Tíminn - 20.03.1993, Síða 7

Laugardagur 20. mars 1993
Tíminn 7
Kynni vetni að verða
nýr valkostur við
bensín og olíur?
„Þetta er þróun á byrjunarstigi.
Rannsókirnar sem við erum að
gera varða vetni sem efni til bruna
í brunavélum. Vil ég þá strax geta
um skyldar tilraunir með jarðgas,
en jarðgasvélar eru talsvert notað-
ar í heiminum í dag og meðal ann-
ars hafa Norðmenn notað þær í
auknum mæli í ferjur sínar. Fram-
leiðsla á jarðgasi hefur líka verið
veruleg hjá þeim vegna olíuvinnsl-
unnar, svo þetta var hagkvæmur
kostur þar.
En vetni hefur marga kosti um-
fram jarðgasið og til dæmis er það
bæði léttara og orkuríkara en met-
an. Við höfum því fengið vél til
verkefnisins frá Bandaríkjunum,
eins og í upphafi kom fram. Hún
var notuð í Bandaríkjunum til til-
rauna við brennslu ammoníaks,
vetnis og jarðgass. Má geta þess að
tilraunirnar þar ytra voru að hluta
á vegum Háskóla íslands, því nem-
andi þaðan vann að þessu sem
lokaverkefni. Þær tilraunir virtust
lofa góðu.
En nú á að prófa að láta vélina
ganga fyrir vetni og athuga þá kosti
og vandamál sem upp munu koma.
Takist tilraunirnar vel mun verða
prófað að láta vetnið knýja díselvél.
Þá er ætlun okkar að nota olíukerfi
dflsevélarinnar til þess að kveikja í
vetninu, þótt það kosti að vísu
verulegar breytingar á því ferli sem
á sér stað við keyrslu olíuknúinnar
díselvélar."
Nú mun vetni sem
eldsneytisforði þurfa
mikiö rými.
„Já, fyrirferð vegna geymslu vetn-
is sem eldsneytis yrði mjög mikil,
miðað við þær geymsluaðferðir
sem nú eru þekktar. Ein helsta að-
ferðin er sú að binda vetnið í
magnesíum. Þarf þá að hita málm-
inn til að ná vetninu úr honum og
láta það knýja vélina. Þá er reykur-
inn eða „afgasið" notaður til þess
að hita hann. Það yrði svo að kæla
hann til að metta hann vetni á ný.
Sjáum við fyrir okkur að steinninn
gæti orðið að orkugjafa í landi um
leið og hann væri kældur — t.d.
með vatni. Vatnið hitnaði þá svo að
það gæti notast sem hitaveita. Ei-
mitt þessi hugmynd þeirra Valdi-
mars og Braga var kynnt á ráð-
stefnu sem við sátum í Finnlandi
nýlega og vakti hún mikla athygli.
Hún gefur augljóslega kost á að
víkka áformin verulega mikið út.
En eins og ég sagði krefðist
geymsla vetnis í magnesíum-
málmsvampi umtalsvert meira
rýmis en þess sem vanaleg
brennsluolía þarf og alla þessa
hluti á eftir að meta. Ætti vetnis-
orkan um borð að vera söm eða
sambærileg við þá sem er í olíu-
birgðum margra skipa þyrfti efa-
laust að stækka fleytuna. En þá
vaknar spurningin um hve löngu
úthaldi er gert ráð fyrir? Sé gert
ráð fyrir styttra úthaldi eins og á
róðrarbátum gæti vetni vel hentað,
þótt það yrði ekki ákjósalegt þegar
um er að ræða togara sem eru
mánuð á sjó eða meira. Því hefur
jarðgas nýst ágætlega í ferjum sem
sigla á styttri leiðum, og það hafa
Norðmenn hagnýtt sér, eins og ég
gat um áður. I jarðgasinu er mikið
meira af vetni en er í venjulegri ol-
íu og þess vegna skilst úr því
minna koldíoxíð svo það er um-
hverfisvænna. Þetta á enn frekar
við um vetnið, en mörgu er þó
ósvarað og þar á meðal því hvernig
þetta muni koma út hvað snertir
köfnunarefnisdíoxíð, sem meðal
annars hefur verið vandamál hvað
snertir hvarfakúta fyrir bifreiðar.
Þetta er enn á huldu en ástæða er
til að ætla að minni köfnunarefn-
isdíoxíð muni losna við brennslu á
vetni en á olíu og bensíni.“
Hvað um aðrar
geymsluaðferðir?
„Auk magnesíum-steinanna er
Sigurður
Ingi Andr-
ésson vél-
tœkni-
frœðingur
greinir
hér frá
fgrirhug-
uðum til-
raunum
til að láta
knýja
stœrri vél-
ar með
vetni.
geymsla á vetni einnig hugsanleg
með þeim hætti að geyma það
mjög kælt, kannske við 250 gráður
og undir um það bil 5 bara þrýst-
ingi. Þá væri vetnið í vökvaformi
og tæki miklu minna pláss. BMW
verksmiðjurnar hafa verið að gera
tilraunir með að keyra bfla á slíku
eldsneyti og fá þannig miklu léttari
bfl, sem yrði samkeppnisfær við
bensínbflinn. Aftur á móti hefur
Mercedes Benz verið að prófa bfla
sem nota magnesíum-stein.
í rauninni munu okkar tilraunir
miða að því að hagnýta þessa tækni
fyrir stærri vélar og þá með skip í
huga. Samvinnan við þessa þýsku
vísindastofnun gagnast okkur mik-
ið, því við fáum verulegt magn
upplýsinga frá Þjóðverjum og hver
staða tilrauna þeirra er.“
vemær er niður-
staðna að vænta?
.Ætlunin er að rannsóknaverk-
efnið taki tvö ár. Vélin verður keyrð
í Gufunesi í þrjá mánuði sumar og
þá verða niðurstöður að sjálfsögðu
metnar. Að því búnu reiknum við
með, ef vel gengur, að fá til viðbót-
ar magnesíumgeymslu frá Þjóð-
verjum. Ef prófanir með magnesí-
umgeymslu takast einnig vel (hér
eru vissulega mörg „ef‘) er ætlunin
að taka til við prófanir á díselvél og
sjá hvernig það reynist að knýja
hana vetni.
Þegar að kostnaði kemur þá eru
þau tæki og búnaður sem hér þarf
dýrir hlutir — hvort sem um
magnesíumgeymslu er að ræða eða
kúta með vetni undir þrýstingi. Því
veldur að allt er þetta enn sérsmíð-
að, en kæmi til fjöldaframleiðslu
mundi það breytast. Það á við flest-
ar tækniframfarir að í upphafi þarf
að leggja í mikinn kostnað."
Hver er skoðun þín á
framtíð vetnis sem
eldsneytis?
„Ég tel að notkun vetnis eigi
mikla framtíð fyrir sér og legg
áherslu á að það svið sem við erum
að skoða er aðeins brot af því sem
verið er að rannsaka og snertir
vetni og geymslu þess.
Ég vil í sambandi við þessa spurn-
ingu víkja nánar að ráðstefnunni í
Finnlandi sem ég fyrr minntist á,
en hún fjallaði um vetni sem orku-
gjafa og geymslumöguleika þess.
Þarna komu ýmsir aðilar frá Norð-
urlöndunum og gestir voru frá
Þýskalandi og Japan. Kom þarna
vel fram hve fjölbreytt verkefnin
eru og snerta mörg svið. Létt er að
kljúfa vetni úr vatni nú á dögum og
eins er löngu þekkt að láta vetni
ganga í samband við súrefni, fá
þannig vatn og framleiða rafmagn
um leið. Það er gert með svonefnd-
um „fluelsellum". Þetta sýnir hve
breitt það svið er sem hér verið að
fást við.
Þegar stórveldin hófu geimferða-
áætlanir sínar kom vetni strax
mjög inn í myndina og gífurlegir
fjámunir voru settir í athuganir á
því, vegna þess að geimferjurnar
eru knúnar áfram af vetni og súr-
efni. Þar nýttu menn sér skjótt
þann kost að breyta þessum loft-
tegundum í vatn til þess að fram-
leiða það rafmagn sem þurfti til að
knýja hin ýmsu tæki og tól um
borð. Loks fékkst þannig vatn til
almennra nota fyrir geimfarana.
Þetta hefur nú þróast yfir í það að
menn ræða um hús sem orkulega
geta staðið ein og sér og þurfa að-
eins sólarorkuna utan frá. Þessi
verkefni snúa auðvitað meir að
þeim sem byggja suðlægari slóðir.
En með sólarorkunni má kljúfa
vatn og fá vetni sem hægt er að
geyma á þægilegan og einfaldan
hátt og umbreyta í rafmagn eða
vatn eftir því sem hentar. En til
þess að gera þetta mögulegt voru
ráðstefnugestir sammála um að
vetnið þyrfti að vera „milligeymsl-
an.“
Ég hef enn ekki minnst á að vetni
hefur komið til greina sem elds-
neyti fyrir flugvélar og Rússar hafa
í nokkur ár flogið vetnisknúinni
flugvél. Bandaríkjamenn hafa gert
tilraunir með slíka vél og Evrópu-
þjóðir hyggjast athuga þann mögu-
leika að láta Airbus-vélarnar fljúga
á vetni. Ber að minnast þess að þótt
vetnið sé plássfrekt í geymslu, þá
er það stórum léttara en steinolían
og gastúrbínurnar munu nær ör-
ugglega þola brennsluna betur.
Það er til marks um þær vænting-
ar sem við vetni eru bundnar að
Þjóðverjar hafa í hyggju að leiða
það í stór gaskerfi, sem þjóna fjölda
notenda. Þá eru Saudi-Arabar
komir af stað með tækni til að
skilja vetni m.a. úr olíu með sólar-
rafhlöðum og hefur þeirri hug-
mynd skotið upp að leggja vetnis-
leiðslu alla leið frá Saudi- Arabíu
til Þýskalands!"
Þú hefur minnst á að
vetnið muni vera
visthæft.
„Já, og þá kemur að verkefni sem
snertir okkur íslendinga nokkuð: í
sambandi við umræðu um að láta
bfla brenna vetni hefur verið rætt í
ljósi mengunar í þýskum stórborg-
um að banna bensín- og olíu-
brennslu, a.m.k. þann tíma ársins
sem megunin er verst. Fengu Kan-
adamenn það hlutverk að fram-
leiða vetni fyrir Þjóðverjana úr raf-
orku. En íhugunarvert fyrir okkur
íslendinga er það að nýjustu fram-
leiðsluaðferðirnar á vetni eru að
framleiða það með gufuþrýstingi.
Við eigum svo mikla jarðgufu að
fyrir vikið ættum við að geta fram-
leitt vetni ódýrara en þeir í Kanada
eða að að minnsta kosti verið sam-
keppnisfærir.
Þá hef ég ekki minnst á þá mögu-
leika sem liggja í að nota umfram-
orku rafmagnsframleiðslu okkar til
að safna upp vetnisbirgðum. Fram-
leiðslan þarf ekki að vera stöðug,
því vetnið má geyma og safna
þannig birgðum. Engar skemmdir
verða þótt stöðva þurfi framleiðsl-
una. Vetnið mætti síðan flytja út og
nota sem eldneyti og breyta í raf-
magn og vatn.
Þannig eru möguleikarnir margir
sem verið er að kanna í heiminum.
Það er gott til þess að vita að við fs-
lendingar tökum þátt í því sem ver-
ið er að gera og vonandi getum við
sagt góðar fréttir af árangri til-
raunanna í Gufunesi, þegar þar að
kemur."
AM
Reykjavík
Fundur á Hótel Borg
Hádegisverðarfundur verður haldinn á Hótel
Borg, miðvikudaginn 24. mars nk. kl. 12.00.
Þar munu verkfræðingarnir Edgar Guðmunds-
son og Guðmundur Gunnarsson fjalla um hvort
hagkvæmt og skynsamlegt sé að flytja út raf-
orku með sæstreng.
Þingmálaráðið.
ÚTBOÐ
Nemendagarðar búvísindadeildar Bændaskólans á Hvann-
eyrí óska eftir tilboðum í byggingu þriggja íbúða raðhúss á
Hvanneyri.
Brúttóflatarmál hússins er 220 m2.
Brúttórúmmál hússins er 792 m3
Húsið er á einni hæð og byggt úr steinsteypu.
Verkið tekur til allrar vinnu við gröft, lagnir, uppsteypu, smíði og
frágang hússins að utan sem innan, ásamt frágangi lóðar.
Verkið skal hefjast í apríl nk. og skal skila húsinu fulifrágengnu
að utan ásamt einni íbúð, fullbúinni, 15. desember 1993. Verk-
inu skal vera að fullu lokið 15. ágúst 1994.
Útboðsgögn verða afhent væntanlegum bjóðendum á skrifstofu
skólastjóra Bændaskólans á Hvanneyri og hjá Hús og ráðgjöf
hf., Suðurlandsbraut 24, 108 Reykjavik, ffá og með mánudeg-
inum 22. mars 1993.
Skilatrygging útboðs gagna er kr. 20.000,-.
Tilboðin verða opnuð á sömu stöðum þriöjudaginn 6. apríl 1993
kl. 11.00 stundvíslega að viðstöddum þeim bjóðendum er þess
óska.
F.h. nemendagaröa búvísindadeildar
Bændaskólans á Hvanneyri,
HÚS & RÁÐGJÖF h/f
Arkitekta- og verkfræðistofa
Suðurlandsbraut 24, 108 Reykjavík, s. 696900
PÁSKATILBOÐ Á
HREINLÆTISTÆKJUM
15% AFSLÁTTUR
VATNSVIRKINN HF.
Ármúla 21, símar 68 64 55 - 68 59 66