Fréttablaðið - 29.01.2009, Blaðsíða 43

FIMMTUDAGUR 29. janúar 2009 27
UMRÆÐAN
Baldur Guðlaugsson
skrifar um hlutabréfa-
viðskipti
Það er rík tilhneig-ing til þess um þess-
ar mundir að horfa á
allt sem átti sér stað
í aðdragandanum að
falli íslensku bank-
anna sl. haust í ljósi
þess sem síðar gerð-
ist. Hefur greinarhöfundur held-
ur betur fengið að kynnast því.
Ég átti hlutabréf í Landsbanka
Íslands hf. sem ég seldi um miðj-
an september sl. Sem kunnugt er
féllu Landsbankinn og hinir stóru
íslensku viðskiptabankarnir í
byrjun október. Ég starfa í fjár-
málaráðuneytinu. Síðustu mánuði
hefur margsinnis verið látið að því
liggja opinberlega að ég hljóti að
hafa búið yfir einhverjum upplýs-
ingum um yfirvofandi fall Lands-
bankans úr því að ég seldi hluta-
bréf mín í bankanum svo skömmu
áður en hann féll. Hefur fundur
sem viðskiptaráðherra átti með
fjármálaráðherra Breta í byrjun
september sl., og ég sat, einkum
verið nefndur til sögunnar í þessu
sambandi. Þótt ég hafi leitast við
að svara spurningum fréttamanna
um þessi viðskipti, tel ég nauðsyn-
legt að freista þess að gera enn
grein fyrir tildrögum þess að ég
seldi hlutabréfin.
1.
Staða íslensku bankanna og
áhætta í rekstri þeirra höfðu verið
til opinberrar umræðu í lang-
an tíma. Það hefur viljað gleym-
ast eftir hrun íslensku bankanna
að mikil opinber umræða hafði
farið fram svo mánuðum skipti
um stöðu bankanna og áhættu-
þætti sem þeir stæðu frammi
fyrir, samhliða versnandi ástandi
á alþjóðlegum fjármálamörkuð-
um. Svokölluð skuldatrygginga-
álög (CDS-álög) íslensku bank-
anna fóru ört hækkandi sl. sumar
og matsfyrirtæki lækkuðu láns-
hæfismat þeirra. Þá hafði legið
fyrir í nokkurn tíma að horfur í
alþjóðlegum og innlendum efna-
hagsmálum færu versnandi. Hins
vegar var eiginfjárstaða íslensku
bankanna og afkoma áfram með
ágætum. Gengi hlutabréfa í bönk-
unum hafði þó farið lækkandi.
Því nefni ég þetta að ég tel nauð-
synlegt að rifja upp að fjárfestar
höfðu í aðdraganda bankahruns-
ins aðgang að óvenju miklum opin-
berum upplýsingum um íslensku
bankana sem þeir gátu lagt til
grundvallar sínum fjárfestingar-
ákvörðunum. Eins og verða vill á
hlutabréfamarkaði bregðast ekki
allir við aðstæðum sem þessum á
sama hátt. Sumir telja rétt að selja
hlutabréf sem þeir kunna að eiga.
Aðrir ákveða að eiga sín hlutabréf
áfram í trausti þess að þau muni
hækka á ný. Og þriðji hópurinn sér
kauptækifæri á markaðnum þar
sem hann telur að hlutabréfaverð
sé komið undir það sem eðlilegt
megi kallast og hljóti að stefna
upp á við. Enginn veit á hinn bóg-
inn fyrirfram hvað best gefst.
2.
Fjármálaráðuneytið er ekki ráðu-
neyti fjármálamarkaðarins. Eftir
bankahrunið virðist heiti fjár-
málaráðuneytisins hafa farið að
vekja upp þær ranghugmyndir að
það hafi verið ráðuneyti fjármála-
markaðarins. Svo var alls ekki.
Fjármálaráðuneytið hafði ekkert
með málefni Landsbankans eða
annarra banka eða fjármálamark-
aðarins sem slíks að gera stjórn-
sýslulega og eftirlitsstofnanir á
fjármálamarkaði heyra ekki undir
fjármálaráðuneytið.
3.
Átti hlutabréf í Landsbankanum
en komst að þeirri niðurstöðu sl.
sumar að rétt væri að selja þau.
Ég átti ekki hlutabréf í Lands-
bankanum þegar ég hóf störf í
fjármálaráðuneytinu og hafði
ekki keypt hlutabréf í bankanum
fremur en í öðrum hlutafélögum
eftir að ég hóf þar störf. Ég hafði
hins vegar átt hluta-
bréf í Hf. Eimskipafé-
lagi Íslands þegar ég
hóf störf í fjármála-
ráðuneytinu en fékk
úthlutað í þeirra stað
hlutabréfum í Lands-
bankanum við einhver
uppskipti sem áttu sér
stað í viðskiptalífinu
fyrir fáeinum árum og
ég kom ekkert nálægt
ákvörðun um. En ég
varð sem sé eigandi
hlutabréfa í Landsbank-
anum. Síðastliðið sumar komst ég
að þeirri niðurstöðu að rétt væri
að selja þessi hlutabréf. Ástæða
þess var tvíþætt.
Í fyrsta lagi þótti mér óheppi-
legt starfs míns vegna að eiga
bréf í Landsbankanum eftir að
málefni íslensku bankanna kom-
ust svo mjög á dagskrá. Enda þótt
málefni bankanna heyrðu ekki
undir fjármálaráðuneytið, fór
ekki hjá því eftir að kastljós tóku
að beinast að stöðu fjármálakerf-
isins að málefni þeirra kæmu til
umræðu hjá yfirstjórn fjármála-
ráðuneytisins og innan stjórnsýsl-
unnar.
Í öðru lagi taldi ég það degin-
um ljósara að vegna ástands og
horfa á fjármálamörkuðum og
í efnahagsmálum myndi draga
úr umsvifum og arðsemi Lands-
bankans ( sem og hinna bank-
anna ) og virði hlutabréfa í honum
myndi minnka að sama skapi, þótt
ekki hvarflaði að mér eitt and-
artak að Landsbankinn kæmist
ekki í gegnum ókyrrðina á fjár-
málamörkuðum. Ég mat það því
þannig að hagstæðara væri fyrir
mig sem einstakling að varðveita
þessa eign mín í öðru formi. Var
það og greinilega mat markaðar-
ins því gengi hlutabréfa í bankan-
um hafði farið lækkandi í nokk-
urn tíma.
4.
Fram hafði komið opinberlega
að útstreymi hefði átt sér stað af
svonefndum Icesave-reikning-
um Landsbankans í Bretlandi
en vitneskja um viðræður milli
Landsbankans og breska fjár-
málaeftirlitsins um flutning Icesa-
ve-reikninganna yfir í dótturfélag
varð til þess að ég ákvað að bíða
með að selja hlutabréf mín í bank-
anum. Hvers vegna seldi ég ekki
hlutabréf mín í Landsbankanum
fyrr en raun ber vitni ? Ástæðan
var sú að ég vildi vera þess full-
viss að þegar ég seldi byggi ég
ekki yfir upplýsingum um bank-
ann sem líklegar væru til að leiða
til lækkunar á verði hlutabréfa í
bankanum ef opinberar væru.
Síðsumars varð mér kunn-
ugt um að í gangi væru viðræð-
ur milli Landsbankans og breska
fjármálaeftirlitsins um flutning
svonefndra Icesave-reikninga úr
útibúi Landsbankans í Lundúnum
yfir í dótturfélag og um tilhögun
slíks flutnings. Fram hafði komið
opinberlega að nokkurt útstreymi
hefði átt sér stað af Icesave-reikn-
ingunum í kjölfar umræðna í
breskum fjölmiðlum og í breskri
þingnefnd um reikningana og um
óljósa burði hins íslenska trygg-
ingasjóðs innstæðueigenda til að
standa undir greiðslu innstæðu-
trygginga ef á reyndi. Eins og
kunnugt er tryggir tryggingasjóð-
ur innstæðueigenda í heimaríki
móðurbanka bankaútibús á evr-
ópska efnahagssvæðinu innstæð-
ur í útibúinu en tryggingasjóður
innstæðueigenda í viðkomandi
ríki tryggir innstæður í dótturfé-
lagi sem banki með höfuðstöðvar
í öðru ríki hefur stofnað. Það voru
augljósir hagsmunir Landsbank-
ans að allri óvissu um trygginga-
stöðu Icesave-reikningana yrði
eytt í Bretlandi. Flutningur þeirra
yfir í dótturfélag var til þess fall-
inn að gera það.
5.
Ekkert var rætt um stöðu Lands-
bankans á fundi viðskiptaráðherra
með breska fjármálaráðherranum
í septemberbyrjun og engar nýjar
upplýsingar komu fram á fundin-
um um hag hans. Hinn 2. septemb-
er sl. átti viðskiptaráðherra fund
með fjármálaráðherra Breta til
þess að freista þess að liðka fyrir
lausn á flutningi Icesave-reikn-
inganna yfir í dótturfélag. Í Bret-
landi fer fjármálaráðuneytið með
málefni fjármálamarkaðarins en
það gerir viðskiptaráðuneytið hér
á landi. Þar sem um var að ræða
fund með fjármálaráðherra ann-
ars ríkis var talið eðlilegt að fjár-
málaráðuneytið ætti fulltrúa á
fundinum, þótt ekki væri um að
ræða mál á málaflokkasviði þess.
Var ég beðinn um að sækja fund-
inn sem nokkurs konar áheyrnar-
fulltrúi. Þar sem fyrir lá að við-
skiptaráðherra hefði óskað eftir
fundinum til þess að ræða afmark-
að mál sem ég þekkti þegar til sá
ég ekki ástæðu til þess að víkja
mér undan þessu verkefni. Við-
skiptaráðherra hefur margsinnis
greint opinberlega frá tilgangi og
efni fundarins sem var „að bresk
stjórnvöld heimiluðu að innláns-
reikningarnir yrðu fluttir í breskt
dótturfélag strax, en að Lands-
bankanum yrði gefinn eðilegur
frestur til skipulegs flutnings á
eignum á móti innstæðum þannig
að fjármögnunarsamningar bank-
ans röskuðust sem minnst“, svo
vísað sé í svar viðskiptaráðherra
við fyrirspurn á Alþingi. Staða
Landsbankans sem slíks var ekk-
ert rædd. Á þessum tíma lá raun-
ar ekki annað fyrir en að hún væri
í góðu lagi.
Þó að ráðherra hafi upplýst um
efni umrædds fundar láta ýmsir
áfram að því liggja að á fund-
inum hafi átt sér stað einhverj-
ar umræður eða upplýsingagjöf
um fjárhagsstöðu Landsbank-
ans og yfirvofandi fall bankans.
Mér er hins vegar ekki ljóst hver
á að hafa upplýst hvern um hvað
á margumræddum fundi. Útibú
Landsbankans í Lundúnum var
hluti af móðurbankanum heima á
Íslandi. Eftirlit með Landsbank-
anum var í höndum Fjármálaeft-
irlitsins hér á landi en ekki hins
breska fjármálaeftirlits. Fjár-
málaeftirlitið breska og fjármála-
ráðuneytið þar í landi bjuggu því
ekki yfir neinum sérstökum upp-
lýsingum um stöðu Landsbankans.
Sannast sagna komu ekki fram á
umræddum fundi neinar upplýs-
ingar um stöðu Landsbankans,
enda var hún alls ekki til umræðu.
Niðurstaða fundarins var einfald-
lega sú að Landsbankinn og fjár-
málaráðuneytið breska myndu
áfram vinna að því að finna lausn
á flutningi Icesave-reikninganna
yfir í dótturfélag. Þar sem þá var
hins vegar ekki orðið ljóst hvaða
stefnu þessar viðræður tækju
taldi ég mig enn ekki geta selt
hlutabréf mín í bankanum.
6.
Um miðjan september benti allt til
að málefni Icesave-reikninganna í
Bretlandi væru komin í heila höfn.
Tveimur vikum eftir umrædd-
an fund frétti ég að stjórnendur
Landsbankans hefðu átt fund með
breska fjármálaeftirlitinu og var
haft eftir Landsbankamönnum
að fundurinn hefði verið jákvæð-
ur og niðurstaða væri að nást um
flutning Icesave-reikninganna
yfir í dótturfélag. Þá frétti ég og
að ekki væri lengur um að ræða
neitt óeðlilegt útstreymi af Icesa-
ve-reikningunum. Allt benti því
til þess að málefni Icesave-reikn-
inganna í Bretlandi væru komin
í heila höfn, en það var hið besta
mál fyrir Landsbankann, hvort
heldur litið var til skemmri eða
lengri tíma.
7.
Hlutabréf í Landsbankanum
lækkuðu talsvert í kjölfar frétta
af yfirvofandi útlánatöpum bank-
ans. Hinn 17. september sl. birtust
í blöðum ítarleg skrif um veru-
leg útlánatöp sem Landsbankinn
stæði frammi fyrir. Einhverjar
sögusagnir höfðu áður heyrst um
yfirvofandi útlánatöp bankans
en fréttirnar sem þarna birtust
höfðu að geyma mun meiri upp-
lýsingar um þau mál en ég hafði
áður heyrt. Lækkuðu hlutabréf í
bankanum töluvert í kjölfar þess-
ara frétta.
8.
Þegar ég seldi hlutabréf mín í
Landsbankanum lá ekki annað
fyrir en að staða bankans væri
viðunandi. Eftir að hafa fregn-
að að farsæl lausn væri að nást
hvað varðaði flutning á Icesave-
reikningunum yfir í dótturfélag
og eftir að markaðurinn hafði
brugðist við fréttum um yfir-
vofandi útlánatöp Landsbankans
taldi ég einsýnt að ekkert stæði í
vegi fyrir að ég gæti selt hluta-
bréf mín í Landsbankanum. Ég
byggi ekki yfir neinum upplýs-
ingum umfram markaðinn af því
tagi sem líklegar væru til að leiða
til lækkunar á verði hlutabréfa í
Landsbankanum ef opinberar
væru. Það er síðan önnur saga að
hlutabréf í bankanum hækkuðu
svo á ný dagana eftir að ég seldi
bréf mín.
Þegar salan fór fram lá eftir-
farandi fyrir:
- Eiginfjárstaða Landsbankans
var álitin sterk og geta þolað tölu-
verð áföll
- Bankinn hafði sýnt góða
afkomu það sem af var árinu
- Bankinn hafði nýlega staðist
álagspróf Fjármálaeftirlitsins
- Lausafjárstaða bankans var
talin góð og stóðst álagspróf
Fjármálaeftirlitsins og Seðla-
bankans
- Endurfjármögnun bankans
var álitin tryggð fram á árið
2009.
9.
Mér var með öllu ófyrirsjáanleg
um miðjan september sú atburða-
rás sem fór af stað í lok septemb-
er og byrjun október og leiddi til
falls bankanna. Staða Landsbank-
ans breyttist fyrirvaralaust til
hins verra í lok september og byrj-
un október þegar lausafjárkrepp-
an í heiminum magnaðist skyndi-
lega og lánalínur Glitnis og síðan
hinna íslensku bankanna lokuðust.
Það hratt af stað atburðarás sem ég
sá ekki fyrir um miðjan septemb-
er þegar ég gat loks hrint í fram-
kvæmd áformum um sölu á hluta-
bréfum mínum í Landsbankanum.
Höfundur er ráðuneytisstjóri í
fjármálaráðuneytinu.
Um sölu hlutabréfa í Landsbankanum
BALDUR
GUÐLAUGSSON
Mér var með öllu ófyrirsjáan-
leg um miðjan september sú
atburðarás sem fór af stað í lok
september og byrjun október
og leiddi til falls bankanna.
Straumur óskar afburðanemendum
við HR til hamingju með árangurinn!
Líkt og undanfarin ár styrkir Straumur fjárfestingabanki afburðanemendur við
Háskólann í Reykjavík. Þessir nemendur skipa forsetalista skólans, en það felur í sér að
Straumur greiðir skólagjöld þeirra á þessari önn.
Agla Friðjónsdóttir, Aldís Geirdal Sverrisdóttir, Andrea Skúladóttir, Arnar Snær Valmundsson, Áróra Helgadóttir,
Ásta Ragna Stefánsdóttir, Atli Haukur Arnarsson, Birna Dís Birgisdóttir, Bjarki Einarsson, Björg Ásta Þórðardóttir,
Dagný Björk Stefánsdóttir, Einar Bjarni Pedersen, Einar Þór Hólmkelsson, Eiríkur Fannar Torfason, Eiríkur Heiðar
Nilsson, Eiríkur Jónsson, Elvar Snorrason, Eyrún Gestsdóttir, Fanney Hrund Hilmarsdóttir, Fríða Einarsdóttir, Gréta
Björg Egilsdóttir, Guðný Kristín Finnsdóttir, Gunnar Viðar Gunnarsson, Halla Björgvinsdóttir, Halldór Gunnarsson,
Hannes Garðarsson, Helga Sæmundsdóttir, Hildur Grétarsdóttir, Hjalti Magnússon, Ingibjörg Lárusdóttir, Ingibjörg
Þ. Jóhannesdóttir, Jóhann Eysteinsson, Jón Ingi Sveinbjörnsson, Kári Kolbeinsson, Karl Valur Guðmundsson,
Katrín Ýr Sigurðardóttir, Kristján Guðni Halldórsson, Kristján Ingi Arnarsson, Kristján Orri Magnússon, Kristján
Valgeir Þórarinsson , Lilja Rut Jensen, Lilja Sóley Pálsdóttir, Máni Atlason, Mikael Arnarson, Óskar Ingi Stefánsson,
Páll Ingi Valmundsson, Páll Kristbjörn Sæmundsson, Pálmi Þór Valgeirsson, Pétur Guðnason, Ragnar Einarsson,
Ragnhildur Halla Bjarnadóttir, Rakel Guðmundsdóttir, Rebekka Helga Aðalsteinsdóttir, Rósa Björgvinsdóttir, Sara
Pálsdóttir, Sigurður Már Gunnarsson, Sindri Hlífar Guðmundsson, Sólveig Lára Kjærnested, Stefán Þór Bjarnason,
Stefán Þór Finnsson, Stefanía Helga Stefánsdóttir, Sveinn Þorgeirsson, Theodór Ingi Pálmason, Tómas
Guðmundsson, Unnar Hólm Ólafsson, Unnur E. Hafstað Ármannsdóttir, Viktor Einarsson, Þóra Guðfinnsdóttir,
Þóra Þorgeirsdóttir