Tíminn - 19.12.1992, Blaðsíða 19

Tíminn - 19.12.1992, Blaðsíða 19
Laugardagur 19. desember 1992 Tíminn 19 Slóvakía: Dóná stolið! Ungverska þjóðarbrotið óttast að aðstaða þess í Slóvakíu eigi eftir að versna vegna ágreiningsins um raforkuverið Gabcikovo. Þeir, sem byggja raforkuverið, féllu í stafi af aðdáun þegar þeir horfðu á stóru flutningabílana sturta sandi, grjóti og margra tonna þungum stein- steypuklumpum í Dóná, í þeim til- gangi að beina fljótinu úr eigin farvegi frá náttúrunnar hendi í skurð, gerðan af manna höndum. Yfirmaður slóvak- ísku raforkuversbyggingarinnar sagði í fögnuði að færslan á Dóná sé „stór- kostleg gjöf til þrítugustu aldarinnar". Á hinum bakka Dónár ríkir langt í frá sama hrifning á framtakinu. í Búda- pest er mikið uppnám vegna bygging- ar risaorkuversins Gabcikovo, sem upphaflega átti að vera hluti sameig- inlegs verkefnis Ungverjalands og Tékkóslóvakíu, en Ungverjar drógu sig út úr því samstarfi 1989. Breytt landamæri Ungverska ríkisstjómin hefur lýst áhyggjum sínum og sagt að drykkjar- vatnsforði „fimm milljóna manna“ neðanjarðar sé í hættu vegna orku- versskurðarins 25 kílómetra langa. En enn verra sé að flutningur Dónár setji augljóslega merki sín á landamærin og því bregðist Ungverjar gegn „með öllum þeim ráðum sem gefast“. Þrátt fyrir mótmæli af þessu tagi, héldu Slóvakamir þó ákafir sínu striki að grafa í burt Dónárvatnið frá Ung- verjum, 18 km suðaustan við Bratisla- va. Rafalamir í Gabcikovo eru þegar famir að framleiða rafmagn. Og þar með vom Iíka úr augsýn horfumar á lausn með samkomulagi deiluaðila. Tékkneska ríkisstjómin í Prag þóttist illa svikin af yfirvöldum í Bratislava. Þó að tékkneskir meðlimir sambands- stjómarinnar fæm fram á að fram- kvæmdir við raforkuverið yrðu lagðar niður þar til alþjóðleg nefnd hefði fengið skýrar línur í óskýrt ástandið, héldu Slóvakar áfram vinnunni, en jafnframt vildi forsætisráðherra þeirra, Vladimir Meciar, ekki Ieysa Tékka undan ábyrgðinni á Gabcikovo. Opinberlega er tékkóslóvakíska ríkis- stjómin enn ábyrg fyrir hinu um- deilda orkuveri, jafnveí þó að hún eigi aðeins eftir að sitja til áramóta og hafi ekki verið starfhæf um langa hríð. Sjálfstæði og styrkur slóvakísku þjóðarinnar birtist í orkuverinu Meciar lét viðvaranimar frá Búdapest og Prag sem vind um eyrun þjóta. í hans augum er bygging orkuversins fyrir löngu orðin tákn um vald, sem á að sýna fram á sjálfstæði og styrk þjóðarinnar, bæði út á við og inn á við. „Þjófnaðurinn á Dóná“, eins og gerð- ir Slóvaka em kallaðar í Búdapest, kemur ekki bara geðshræringum stjómvalda í Búdapest og Prag í upp- nám. Geðshræringar ungverska þjóð- arbrotsins í Slóvakíu em líka í upp- námi. „Komi eitthvað fyrir" stíflugarðinn, hrífur „18 metra há flóðbylgja allt með sér, frá Gabcikovo yfir Komamo að bugðunni á Dóná við Esztergom," segir talsmaður pólitíska arms ung- verska þjóðarbrotsins, „Egyúttélés" (Sambýli). Á þeim svæðum, sem em í hættu í Slóvakíu, em íbúamir líka langflestir ungverskir. Ungversku íbúamir 560.000 óttast þó enn meira en eyðileggjandi afl vatnsflóðs, slóvakíska þjóðemisstefnu sem hefur losnað úr læðingi og tekur Meciar, forsætisráðherra Slóvakíu, heldur ótrauður áfram byggingu raf- orkuvers í Dóná, þrátt fyrir mótmæli frá Búdapest og Prag. á sig æ meira ógnvekjandi mynd eftir kosningasigur æsingamannsins Meci- ar. í sífellt meiri mæli verða fulltrúar ungverska þjóðarbrotsins að þola sví- virðingar í slóvakískum fjölmiðlum, sem kalla þá „þjóna stómngverskra áróðursmanna handan við Dóná“. Ungverjamir hafa að vísu eigin út- varpssendingar, þeir ráða yfir dagblöð- um, bókaútgáfum og skólum einnig, þ.á m. 257 gmnnskólum og tíu menntaskólum. En það gerðu þeir líka á yfirráðatímum kommúnista. Ungverjamir fara fram á sjálfsstjóra Hreyfingin „Sambýli" krefst sjálfs- stjómar í þeim hémðum þar sem Ungverjar em í miklum meirihluta og sækir fýrirmynd að hugmyndum sín- um til Suður-Týról. En ríkisstjóm Meciars hlustar ekki á slíkt. Tálsmað- ur „Sambýlis" segir að Slóvakar svari að bragði, fullir tortryggni, ef Ung- veijamir fari fram á menningarlega eða svæðisbundna sjálfsstjóm, að „þar með væmm við að leggja drög að sundurlimun Slóvakíu“. Ágreininginn um Gabcikovo notar Meciar til að lækka rostann í ung- verska þjóðarbrotinu. Af ótta við refsi- aðgerðir voguðu Ungverjamir, sem þótti sér beint ógnað með raforku- versbyggingunni, sér ekki einu sinni að taka þátt í „mótmælaaðgerðum gegn þessu brjálæði", segir borgar- stjórinn í Dunajská Streda, sem kvart- ar undan sívaxandi áreitni slóvakískra embættismanna. Vegaskilti á báðum tungumálum skulu fjarlægð Um miðjan október sl. fengu allar sveitarstjómir á svæðum þar sem þjóðimar tvær búa saman, bréf frá samgönguráðuneytinu. Þar er þess krafist að þar til skipaðir embættis- menn fjarlægi skilti við vegi og götur sem em á báðum tungumálunum. í Dunajská Streda, þar sem allt að 90% íbúanna em Ungverjar, var þessari til- skipun ekki hlýtt. En í hémðunum Galanta og Nové Zámky, þar sem um helmingur íbúanna em af ungversk- um uppruna, hafa skiltin á báðum tungumálum þegar verið fjarlægð í mörgum þorpum. Borgarstjórinn í Dunajská Streda heldur því fram að það séu fyrst og fremst embættismenn miðstjómar- innar sem ali á spennunni; hann segir varla koma fyrir, enn sem komið er, að Ungverjar og Slóvakar sem búa sem nágrannar, fari í hár saman. Þar sem engir Ungverjar em búsettir, hins vegar, fellur áróðurinn gegn Ung- verjum í frjóan jarðveg. Þegar fót- boltaliðið frá Dunajská Streda keppti nýlega við lið í héraðinu Nitra, var tek- ið á móti leikmönnunum með ávarp- inu: „Madari za Dunaj!" (Ungverjar yf- ir Dóná) um hátalara. Ekki er í augsýn að meiri ró eigi eftir að komast á. Ungverjar óttast að eftir 1. janúar 1993, þegar Slóvakía tekur upp fullt sjálfstæði, eigi staða þeirra enn eftir að versna. Meciar hefur sí og æ heitið löndum sínum að efnahags- ástandið í Slóvakíu eigi eftir að batna hröðum skrefum eftir að bandalaginu við Tékka verði slitið. „Ef svo kæmi í ljós að það fer ekki þannig og fólkinu í sjálfstæðri Slóvak- íu eigi eftir að vegna enn verr en hing- að til, verður sett í gang leit að blóra- bögglum," er álit borgarstjórans í Dunajská Streda. Og þá óttast hann að ungverska þjóðarbrotið verði sett þar Iangefst á lista. Þessi bók hefur að geyma 270 fallegar litmyndir af íslenskum fossum. Gerð er góð grein fyrir hverjum fossi í fróðlegum texta, m.a. nefndar gönguleiðir að fossinum og sagt frá þjóðsögum og sögnum er tengjast honum. Bókinni er skipt niður eftir sýslum með kortum er sýna staðsetningu fossanna. Eftirmála ritar dr. Jón Jónsson jarðfræðíngur. íslenskir fossarer 352 bls. með texta bæði á íslensku og ensku. I SKUGGSJÁ £ BÓKABÚD OLIVERS STEINS SF Slóvakar stlfla Dóná og færa hana í skurð vegna raforkuversins I Gabcikovo.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.