Fréttablaðið - 19.12.2008, Blaðsíða 62

38 19. desember 2008 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Hrönn Guðmundsdóttir skrif-
ar um framlög til háskóla
Þann 1. desember síðastliðinn kom ég heim til kreppulandsins
kalda eftir nokkurra daga dvöl í
Sofíu, höfuðborg Búlgaríu, þar sem
ég var, ásamt Önnu Sigríði Hafliða-
dóttur, fulltrúi Stúdentaráðs Háskóla
Íslands (SHÍ) á aðalfundi Evrópsku
stúdentasamtakanna, ESU (Euro-
pean Students’ Union). Sama dag
afhjúpaði SHÍ, ásamt öðrum stúd-
entahreyfingum landsins, mennta-
vita stúdenta við hátíðlega athöfn á
Austurvelli. Rétt eins og vitar lands-
ins sem í gegnum tíðina hafa vísað
íslenskum sjómönnum fram hjá
boðum og skerjum hafsins, á
menntavitinn, hannaður af listakon-
unni Svölu Ragnarsdóttur, að minna
íslenska stúdenta og þjóðina alla á
þau gildi og verðmæti sem leitt geta
veginn í gegnum erfiðleika.
Menntavitinn hefur átta hliðar
og á hverja þeirra er rituð ósk
íslenskra námsmanna til ráða-
manna landsins. Óskirnar snúa að
því að afkoma íslenskra háskóla,
Lánasjóðs íslenskra námsmanna
(LÍN) og stúdenta almennt verði
tryggð í því félags- og fjárhagslega
öngþveiti sem villuráf undanfar-
inna ára hefur leitt þjóðina út í, og
að komið verði af öryggi og stefnu-
festu til móts við breyttar
aðstæður í menntakerfinu.
Eins og ljóst er orðið fjölg-
ar háskólastúdentum
umtalsvert á næstunni,
enda sjá þeir sem misst
hafa vinnuna aukin tæki-
færi í frekari menntun.
Um þetta er margt gott að
segja: Menntastig þjóða
ýtir undir velmegun og
bætir samfélagið, eykur
víðsýni og getur stuðlað að
auknu félagslegu jafnrétti.
Og það er einmitt menntunin sem
gæti reynst þjóðinni sterkasta
hald reipið á komandi misserum.
Ósk stúdenta er því einfaldlega
þessi: Kæra ríkisstjórn, kæru ráða-
menn, standið vörð um þau verð-
mæti sem menntakerfi þjóðarinnar
er, með hagsmuni allra landsmanna
að leiðarljósi, og minnist þess að
menntun hefur gildi sem aldrei
verður mælt í krónum.
Stúdentar á varðbergi
Eins og flestir vita hefur ríkis-
stjórnin sett saman nýtt fjárlaga-
frumvarp sem kveður á um niður-
skurð á flestum sviðum
þjóðfélagsins. Menntakerfið er þar
ekki undanskilið, en gert er ráð
fyrir niðurskurði um rúmar 1300
milljónir króna til LÍN, auk þess
sem ásókn í námslán er ekki talin
aukast nema um 5%, en einnig skal
draga úr fjárframlögum
til reksturs háskólanna og
styrkjum til rannsókna-
starfs er frestað. Það er
áhyggjumál að ríkis-
stjórnin ætli að draga úr
fjármagni til LÍN og þar
að auki er 5% aukning á
aðsókn í námslán ekki
raunhæft mat á aðstæð-
um, þar eð mörgum sem
setjast nú aftur á skóla-
bekk býðst ekkert annað
en að sækja um námslán
til að sjá sér farborða.
Þessi tala er líklega fimm til sex
sinnum hærri. Þó er ef til vill ekki
gott að segja nú hvaða áhrif niður-
skurðurinn hefur á Háskóla Íslands
og aðrar menntastofnanir, en brýn
ástæða er fyrir stúdenta til að vera
á varðbergi svo afleiðingarnar
dragi ekki úr styrk menntakerfis-
ins eða komi í veg fyrir að fólk geti
stundað háskólanám. Stúdentaráð
Háskóla Íslands mun fylgjast vand-
lega með þróun mála.
Stuðningur að utan
Á fyrrnefndum fundi sem ég sat í
Búlgaríu, voru samankomnir full-
trúar 49 stúdentahreyfinga frá 38
löndum með samtals um 13 milljón-
ir stúdenta að baki sér. Við Íslend-
ingarnir fengum þó nokkra athygli
vegna kreppunnar, enda snarbreytt
staða hjá okkur síðan við sóttum
fund ESU síðast. Athyglin var af
hinu góða; fólk virtist vita ýmislegt
um ástandið á Íslandi og spurði
spurninga um bankakerfið, fram-
komu yfirvalda og hag hins
almenna borgara.
Margar stúdentahreyfinganna
komu til okkar og buðu stuðning og
samstöðu. Það er skemmst frá því
að segja að fundurinn samþykkti
einróma stuðningsyfirlýsingu við
SHÍ og alla íslenska stúdenta í bar-
áttu okkar við að standa vörð um
lýðræðisgildi, menntun og jafn-
rétti. Í yfirlýsingunni er íslenska
ríkisstjórnin einnig minnt á að ungt
fólk og námsmenn munu taka við
kyndlinum af þeim sem nú leiða
þjóðfélagið og ættu að vera í
brennidepli í þeim aðgerðum sem
þjóðin þarf að takast á hendur.
Mikilvægi þess að aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar verði í sátt við fólkið
í landinu, og þá sérlega unga fólkið
sem á að taka við þjóðarskútunni,
verður vart tjáð til fullnustu.
Ef ungt fólk sér enga von á
Íslandi, treystir ekki ráðamönnum
og verður illa úti fjárhagslega er
sennilegt að margir taki einfald-
lega saman föggur sínar og kveðji
landið. Slíkt yrði þungbært fyrir
þjóðina og drægi úr krafti hennar.
Yfirlýsinguna í heild sinni, á ensku,
má nálgast á heimasíðu Stúdenta-
ráðs http://www.student.is/student-
arad/
Hreinskilni og virðing
Áttunda ósk stúdenta á menntavit-
anum er að stjórnvöld taki höndum
saman við aðra Íslendinga við að
byggja upp samfélag grundvallað
á þekkingu, jafnrétti, félagslegu
réttlæti og manngildi. Fjármála-
kreppan er nefnilega orðin að
félagslegu, menningarlegu og hug-
myndafræðilegu niðurbroti með
tilheyrandi endurskoðun á íslensku
samfélagi, og því fylgja mikil tæki-
færi ef rétt er haldið á spöðunum.
Sumt sem einkenndi Gamla Ísland,
ef svo má segja, á hvergi heima
nema á hugmyndafræðilegum
öskuhaugum og má þar brenna til
kaldra kola.
En einu má ekki gleyma. Nýja
Ísland, réttláta og lýðræðislega
Ísland, verður ekki til bara sisvona.
Ekkert mun breytast ef stjórnvöld
koma ekki fram við þjóðina af
hreinskilni og virðingu heldur
vinna að lausnunum fyrir luktum
dyrum, án samráðs við landsmenn
um þau gildi sem verða stoðir sam-
félagsins. Menntavitinn mun ferð-
ast um menntastofnanir landsins –
og vonandi nær hann að lýsa alla
leið að Alþingi Íslendinga, þar sem
umboðsmenn þjóðarinnar sitja á
rökstólum. Ekki veitir af í
skamm deginu.
Höfundur er stúdentaráðsliði og
heimspekinemi við HÍ.
Stúdentar í niðurskurði
ÞÓRLINDUR
KJARTANSSON
HRÖNN
GUÐMUNDSDÓTTIR
Þjóð í gjaldeyrishöftum
UMRÆÐAN
Þórlindur Kjartansson skrifar um
gjaldeyrislögin
Mikil og gagnleg umræða hefur að undanförnu átt sér stað um þann
möguleika að Íslendingar skipti um
gjaldmiðil innan skamms og ekki
endilega í tengslum við aðild að
Evrópusambandinu. Meðal annars er
mikilvægt að þetta sé skoðað vegna
þess að hefðbundin upptaka evru með
ESB-aðild er mjög tímafrek og alls ekki
er víst að það sé tími sem missa megi í því
verkefni að endurreisa íslenska hagkerfið. Þetta
er mikilvæg umræða og ætti að vera fagnaðar-
efni fyrir alla sem hafa efasemdir um framtíð
gjaldmiðilsins, hvort sem þeir aðhyllast ESB-
aðild eða ekki.
Taka þarf fram að sú skoðun að Ísland eigi
ekki að notast við eigin mynt byggist ekki á
neinni andúð á krónunni. Hún byggist á því að
peningar eigi einfaldlega að hafa það hlutverk
að hjálpa til við að viðskipti eigi sér stað milli
fólks og því minna sem þarf að sýsla með
peningana sjálfa, þeim mun hagkvæmari eru
viðskiptin. Ef við tökum sem dæmi sjómann
sem fer til Þýskalands og selur fisk og fær fyrir
evrur. Þegar hann kemur heim fer hann með
evrurnar sínar í Seðlabankann og fær krónur.
Hann tekur svo krónurnar sínar út í búð og
kaupir Siemens-þurrkara frá Þýskalandi og
borgar fyrir með krónum. Eigandi búðarinnar
tekur svo krónurnar og fer með þær niður í
Seðlabanka þar sem hann skiptir þeim í evrur
sem hann notar svo til að kaupa annan Siemens-
þurrkara sem hann selur í búðinni sinni. Líklega
sjá flestir að í þessu tilviki hefði verið heppilegt
ef sjómaðurinn hefði getað tekið evrurnar sínar
í raftækjaverslunina og borgað fyrir þurrkar-
ann án milligöngu íslensku krónunnar.
Heimurinn er auðvitað flóknari en þetta dæmi
en grundvallaratriðin eiga alltaf við. Öll
umsýslan um peningana sjálfa og reiknikúnstir
í kringum þá getur leitt af sér vandamál sem
valda óhagræði í viðskiptum. Ef gengi krónunn-
ar er of hátt skráð fær sjómaðurinn of fáar
krónur fyrir evrurnar sínar og getur því keypt
minna af íslenskum vörum; en eigandi
raftækjaverslunarinnar fær fleiri
evrur fyrir krónurnar sínar og því
verður verðið á þurrkaranum lægra en
eðlilegt væri. Við svona aðstæður felst
skekkjan í því að skilaboð markaðarins
um hvaða rekstur sé skynsamlegastur
bjagast vegna inngripa í verðgildi
gjaldmiðlanna. Þannig hafa skilaboð
undanfarinna ára verið á þá leið að
betra sé að standa í innflutningi á
varningi heldur en útflutningi.
Seðlabankinn hefur neyðst til að
stilla vaxtastig mjög hátt. Þetta var
gert til þess að styrkja gengið og gera þar með
útflutning óhagkvæman. Það fyrirkomulag átti
þátt í því að magna upp ójafnvægi í hagkerfinu
og hefur skilið okkur eftir í þeirri stöðu að
neyðast til þess að leggja hrikaleg höft á erlend
viðskipti í formi gjaldeyrishafta. Þeir sem vilja
að Íslendingar geti tekið þátt í alþjóðlegum
viðskiptum og koma í veg fyrir einangrun
landsins eru uggandi yfir þessari stöðu og
flestir virðast komnir á þá skoðun að breytinga
sé þörf. Hún er líklega meira aðkallandi en svo
að hægt sé að bíða þau fjögur til sex ár sem það
tæki að sækja um, semja um og samþykkja
aðild að Evrópusambandinu og uppfylla þau
stöðugleikaskilyrði sem sett eru fyrir aðild að
Myntbandalaginu. Auk þess verður að taka með
í myndina að töluverðar líkur eru á því að
þjóðin felli aðildarsamning í þjóðaratkvæði. Það
stoðar því ekki að treysta á Evrópusambands-
aðild sem einu lausnina á gjaldmiðilsvanda
þjóðarinnar.
Þjóð í gjaldeyrishöftum er ekki líkleg til
afreka eða endurreisnar. Þess vegna ríður á að
leysa úr gjaldmiðlamálum okkar nú þegar.
Núverandi stefna í peningamálum hefur ekki
reynst vel – og í raun má deila almennt hvort
það hafi verið þjóðinni til heilla að hafa stjórn á
eigin peningamálastefnu í gegnum áratugina.
Við verðum því að taka af skarið og leita nú
þegar lausna og gera breytingu á fyrirkomulagi
peningamála hjá þjóðinni.
Höfundur er formaður
Sambands ungra sjálfstæðismanna.
KAFFIVÉLAR –MATVINNSLUVÉLAR – POTTAR & PÖNNUR
SAFAPRESSUR – ELDHÚSÁHÖLD
fást í Eirvík
JÓLAGJAFIRNAR Auglýsingasími
– Mest lesið