Tíminn - 25.04.1982, Blaðsíða 10

ÍO
Sunnudagur 25. apríl 1982
Til sölu Subaru station
árgerð 1980 fjórhjóladrifinn.
Billinn er ekinn 10 þús. km. og er sem nýr.
Verð kr. 110 þús. staðgreitt. Upplýsingar i
sima 40033.
H Frá Mýrarhúsaskóla og
Valhúsaskóla, Seltjarnarnesi
Innritun nýrra nemenda fer fram i skólun-
um þriðjudaginn 27. april n.k. kl. 9-15.
Innritun i forskólabekkinn og 1.-6. bekk i
sima 17585 i 7.-9. bekk i sima 27744.
Skólastjórar
Félag
járniðnaðarmanna
FELAGSFUNDUR
verður haldinn miðvikudaginn 28. april
1982 kl. 8.30 e.h. að Hótel Esju, 2. hæð.
Dagskrá:
1. Félagsmál
2. Kosning fulltrúa á 10. þing M.S.Í.
3. Kjaramálin
4. Önnur mál
Mætið vel og stundvislega
Stjórn
Félags járniðnaðarmanna.
Hestamenn
Stykkishólmi og nágrenni
Hafið þið athugað
að reiðtygin frá
ÁSTUflD
SÉRVERSLUN
HESTAMANNSINS
fást í Stykkishólmi hjá
Kaupfélagi
Stykkishólms
Þeir ve/ja vandað
sem ve/ja reiðtygin frá
ftSTUnD
SÉRVERSLUN HESTAMANNSINS
|Háaleitisbraut 68
Sími 8-42-40 |
DREYPIFÓRN
■ Ég get ekki aö þvi' gert: mér
kemur dálitið skrýtilega fyrir
sjónir þetta afmæli rithöfundar-
ins úr Mosfellssveit. Attræður já,
og kominn langan veg, en ég hall-
ast helst að þvi að Halldór Lax-
ness hljóti að vera eilifur. Þá á ég
ékki einungis við bækur hans sem
auðvitað verða lesnar meðan
dagur ris f þessu landi, heldur er
maðurinn sjálfur orðinn óað-
skiljanlegur hluti íslenskrar
menningar, að ekki sé minnst á
þjóðarsálina — ef svoleiðis fyrir-
bæri er þá til! Halldór sagði i
blaðaviðtali um daginn að enn
hefði hann, sem betur færi, ekki
verið tekinn i guðatölu, og það má
verabæöi sattog réttaðhonumer
ekki reist ölturu svo vitað sé og
ekki færðar dreypifórnir nema þá
á prenti. En svo langt aftur sem
ég man eftir mér (játa fúslega að
það er ekki langur tfmi) hefur
Halldór Laxness verið einn
fastastur púnktur í tilverunni, ef
svo má að orði komast og jafnvel
áður en ég las staf eftir manninn
þótti mér ekki f jarri lagi að lita á
hann sem ágætan kunningja og
hefur sá vinskapur náttúrlega
vaxið stórum eftir því sem ég hef
orðið betur læs. Ætli það hafi ekki
býsna margir sömu eöa svipaða
sögu að segja? Altént: maður
sem hefursett á bók alla islensku
þjóðina eins og hún leggur sig,
allar hugsanir hennar, reynslu og
einkenni, og sé þessi maður þar á
ofan heimsborgari f allra besta
skilningi þess orðs — þá hlýtur
hann eiginlega aö vera eilifur,
eöa þvi sem næst.
Erik Sönderholm, danskur
maður og höfundurmonografi um
Laxness, varpaði fram athyglis-
verðri spurningu i grein sem hann
ritaði i Morgunblaðiö og birtist á
fimmtudaginn var. Hvað hefði
orðið ef Halldór Laxness hefði á
sinum tima kosið aö feta i fótspor
Jóhanns Sigurjónssonar, Gunn-
ars Gunnarssonar og fleiri is-
lenskra rithöfunda sem skrifuöu á
dönsku af hégómaskap elleger
misskildum metnaði? Halldór
hefur að vfsu sjálfur tekiö fram
oftar en einu sinni aö slikt hafi
aldrei komið til greina, en spyrj-
um samt: hvað hefði orðið? Ég
má ekki til þess hugsa! Þó þaö
kunni ef til vill að virðast helsti
hástemmt lof um einn mann þá
ætla ég aðtaka svostórt upp i mig
aðfullyrða aðánHalldórs væri is-
lensk menning ekki sú sem hún nú
er, og snöggtum fátækari i ofaná-
lag. Þá ekki aðeins af snilldarvel
samansettum bókum, heldur
hefur maðurinn einnig haft þvflik
áhrif á hugsanir oldtar og þánka-
gang allan aö það verður ekki
metið fyrr en á tuttugustuogann-
arri öld ef nokkurn tfma. Þetta
get ég sagt með góða samvisku,
enda þótt mér falli, privatog per-
sónulega, misvel við bækur hans,
hverja fyrir sig: sem er eðliíegt.
En ég sé ekki annað en við getum
slegið þessu föstu og bæði af-
mælisbamiö frá þvi i gær og aðrir
verða að gera svo vel að sætta sig
við það. Þeir eru vissulega til, og
meðal ungs fólks lika, sem hafa
ekki lesið eitt einasta orð eftir
Halldór Laxness og munu
kannski aldrei gera. Þeir um það.
En reyni þeir bara að halda þvi
fram að þeir séu með öllu friir við
skugga hans! Meðþessum oröum
er ekki litið lagt á einn mann en
hann hefur fyrir löngu sýnt að
hann hefur sterk bein.
Það er tilmarksum þetta að nú
er mjög tæpt á þvi' hver áhrif
skoðanir hansí pólitík eða jafnvel
trúmálum hafi haft á samferða-
mennina. Þau voru vist mikil.
Meira viröi hygg ég samt að séu
almennariáhrif,áhrif sem snerta
kvikuna i fyrrnefndri þjóðarsál.
Vist erum við furðanleg þjóð, ís-
lendingar, eins og viö þreytumst
liklega seint á að tyggja hver ofan
i annan. Nokkrar hræður úti i
hafi, það erum við með glæsta
fortið á kálfskinni en myrkar
miðaldir siðan og áttum og eigum
enn erfitt með aö fóta okkur á
hálu svelli nútiðarinnar. Langt i
frásistan stuöning höfum viðhaft
af Halldóri sem hefur verið óspar
á gagnrýni og það haröa gagn-
rýni, svo enn er til fólk sem fussar
og sveiar er það heyrir hans
minnst, tautandi jafnframt:
„Sjálfstætt fólk!” eða annað i
þeim dúr. Við höfum hins vegar
ekki haft nema gott eitt af þessari
gagnrýni, eða þeirri uppörvun
sem einnig kom og kemur úr
pennanum. Ég hef þetta úr skrif-
um annarra manna, ég viður-
kenni þaö, er. þykist sjálfur viss
um að margt sé skárra en þaö
væri ef Halldór Guöjónsson hefði
aldrei verið til, eða þá skrifað á
dönsku.
Hástökkvari sem fer léttilega
yfir fjóra metra og til hvers þá að
reyna sifellt við skitna tvo? Ja,
það hefur áreiðanlega margt vit-
lausara verið sagt eða skrifað i
tilefni afmælisins en þetta eilitið
frumlega samliking Péturs
Gunnarssonar. Maður sem hefur
hrist fram úr erminni karakter
eins og Jón Hreggviðsson og
skrifað bækur á borð við Gerplu,
tslandsklukkuna — svo ég nefni
aðeins þær sögur sem sjálfum
mér eru efetar i huga þessa
stundina, og gáið að þvi að sum
bestu dæmin um stilsnilld Hall-
dórs er að finna i greinum hans og
ritgerðum — er ekki hætt við að
slikur maður drepi i dróma alla
þá ritlist i landinu sem ekki ris
jafn hátt? Svo hefur nú að visu
ekki farið, en verða ekki skrif
annarra höfunda sem blek-
iðnaður, hrafnaspark i saman-
burði? Og er yfirleitt hægt að
mæla hann alveg sömu einingum
og aðra? Fávíslegar spurningar,
geri ég ráð fyrir og verður ekki
svarað. Það er á hinn bóginn
laukrétt sem Málfriður Einars-
dóttir — sú dásamlega kona! —
sagði i sjónvarpsþætti að sérhver
islendingur hneigist til að dæma
Laxness út frá sjálfum sér.
Þannig má til að mynda tala um
hann i hálfkæringi eins og gamla
hátimbraöa höll — en fyrir mína
parta ætla ég ekki að draga neina
dul á aðég verð alltaf jafn hissa i
hvert sinn sem ég opna eftir hann
bók, hissa á að þessi maöur skuli
vera til.ogaöhann skrifiíslensku
á þennan hátt. Þeim mun sár-
grætilegra þykir mér að
fullnaðarviðkenningu fékk hann
vistekki hérlendis fyrr en nokkrir
menn i Stokkhólmi komu sér
saman um að gefa honum verö-
laun.og einshitt að hér séu ennþá
menn sem tala helst ekki um
hann nema sem „Nóbelskáld”.
Hver var eiginlega þessi Nóbel?
Halldór Laxness er á sinn hátt
skáld heimsins alls, en umfram
allt er hann okkar skáld. Og
veröur.
Illugi Jökulsson,
blaöamaður, skrifar