragn-
ars Grímssonar, forseta vors, sést til að
mynda að forsetanum verður tíðrætt
um konur sínar tvær, sem eðlilegt
er. Dorrit kemur fyrir á ívið fleiri
blaðsíðum. Það nafn sem oftast
kemur fyrir í bókinni – væntanlega
fyrir utan nafn Ólafs sjálfs
– er hins vegar Davíð
Oddsson.
Þá vitum við hvernig
forsetinn forgangsraðar.
kolbeinn@frettabladid.is
SPOTTIÐ
UMRÆÐAN
Stefán Ólafsson skrifar um fjármála-
kreppuna
Kreppan verður þjóðinni afar erfið næstu 2 til 3 árin. Mikil skuldabyrði
heimila, atvinnuleysi og kjaraskerðing
eru fyrirsjáanleg. Hætta er á skaðlegum
landflótta. Við þessar aðstæður er
mikilvægt að heimilin verði varin eins og
kostur er. Stjórnvöld undir forystu
Jóhönnu Sigurðardóttur hafa þegar
innleitt leiðir til að auka sveigjanleika við
afborganir lána og við framkvæmd atvinnuleysis-
bóta. Það er gott. Eftirfarandi 6 úrræða er einnig
þörf:
■ Fólk fái fullar heimildir til að losa séreignasparn-
að sinn nú þegar til að lækka húsnæðisskuldir;
■ Vaxtabætur vegna húsnæðisskulda verði hækkað-
ar mikið;
■ Vísitölubinding húsnæðisskulda verði skert
tímabundið, að hálfu eða fullu;
■ Grunnur atvinnuleysisbóta verði hækkaður;
■ Stórefla þarf virkniaukandi aðgerðir vegna
atvinnulausra (þ.e. styrkja stoðkerfi atvinnuþátt-
töku, endurmenntunar og endurhæfingar);
■ Almannatryggingar og lágmarksfram-
færslutrygging þurfa að hækka til fulls
vegna verðlagsbreytinga 1. janúar 2009,
eins og lög kveða á um.
Nýting séreignasparnaðar nú getur
lækkað húsnæðisskuldir og greiðslubyrði
margra heimila og það léttir einnig
þrýstingi af ríkisvaldinu og gerir því betur
kleift að styðja þá sem minnst hafa.
Vörslumenn séreignasjóða munu leggjast
gegn þessu en fólkið á að ráða þessu sjálft,
enda verður ávöxtun sjóða áfram áhættu-
söm. Ef ekki tekst að fá fram tímabundið afnám
vísitölubindingar húsnæðisskulda verður að hækka
vaxtabætur verulega. Þær rýrnuðu mjög frá 1995
til 2005. Hækkun þeirra nýtist best þeim heimilum
sem lægstar tekjur og mestar skuldir hafa.
Atvinnuleysisbætur hér á landi eru mjög lágar
m.v. meðallaun. Tekjufall meðaltekjufólks sem lend-
ir í atvinnuleysi verður því að óbreyttu of hátt.
Hærra atvinnuleysisstig en áður hefur þekkst mun
skapa ný og erfið vandamál. Stóraukinna virkniauk-
andi aðgerða er þörf. Slíkar aðgerðir voru t.d. afar
þýðingarmiklar í kreppunni í Svíþjóð 1990–1994.
Almannatryggingar þurfa loks að verja lífeyrisþega
sem margir hafa lágar tekjur.
Til að velferðarríkið geti varið heimilin þarf að
auka útgjöldin á mikilvægustu sviðum þess. Því
verður að mæta með skattahækkunum á þá sem
breiðari bökin hafa. Það er einmitt fólkið sem hlaut
aukin skattfríðindi á síðustu tólf árum.
Höfundur er prófessor við Háskóla Íslands.
Velferðarríkið til varnar
STEFÁN ÓLAFSSON
Til að velferðarríkið geti varið heimilin þarf að
auka útgjöldin á mikilvægustu sviðum þess. Því
verður að mæta með skattahækkunum á þá
sem breiðari bökin hafa.
U
mfang Davíðs Oddssonar í umræðu undanfarna daga er
orðið með öllu óþolandi. Það versta er þó að við eigum
einskis annars úrkosta en að halda áfram að tala um
hann. Því eins og allir vita hverfa vandamálin ekki þótt
við hættum að tala um þau. Það kallast bara uppgjöf.
Vandamál hverfa ekki fyrr en þau eru leyst.
Engin ástæða er til að efast um að Davíð sé vandamál. Hann er
reyndar svo stórt og mikið vandamál að ríkisstjórnarsamstarf lands-
ins hangir á því hvort hann verði áfram í Seðlabankanum eða ekki.
Það liggur kristaltært fyrir að Samfylkingin treystir ekki núver-
andi stjórn Seðlabankans til verks við þá viðkvæmu tilraun að end-
urreisa krónuna. Nokkuð víst er að sú aðgerð mun ekki fara fram
með Samfylkingu í ríkisstjórn og Davíð í Seðlabankanum á sama
tíma.
Að þessi staða skuli vera komin upp er fyrst og fremst á ábyrgð
eins manns: Geirs H. Haarde. Forsætisráðherra hefur lengi haft
á valdi sínu að taka af skarið og leysa úr þeirri flækju sem hefur
skapast vegna vantrausts á stjórn Seðlabankans.
En hvað er þá málið með Geir? Hvað tefur? Möguleikarnir eru
þrír.
Númer eitt: Geir er sammála Davíð í öllum meginatriðum. Er á
móti Evrópusambandsaðild, telur krónuna traustan gjaldmiðil og að
einhverjir aðrir beri meginsök á hruninu.
Númer tvö: Geir óttast að Davíð snúi aftur í stjórnmálin, taki af
honum Sjálfstæðisflokkinn eða kljúfi flokkinn með sérframboði.
Númer þrjú: Geir hefur sig ekki í að taka á vandamálinu og leysa
það.
Sá sem hér skrifar telur síðasta möguleikann vera líklegustu
skýringuna. Verkfælni Geirs sýndi sig þegar borgarstjórnarflokkur
sjálfstæðismanna fékk óáreittur að glutra frá sér borginni og ganga
skömmu síðar til glórulauss samstarfs við Ólaf F. Magnússon. Sýnu
alvarlegra var þó aðgerðaleysið í aðdraganda þess að efnahagslíf
landsins hrundi til grunna.
Allt fram á síðasta dag taldi Geir ekki þörf á að gera neitt. Ummæli
hans í þá veru á tröppum ráðherrabústaðarins innan við sólarhring
fyrir setningu neyðarlaganna verða lengi minnisstæð.
Átakafælni Geirs var kostur á meðan allt lék í lyndi. Sérstaklega
í samanburði við feikilega átakaást forvera hans í formannsstól
Sjálfstæðisflokks. Þegar á reynir verða foringjar hins vegar að taka
þá slagi sem reka á fjöru þeirra. Annað er til stórkostlegra trafala.
Finnist einhverjum hér of mikið gert úr mikilvægi eins manns við
stjórn landsins má rifja upp arfleifð eins manns, George W. Bush,
eftir átta ár í Hvíta húsinu. Er það hvorki meira né minna en breytt
heimsmynd. Að taka að sér stjórn snýst auðvitað ekki síst um að
velja með sér aðra til verka.
Vonin um að Geir leysi vandamálið Davíð Oddsson dofnar hratt.
Það væri óskandi að Davíð tæki sjálfur af skarið af myndugleika,
sem allir vita að hann býr yfir, og gerði þjóðinni þann greiða að
kveðja Seðlabankann sjálfviljugur. Það yrði dýmætasta framlag
hans til að koma á vinnufriði til að leysa önnur mikilvægari vanda-
mál.
Vandamálið Davíð Oddsson:
Hvað er málið
með Geir?
JÓN KALDAL SKRIFAR