Fréttablaðið - 21.02.2009, Qupperneq 40

fljúga einungis á þrjá áfangastaði;
til Nepals, Indlands og Bangla-
dess/Taílands. Það er ekkert inn-
anlandsflug og engar einkaflug-
vélar til í landinu. Fyrst fljúgum
við til Dakka, höfuðborgar Bangla-
dess, og þar sem ég virði fyrir mér
flugfreyjurnar sem eru jafn fal-
legar og nánast eins karlmannleg-
ar og stöðvarstjórinn byrja ég að
velta fyrir mér tölfræði Íslands og
Bútan. Til hve margra áfangastaða
í Evrópu og Ameríku er flogið frá
Íslandi? Hversu margar flugvélar
eigum við og hversu margar einka-
flugvélar var að finna á Reykjavík-
urflugvelli fram að flótta útrásar-
víkinganna? Við erum 300 þúsund
og Bútanar 600 þúsund. Alla ferð-
ina á ég eftir að bera Ísland og
Bútan saman í huganum. Það er
ekki annað hægt. Svo margt keim-
líkt. Svo margt sameiginlegt en
annað gerólíkt. Gestgjafi minn,
Tshering Tashi, var ekki síður
áhugasamur og ákafur í saman-
burðarleiknum. Hann hafði kynnt
sér Ísland vel áður en ég kom og
hafði stuttu áður en ég lagði í ferð-
ina tilkynnt mér að á síðasta ári
(2007) hefðu sjö Íslendingar komið
til Bútan. Að hans sögn voru það
fyrstu Íslendingarnir sem stigu
þar niður fæti.
Fyrr á þessu ári var þjóðin
hálfneydd af konunginum til að
ganga til fyrstu lýðræðislegu kosn-
inganna því konungurinn hafði
ekki bara sagt af sér og sett elsta
son sinn yfir ríkið heldur hafði
hann líka krafist þess að þjóðin
tæki sín mál í eigin hendur. Hvar
gerist það í heiminum að einvald-
ur kýs að deila völdum með þjóð
sinni? Bara í Bútan.
Einvaldur án einkaflugvélar.
Ekki nóg með það heldur kaus
konungurinn að sinna öllum mál-
efnum ríkisins frá sínum valda-
stóli. Eftir þrjár opinberar heim-
sóknir til útlanda, meðal annars á
þing Sameinuðu þjóðanna sá hann
að kokkteilboð, uppstilltar mynda-
tökur og hátíðarræður gerðu ekk-
ert fyrir Bútan og þar með hætti
konungur að ferðast utan Bútans.
Hann taldi farareyri sínum betur
varið í uppbyggingu heima fyrir.
Innanlands ferðast konungur sem
aðrir eftir torfærum fjallavegum
þar sem meðalhraðinn er 25 km/
klst. Já það er ekkert innanlands-
flug í Bútan. Það er ekki bara að
erfitt sé að byggja flugvelli í brött-
um dölunum og ekki á færi allra
flugstjóra að ráða við uppstreymi
Himalajafjalla, ástæðan er líka
sú að Bútanar vilja ekki auðvelda
aðgengið. Engin jarðgöng, engir
uppsprengdir hnífbeinir vegir
sem hafa brotið náttúruna undir
sig eða himinháar brýr. Bútanar
virða sín fjöll og dýrka. Ég hafði
velt því fyrir mér af hverju kon-
ungurinn ætti ekki þyrlu. Vinur
minn á Íslandi á þrjár og hann er
pípari og grósser. En ég veit af
hverju konungurinn á ekki þyrlu.
Ef hann ætti þyrlu myndi hann
missa virðingu fyrir fjöllunum,
öðlast rangt sjónarhorn á sveitirn-
ar og dalbúana og komast alltof
hratt yfir. Eftir að hringvegurinn
um Ísland varð svo fullkominn að
ferðamenn gátu „klárað“ Ísland
á viku hættu þeir að beygja út
af leiðinni. Enginn nennti lengur
að fara á Vestfirði og túrinn út á
Snæfellsnes varð óþarfa útúrdúr.
Karlmenn í pilsum
Þegar við lentum í bænum Paró
andaði ég glaður að mér fersku
og þunnu háfjallaloftinu. Þvílík
viðbrigði frá þungu og röku lofti
Bangkok. Ekki spillti það gleði
minni að hver einasti karlmað-
ur á vellinum var klæddur pilsi.
Ég hef alltaf verið veikur fyrir
að ganga í pilsi og gat vart beðið
þess að kaupa mér gú-pils, draga
upp hnésokkana og láta fjallaloft-
ið leika um ber lærin. Mér flaug
Tinni í hug. Tinni var í Tíbet og
það er næsti bær. Tinni gekk í hné-
buxum og ég ímyndaði mér alltaf
að hann væri í gljáfægðum skóm
eins og Bútanar.
Heima á Fróni og víðast hvar í
heiminum er þjóðbúningur eitt-
hvað hallærislegt fyrirbrigði sem
fólk neyðist til að klæðast af til-
gerð á viðhafnarstundum. En þess
er vænst að allir Bútanar klæð-
ist þjóðbúningi sínum við vinnu,
á mannamótum og við hátíðlega
atburði. Mér verður hugsað til Balí.
Þar þykir enn sjálfsagt að klæðast
hefðbundnum búningum. Þar get
ég líka klæðast pilsi án þess að
fólk stríði mér. Það er margt sem
mér finnst tengja Balí og Bútan.
Fólkið er svipað. Hávaxið og
myndarlegt, dökkt og svipmikið.
Stolt af uppruna sínum og hefðum
án hroka og áráttu til yfirgangs og
útrásar. En það sem sterkast teng-
ir þessar tvær þjóðir er trúrækni.
Hversu djúpstæð trúin er í þeirra
daglega lífi. Hvorki má merkja
hjá Balíbúum eða Bútönum nokk-
urt trúarofstæki. Að trúa á guð og
stunda bænir hvern dag er ein-
faldlega sjálfsagt. Það spyr eng-
inn hvort þú sért trúaður í Bútan
– ekki frekar en á Balí. Það væri
eins og að spyrja Íslending hvort
hann borði.
Þetta er Bútan. Allir í þjóðbún-
ingum og allir heittrúaðir en allir
í stuði. Skopskyn þeirra er kalt og
stríðið. Í Taílandi, þar sem ég bý,
þykja prumpubrandarar og trúða-
grín mesta skemmtun og því tók
mig ákveðinn tíma að kveikja á
kaldhæðninni og stríðninni. Fimm-
aurabrandarar Taílendinga höfðu
náð tökum á mér.
Kynóður spámaður
Drukpa Kinley er frægasta sögu-
persóna Bútans. Skáld, heimspek-
ingur, trúboði og leiðtogi. Bútan
speglast vel í þessum karakter.
Búddamunkar Fólk í Bútan er hávaxið, myndarlegt og svipmikið.
EINANGRUNIN ROFIN
Árið 1974 opnaðist Bútan umheiminum þegar fjórði konungur
ríkjandi konungsættar var krýndur. Af því tilefni var tignum erlend-
um gestum boðið auk fjölda blaðamanna. Hótel voru byggð af því
tilefni sem enn eru helstu hótel landsins og upphaf ferðaþjónustu
varð til. Sama ár kemur fyrsti hópur ferðamanna til Bútans en
fram að því höfðu einungis opinberir gestir og vísindamenn fengið
vegabréfsáritun til landsins. Strax var tekin upp sérstök stefna í
ferðamálum. Í fyrsta lagi þarf að gefa út vegabréfsáritun fyrirfram
samkvæmt ákveðnum skilyrðum. Í öðru lagi var ákveðið fast lág-
marksgjald sem hver ferðamaður verður að greiða fyrir hvern dag í
landinu. Í þriðja lagi var einungis takmörkuðum fjölda ferðamanna
hleypt inn hvert ár. Árið 2007 komu 21.094 ferðamenn til Bútan en
fram til ársins 2000 höfðu aldrei komið fleiri en um sjö þúsund á ári.
Þessar takmarkanir og gjaldskylda byggjast á þremur meginástæð-
um: 1. Til að vernda náttúru, menningu og lífsstíl fólks og forðast
að gera vægi ferðaþjónustu of mikið. 2. Til að auka ekki álag á
viðkvæmt samgöngukerfi og náttúru landsins. 3. Til að tryggja
viðunandi tekjur af hverjum ferðamanni.
4 FERÐALÖG