Fréttablaðið - 12.02.2009, Blaðsíða 22

22 12. febrúar 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Efnahagur landsmanna er illa laskaður af völdum banka-
hrunsins. Skaðinn hefur kallað á
tímabundin gjaldeyrishöft til að
aftra frekara gengisfalli krón-
unnar, en þessi höft standa land-
inu að öðru leyti fyrir þrifum.
Þau hneppa landsmenn í átthaga-
fjötra með því að meina þeim
að selja eignir sínar og flytjast
til útlanda. Sömu fjötrar fæla
Íslendinga í útlöndum frá að
flytjast heim. Erlent fé er læst
inni í landinu, svo að nýtt fé fæst
ekki til landsins utan úr heimi.
Ísland hefur nú tvö haldreipi,
annað í hendi, hitt innan seil-
ingar. Bæði reipin myndu binda
Ísland traustari böndum við
umheiminn, væri vel á þeim
haldið, og styrkja stöðu landsins
á alþjóðavettvangi. Þjóðin þarf á
báðum reipunum að halda til að
endurheimta tapað traust.
Sjóðsreipið
Fyrra haldreipið er Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn. Ný ríkisstjórn
Samfylkingarinnar og Vinstri
hreyfingarinnar – græns fram-
boðs segist að sönnu vilja halda
í reipið. Samstarfið við sjóðinn
felst í vinnu hans að efnahags-
áætlun ríkisstjórnarinnar og
Seðlabankans og vandlegu eftir-
liti sjóðsins með framfylgd áætl-
unarinnar auk gjaldeyrisláns frá
sjóðnum og nokkrum einstökum
löndum fyrir tilstilli sjóðsins.
Bæði tækniaðstoðin og lánið eru
nauðsynleg eins og sakir standa.
Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks-
ins og Samfylkingarinnar tafði
aðkomu sjóðsins að Íslandi von úr
viti, þótt þörfin fyrir aðstoð hans
væri löngu ljós og margir menn
innan lands og utan mæltu með
henni við stjórnvöld snemma árs
2008. Seðlabankinn og stjórnar-
andstaðan skynjuðu ekki heldur
í tæka tíð þörfina fyrir aðkomu
sjóðsins.
Ábyrgð Seðlabankans má
ráða af ummælum formanns
bankastjórnarinnar í sjónvarpi
hálfu ári eftir að forsætisráð-
herra Bretlands réð forsætisráð-
herra Íslands að leita til sjóðsins:
„Hvað eru menn að tala um varð-
andi Alþjóðagjaldeyrissjóðinn?
Menn eru að tala um að þá yrði
ríkisstjórnin að óska eftir því að
fara í svokallað prógramm, sem
gæti staðið í sex mánuði eða tólf
mánuði þar sem Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn kemur hingað,
tekur ráðin af ríkisstjórninni
varðandi fjárlög ríkisins meira
og minna … en þetta er notað yfir
ríki sem hafa orðið gjaldþrota.
Íslenska ríkið er ekki gjaldþrota.
Það eru bankarnir sem eru í
vandræðum, ekki íslenska ríkið í
rauninni.“ Þessi orð bankastjór-
ans lýsa ekki næmum skilningi á
hlutverki sjóðsins og ekki heldur
á eðli og umfangi vandans, enda
leitaði ríkisstjórnin til sjóðsins,
þegar aðrar síðri leiðir reyndust
lokaðar. Hvers vegna síðri? Rík-
isstjórnin reyndi fyrst að fá lán,
sem var ekki bundið skilyrðum
um skynsamlega hagstjórn. Slík
lán voru hvergi í boði, jafnvel
ekki í Rússlandi. Seðlabankinn
hefur haldið áfram leynt og ljóst
að grafa undan efnahagsáætlun
stjórnvalda, meðal annars með
því að flíka í tvígang ágreiningi
við sjóðinn um vexti. Sjálfstæðis-
flokkurinn reynir að tefja löngu
tímabæra endurnýjun á banka-
stjórn Seðlabankans, þótt hún
sé rúin öllu trausti innan lands
og utan. Sjálfstæðisflokkurinn
hegðar sér eins og hann sé að
reyna að sarga haldreipi Íslands
í sundur.
Evrópureipið
Hitt haldreipið er Evrópusam-
bandið. Samfylkingin og Fram-
sóknarflokkurinn eru nú sam-
mála um þörfina fyrir að sækja
án frekari tafar um inngöngu í
ESB. Umsókn um aðild nú myndi
senda umheiminum skilaboð um
einbeittan ásetning stjórnvalda
um að koma efnahag landsins á
réttan kjöl eins fljótt og hægt er.
Umsókn nú myndi opna leið til að
festa gengi krónunnar við evr-
una með Evrópska seðlabankann
að bakhjarli og girða með því
móti fyrir gengisóvissuna, sem
er orsök gjaldeyrishaftanna, átt-
hagafjötranna og fjárskortsins.
Sjálfstæðisflokkurinn held-
ur þó fast við andstöðu sína við
inngöngu Íslands í ESB og fúlsar
við því haldreipi, sem skjót inn-
ganga myndi færa Íslandi í hend-
ur, væri kostur veittur á henni
af hálfu ESB. Vinstri hreyfingin
– grænt framboð gengur á lagið
og biðlar til Noregs um liðsinni
til að halda Íslandi utan ESB, en
Norðmenn færast undan. Norð-
menn eiga olíulindir og hafa því
efni á að standa utan ESB, við
ekki. Umsókn um aðild Íslands
að ESB hefði getað skilað sér í
höfn nú í febrúar, hefði ríkis-
stjórn Sjálfstæðisflokksins og
Samfylkingarinnar haldið velli
og hefði Sjálfstæðisflokkurinn
séð sig um hönd í tæka tíð, en
það varð ekki. Nú mun ekkert
gerast í Evrópumálinu fyrr en
eftir kosningar í vor. Dýrmæt-
ur tími heldur áfram að fara til
spillis.
Tvö haldreipi
Að endurheimta
glatað traust
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Matthías Hemstock skrifar um lýð-
ræði
Sigurður Líndal lagaprófessor ritaði ágæta grein um þróun hins þrískipta
valds á Íslandi sem birtist í Fréttablaðinu
þann 7. febrúar síðastliðinn. Flest það er
þar kemur fram er kunnuglegt, enda margt
verið sagt og skrifað um þau mál, ekki síst
af honum sjálfum. Öll sú umfjöllun virðist
þó litlu hafa breytt um valdahlutföll stjórn-
kerfisins enn sem komið er og vafalaust
mörgum umhugsunarefni hvað þarf til að breyting
verði á. En undir lok greinarinnar kemur Sigurður
fram með kenningu sem kallar á að staldrað sé við
en hún fjallar um eina helstu hindrun lýðræðisins að
hans mati. Kenningin virðist í hnotskurn vera þessi:
Ofurvald afþreyingariðnaðarins hefur orðið til þess
að fólk lifir í firringu og úr tengslum við umhverfi
sitt, hefur misst vald á gagnrýnni hugsun og rökræðu
og glamrar pottlokum undir stjórn „rokkara og rapp-
ara“ sem síðan getur hæglega leitt til ofbeldisverka.
Í þessari kenningu felast nokkrar fullyrðingar
sem fróðlegt væri að fá betur skilgreindar
frá Sigurði eins og t.d. um hið mikla vald
afþreyingariðnaðarins og hvort hætta stafi
af fleiri liststefnum en rokki og rappi, mynd-
list þar meðtalinni. Hvernig virkar samspil
gagnrýnnar hugsunar og afþreyingar? Eru
rokkarar og rapparar slakari í að beita fyrir
sig rökræðu en aðrir? Hvernig leiðist fólk frá
því að glamra á pottlok yfir í að beita ofbeldi?
Sjálfur stóð ég ásamt fjölskyldu minni fyrir
framan Alþingishúsið þegar pottlokaglamrið
stóð sem hæst. Mín upplifun var sú að loksins
væri fólk búið að finna sér góðan farveg til
að mótmæla án ofbeldis. Í þrjá mánuði þar á
undan fóru fram meiri rökræður um íslensk stjórn-
mál en ég hef áður upplifað. En það virtist hins vegar
breyta litlu og ekki var að sjá að aðilar í stjórnkerf-
inu hygðust axla ábyrgð á því ástandi sem komið var
upp í þjóðarbúinu.
Ef ég skil Sigurð rétt hefði fólk átt að hætta að njóta
afurða afþreyingariðnaðarins, bíða eftir næstu kosn-
ingum og rökræða hlutina í rólegheitum þangað til.
Greinarritari hefur stundað
pottlokaglamur um 30 ára skeið.
Lýðræðið á heljarþröm?
MATTHÍAS
HEMSTOCK
Skoðaðu
MÍN BORG
ferðablað
Icelandair
á www.visir.is
Heill Össuri
Stundum er alþingismönnum legið
á hálsi fyrir að tala illa um þingmenn
annarra flokka. Það á þó ekki við
um Grétar Mar Jónsson, þingmann
Frjálslynda flokksins, sem hvatti Össur
Skarphéðinsson til dáða í sambandi
við álver á Bakka. „Ég hef þá von,“
sagði Grétar á Alþingi í gær, „að
hæstvirtur iðnaðarráðherra, hans
viska og skörungsháttur á alla kanta,
hans gæði á öllum sviðum, komi
í ljós þegar fram líða stundir
og hann muni standa vörð
um það að framkvæmdir
verði að alvöru þarna fyrir
norðan, sem og annars stað-
ar á landinu. Hann hefur
sýnt það að hann er
góðviljaður maður og
hugrakkur í öllu því
sem hann tekur sér fyrir hendur. Ég
hvet hann til dáða og hef mikla trú á
honum fyrir norðan og annars staðar.
[…] Vonandi á hann eftir að verða
fyrsti olíumálaráðherra þjóðarinnar.“
Össuri hlýtur að þykja vænt um þessi
hlýju orð.
20 ár milli trúarleiðtoga
Boðað hefur verið að Dalai Lama,
hinn heimsfrægi andans maður og
trúarleiðtogi Tíbeta, muni gefa Íslend-
ingum færi á að hlýða milliliðalaust
á mál hans í Laugardalshöllinni
hinn 2. júní næstkomandi. Sú
dagsetning er athyglisverð þegar
rifjað er upp að Jóhannes
Páll II páfi, eini páfinn
sem heimsótt hefur
Ísland í þau 1.000
ár sem kristni
hefur verið ríkjandi trúarbrögð hér á
landi, hélt útimessu í snemmsumars-
kalda á Landakotstúni 2. júní 1989,
það er upp á dag 20 árum fyrr en
nú stendur til að kunnasti trúarleið-
togi búddatrúarmanna feti í fótspor
hans. Aðstandendur heimsóknar
Dalai Lama hyggjast standa straum
af kostnaðinum af henni með því að
selja inn á stefnumót hans við Íslend-
inga. Ekki var selt inn á messu páfa á
sínum tíma. En þrátt fyrir það mættu
aðeins fáein hundruð manna á
Landakotstúnið þennan svala
júnímorgun fyrir 20 árum.
Skyldi boðskapur brosmilda
búddistans hafa meira aðdrátt-
arafl á Íslendinga „á þessum
síðustu og verstu tímum“?
bergsteinn@frettabladid.is
audunn@frettabladid.isV
ændi á Íslandi er ekki nýtt af nálinni. Ýmislegt bendir þó
til að það hafi heldur færst í vöxt á seinni árum og hitt
er víst er að umgjörð þessarar starfsemi hefur breyst
umtalsvert.
Mansal er nú stöðugt oftar nefnt í tengslum við vændi
og þótt ekki hafi enn fallið hér dómur í mansalsmáli þá ber þeim
sem til þekkja saman um að það þrífist hér.
Margvísleg sjónarmið eru á lofti um elstu atvinnugrein heimsins,
eins og vændi er iðulega nefnt. Sagt er að vændi hafi alltaf þrifist
og muni alltaf þrífast. Goðsögnin um hamingjusömu hóruna sem
stolt falbýður líkama sinn og framfleytir fjölskyldu með góðum
tekjum sínum er lífseig og einnig heyrist það viðhorf að hver og
ein kona eigi að hafa frelsi til að nýta líkama sinn með þeim hætti
sem hún kýs. Víst er að minnsta kosti að eftirspurnin eftir vændi
er fyrir hendi og meðan svo er verður áreiðanlega reynt að mæta
henni.
Hér á landi er ólöglegt að þriðji aðili hafi tekjur af vændi. Hins
vegar er hvorki refsivert að stunda vændi né kaupa það. Svíar, og
seinna Norðmenn, hafa farið þá leið að gera kaup á vændi refsi-
verð. Nokkur reynsla er komin á þessa lagasetningu í Svíþjóð og
hafa rannsóknir sýnt að bæði hefur dregið úr sýnilegu vændi og,
sem ekki er minna um vert, mansali. Hins vegar er umfang dulins
vændis ekki ljóst.
Guðrún Jónsdóttir, talskona Stígamóta, benti í gær á það í sjón-
varpsþættinum Íslandi í dag að reynsla Stígamótakvenna væri sú
að konur sem hafa stundað vændi beri sömu einkenni og konur sem
hafa verið beittar annars konar kynferðisofbeldi. „Þannig lærðum
við að skilgreina vændi sem ofbeldi gagnvart konunum sem eru í
því,“ sagði Guðrún og lýsti þeirri skoðun sinni að á sama hátt og
gildir um annað kynferðislegt ofbeldi þá beri að refsa þeim sem
beri ábyrgðina, ofbeldismanninum.
Guðrún benti einnig á að í hinum stóra heimi væri hægt að finna
dæmi um alla hluti, einnig konuna sem stolt selur kynlífsþjónustu.
Hún sagðist þó alls ekki geta réttlætt frelsi þessara kvenna á kostn-
að allra hinna sem ekki hafa raunverulegt val um annað hlutskipti
en að ástunda vændi.
Rannsóknir sýna einmitt fram á að í langflestum tilvikum eru
félagslegar og fjárhagslegar aðstæður þeirra sem stunda vændi
afar bágar. Kaupandinn, eða ofbeldismaðurinn, er þannig að færa
sér í nyt aðstæður þess sem stundar vændið og beita hann kynferð-
islegu ofbeldi sem hann greiðir fyrir, annaðhvort fórnarlambinu
sjálfu eða þriðja aðila.
Ítrekað hefur verið lagt fram frumvarp á Alþingi þess efnis að
gera kaup á vændi refsiverð en það hefur ekki náð fram að ganga.
Full ástæða er til að fara að dæmi Svía og leiða slíkt í lög. Kaup á
vændi er kynferðislegt ofbeldi og á því að vera refsivert eins og
samkomulag ríkir um að annað kynferðislegt ofbeldi sé.
Vera kann að vændi verði aldrei útrýmt. Það þýðir þó ekki að
samfélag, sem hefur mannréttindasjónarmið í heiðri, jafnræði
kynja og almenna mannvirðingu, eigi að samþykkja vændið í laga-
setningu.
Vændi er ein af mörgum birtingarmyndum
kynbundins ofbeldis.
Elsta atvinnu-
greinin
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871