Tíminn - 27.07.1994, Blaðsíða 6

6

Mi&vikudagur 27. júlí 1994
/
A valdi astarinnar
Bréf frá Dóru Stefánsdóttur á Crœnhöföaeyjum
Formleg hjónabönd hér á
eyjunum em alls ekki eins
almenn og ætla mætti hjá
þjóö sem yfirgnæfandi játar
kaþólska trú. Mjög algengt er
að fólk taki saman og búi sam-
an árum og jafnvel áratugum
saman, án þess aö lögbinda
sambandiö. Líklega er þaö
kostnaðurinn sem vex fólki í
augum. Ekki er hægt að gifta
sig án þess aö kaupa sér ný föt
og bjóða til veislu. Fyrir fátæk-
an almenning er sjaldnast
hægt að leggja til hliöar pen-
inga fyrir slíkum útgjöldum og
jafnvel þegar það er hægt tek-
ur það langan tíma, eins og
sagan af honum Djunga sýnir.
Kirkjan virðist alls ekki hafa
náð eyrum fólks hvað varðar
gildi þess að sofa hjá bara ein-
um í einu. Þvert á móti. Ég
þori að veðja að ekki eru marg-
ir karlmenn á mínum aldri eða
yngri, sem ekki eiga sér að
minnsta kosti eina ef ekki fleiri
ástkonur fyrir utan sína meira
og minna löglegu eiginkonu.
Eiginkonan getur æpt og gólað
eins og hún vill, en karlinn
lætur sér sjaldnast segjast.
Konan hefur um fátt að velja
nema að bíta í sig skömmina
og láta eins og ekkert sé, jafn-
vel þó komið sé barn og jafn-
vel börn utan hjónabands.
Ástkonan slæst oft eins og
ljónynja fyrir því að eignast
karlinn og tekst stundum, ef
hún er yngri, fallegri, á fallegri
börn, er skemmtilegri eða býr
til betri mat. Hér er það hin
sterka sem ber sigurinn úr být-
um. Engin furða að karlmenn
álíti sjálfa sig miklar hetjur,
sem fátt þurfi að leggja á sig til
að bjarga hjónaböndum eða
ástarsamböndum.
Þetta er ekki vegna þess að
menn trúi ekki á ástina. Þvert
á móti. Hér hellist hún yfir
fólk af bábum kynjum af slík-
um þunga aö allt verður und-
an að láta. Rómantískar ástar-
sögur seljast eins og heitar
kleinur og draumurinn um
hinn eina rétta eða hina einu
réttu er eilífur. Blaðamaður,
sem er að skrifa við mig viðtal,
tjáði mér að miðaö við hvern-
ig menn hafa það hér, væri
ekki til neitt sem héti ást í Evr-
ópu. „Menn em svo óttalega
órómantískir," sagði hann.
„Það á að dekra við konur, gefa
þeim gjafir og láta vel að þeim.
Hverja konu dreymir um karl-
mann sem sýnir henni ást sína
í verki." Ég reyndi að segja
honum að kannski vildu kon-
ur láta sýna sér ást í öðru en
gjöfum og hrósi. Kannski
vildu þær láta koma fram vib
sig sem jafningja. Ég er þó ekki
viss um að hann hafi skilið
Ast? já! Örugga ást.
mig.
Einn karlkyns vinnufélagi
minn hrósaði sér af þyí um
daginn ab kunna alls ekki að
elda mat eða vinna önnur hús-
verk. Mér varð að orði ab eins
gott væri fýrir hann að konan
hans dæi ekki á undan hon-
um, þá gæti farib svo ab hann
dæi úr hungri sjálfur. Hann
skildi alls ekki hvaö ég var ab
fara. „Ef konan mín deyr á
undan mér, gifti ég mig bara
aftur," sagði hann. „Nóg er af
kvenfólkinu."
Og þar liggur einmitt hund-
urinn grafinn. Samkvæmt töl-
um stjórnvalda eru nú 89 karl-
menn á hverjar hundrab kon-
ur. Munurinn er mestur meðal
unga fólksins. Ungir karlmenn
reyna eins og þeir geta að
komast til útlanda og vinna
þar. Ungar konur komast líka
stundum burt, en yfirleitt snúa
þær aftur, setjast hér að og ala
sín börn hér. Fæstir ungu karl-
mannanna koma hins vegar
aftur og ein kona, sem „missti"
manninn sinn til íslands,
sagbi ab yfirleitt tæki ekki
nema svona fimm ár fyrir
mennina aö gleyma fjölskyld-
um sínum hér. Þeir hætta
smám saman að senda heim
peninga og fyrr en varir em
þeir búnir að eignast konur og
börn í nýja landinu. Fyrir eins
blóðheita menn og þá, sem
hér vaxa úr grasi, er bálheit
ástin í dag orðin köld á morg-
Djunga sýndi mér
myndirnar úr brúö-
kaupinu sínu. Hann
haföi fengiö sér jakka-
föt og konan hvítan
kjól og síöan var
haldin veisla fyrir allt
þorpiö. „Hvaö varstu
lengi aö safna fyrir
þessu?" spuröi ég.
„Eitt ár?" „Nei," svar-
aöi hann feimnislega,
„tvö ár."
un, þegar næsta ástkona birtist
á sjónarsviðinu.
Sem betur fer eru margar
undantekningar á þessu,
margir karlmenn sem fara og
snúa aftur, margir sem senda
peninga heim svo ámm og
áratugum skiptir. Ef ekki væri
vegna manna eins og þessara,
væri hér bæði sultur og seyra.
Með vaxandi múra á landa-
mærum Evrópu og Ameríku
verður líka erfiöara með ári
hverju að komast burtu og lík-
lega mun tölfræðilegur munur
á kynjunum hverfa smátt og
smátt. Spurningin er bara
hvort þab er nóg til að breyta
hinu félagslega ójafnvægi.
Hin sterka kirkja gerir ekki
mikið í þá áttina. Eins og víða
annars staðar er hún valdapýr-
amídi með karlmenn í öllum
efstu lögunum og konur að-
eins sem þjónustur og nunn-
ur. Afar langt er í nokkurt jafn-
ræði innan hennar.
Kannski verður það eyðnin
sem á eftir að breyta mynstr-
inu í samskiptum kynjanna.
Feimnisleg auglýsing máluð á
skólavegg er kannski tákn um
nýja tíma. Kona og karlmaður
horfast í augu. Hún réttir hon-
um smokk í pakka og segir:
„Ást já, en þá örugga ást." Á
popphátíðinni í Baia das Gatas
(Kattaflóa) í fyrra rokseldu
kvennasamtökin Morabi einn-
ig boli með mynd af brosandi
smokki og áletruninni „Án
verjunnar, nei takk". Reyndar
er hér ekki notað orðið
„verja", heldur stytting á
portúgölsku kenningunni
„peysa Venusar" og talað um
„litlu peysuna". Beinskeyttari
er ekki hægt að vera í þéssu
kaþólska þjóðfélagi þar sem
ekki má ræða neitt á milli
þindar og hnésbóta. Flestir
vita þó hvað er átt við.
Kirkjan fær vind í seglin að
prédika „aðeins einn rekkju-
naut" og gildi hjónabandsins
eru dregin fram og máluð í
sterkum litum. Ennþá yppta
flestir öxlum og láta sem ekk-
ert sé og eyðnin nær sér sífellt
meira á strik. Eins og alkunn-
ugt er, tekur langan tíma að fá
fólk til að skipta um skoðun,
og til að breyta hegðun þess á
jafn mikilvægu sviði og sviði
ástar og kynlífs þarf langan
tíma og miklar fórnir.
Höfundur starfar vib þróunarabstob i
Crænhöfbaeyjum.
Ljósib sem hvarf og annar ljósagangur
Hér er átt við Dagsljós,
sem skein í imbakassan-
um á liðnum vetri. Þetta
var þó nokkub fjölbreytt, en full
franskt í lokin. „Ritstjórinn"
kom vel fyrir og frúrnar bros-
mildar og vel máli farnar, lausar
við þab hvimleiða fliss sem
glymur í öllum útvarpsstöbv-
um, þó minnst í RÚV, sem bet-
ur fer. — Vel ráðiö að draga
„Naglann" út og hefðu Radíus-
bræður sannarlega mátt fylgja
með, eða var einhverjum
skemmt? En saknað er „Ekki
frétta", því síöan hann Haukur
hætti er fátt um húmor í Út-
varpi Reykjavík.
Tími ljóssins var illa valinn,
sjálft „kvöldmatarleytið", sem
eftir fréttum ab dæma er hin
eina sanna tímavibmibun hjá
LESENDUR
RÚV eftir mibaftan. Fólki er þá
varla ætlab að neyta aðalmáltíð-
ar í ró og næði eftir amstur dag-
anna. Má því ætla að margur
sitji með mat sinn og gleypi
hann í sig glápandi á skjáinn og
mundi hvorki talið hollt né
Mannúbarleysi
Hvar erum við íslendingar
staddir hvað mannúð og
mildi snertir?
í fréttatíma ríkissjónvarps 14.
júlí 1994, var sýnishorn af
vinnu í mótorbát, þar sem sjáv-
arafli var dreginn um borð.
A.m.k. einn maður veitti fiskin-
um móttöku á þilfari.
Þarna sást m.a. allstór steinbít-
ur. Maðurinn tók á móti hon-
um meö snörum handtökum,
ristí hann eftir endilöngum
kviðnum, reif úr honum innyfl-
LESENDUR
in og fleygði honum svo sprikl-
andi í fiskihrúguna. Engin til-
raun var gerb til að aflífa þenn-
an fisk á hreinlegan hátt. Meira
var ekki sýnt á skjánum.
Öllu venjulegu fólki blöskrar
ab sjá svona aðferðir við aflífun
þessara blessuðu dýra, sem við
erum að veiða okkur til fram-
færis. Nóg er nú að gert, að
neyðast til ab veiba dýr í mikl-
um mæli, þótt við reynum þá ab
drepa þau á eins hreinlegan hátt
og unnt er. Minna má þab ekki
vera.
Ef við töpum mannúðinni úr
huga okkar, þá er illa fariö.
Mannúðarleysi er þjóðinni allri
til vansa og skaða. Það á ekki að
líðast.
Sjálfsagt væri að setja Iög um
mannúðlega aflífun allra dýra,
jafnt á sjó sem landi, og sjá um
að þeim reglum væri hlítt.
Karl Karlsson
menningarlegt. Óviöeigandi er
að rjúfa útsendingu með auglýs-
ingum og óþörfu fréttaskoti
(margtuggnum frá morgni til
miðnættis).
Örlítið meira um fréttir. Vel er
að Ríkisútvarpið er svo efnum
búið að það hefur á sínum snær-
um fréttaritara á „hinum Norð-
urlöndunum" til þess ab segja
okkur skandinavískar ekki frétt-
ir. Gott er í gúrkutíb að geta
kallaö til landsfeður í fréttatíma
og spurt þá um hitt og þetta, þó
oft verbi fátt um svör en talað út
og suöur. Já, ráðherra, takk fyrir.
Rábherrann vísar bara öllu á
bug!
Nú er lokiö veislunni miklu,
þ.e. fótboltaveislu HM, og stóð í
mánuð. Ekki var ég þátttakandi
í þeirri „veislu", og því ekki
opnað fyrir annað en takmark-
aðar hraðfréttir kl. 20 og fréttir á
Stöð 2. Uppfyllingarefni sjón-
varps freistaði ekki til „áhorfs".
Ber vissulega að þakka sjónvarpi
fyrir mánaðarfrí í vorblíðunni.
Frá þeim sjónarhól er þetta „hið
besta mál", eins og fjölmiðlung-
ar komast að orbi.
Hitt er annað mál, hvort fjöl-
mennu sparkfréttaliði RÚV á að
haldast uppi að vera þrýstihóp-
ur sem ræður að stórum hluta
yfir því efni sem flutt er í sjón-
varpi. Fer þá að verba spurning
um hátt afnotagjald fyrir slíkar
trakteringar. Það er ekki bara
frekja að „taka yfir" „Sjónvarp
allra landsmanna", og virða
engin tímamörk, það er ósvífni.
Því verður að krefjast sérstaks
sjónvarps handa tuðrulibinu.
Þakka ber þá hugulsemi að gera
okkur glápendur hluttakandi í
bjórkráamenningunni í höfuð-
borg okkar. Þar var semsé hver
silkihúfan upp af annarri,
söngpíur fagrar, glæsilegir lærð-
ir barþjónar, rokk og röfl yfir
gullnum veigum. Þó var
kannski hápunkturinn ræðu-
maðurinn á kassanum hverju
sinni, en því verr flestir gleymd-
ir nema Flosi, sem fór á kostum
ab venju, og skáld frægt, sem
þornaði svo í kverkum ab hann
mátti vart mæla; skaði, því
hann er alltaf svo skemmtileg-
ur. — Væntanlega veröur þessu
skemmti- og menningarverki
haldið áfram.
Haraldur Guðnason