Tíminn - 20.05.1995, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 20. maí 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 5631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Hvað með bóka-
skattinn, Björn?
Björn Bjarnason, nýr menntamálaráðherra, talaði
fyrir hönd flokks síns í umræðunum um stefnu-
ræðu forsætisráðherra á Alþingi í fyrrakvöld. Aug-
ljóst er að Björn hyggst halda uppi öflugri baráttu
fyrir þau mál sem undir hann heyra. í framhaldi af
kosningabaráttunni þar sem allir flokkar settu
menntamálin í öndvegi, skoraði Björn á stjórn-
málaflokkana að fylgja þeim áherslum eftir þegar
kæmi aö því að ráðstafa þeim takmörkuðu fjár-
munum sem ríkissjóður hefði úr að spila. Undir
þetta skal tekið.
Menntamálaráðherrann minntist líka á það, að
engum öðrum í heiminum en okkur sjálfum, rúm-
lega 250 þúsund manna þjóö á eyju í Atlantshafi,
bæri skylda til að standa vörð um íslenska tungu
og því væri ábyrgð okkar mikil í þeim efnum. Und-
ir þetta skal líka tekið heils hugar. Þessi fyrirheit
nýja menntamálaráðherrans eru sannarlega gleði-
efni því í niðurskurði og sparnaði undangenginna
ára má segja að bæði menntamálin og ýmislegt
sem snertir málrækt og málvernd hafi orðið horn-
reka og verið látið mæta afgangi. Vonandi verður
þar breyting á og raunar hefur Björn Bjarnason
komið fram með óvæntan glaðning nú þegar, er
hann tilkynnti að lengja ætti skóladag grunnskóla-
nema meira en áður hafði verið talað um.
Hins vegar ber stóran skugga á þá von sem felst í
ummælum ráðherrans á Alþingi í fyrradag. Sá
skuggi er bókaskatturinn sem svo hefur verið kall-
aður, virðisaukaskatturinn á bækur og annað
prentað mál sem vitað er að hefur dregið mikinn
kraft úr útgáfustarfsemi í landinu. Fyrir kosningar
var Framsóknarflokkurinn búinn lýsa því yfir að
hann væri tilbúinn að endurskoða þennan skatt en
vegna andstöðu fjármálaráðherra Sjálfstæðis-
flokksins virðist það mál ekki hafa komist á dag-
skrá þessarar ríkisstjórnar. Beri íslensku þjóðinni
skylda til að varðveita íslenska tungu, eins og
menntamálaráðhera segir, þá verður slík varðveisla
að byggja á því að málið sé lifandi. Og til að halda
tungunni raunverulega lifandi er fátt brýnna en að
ritmálið sé öflugt og fjölbreytt þannig að sem flest
skoðanaskipti í þjóðfélaginu komi fram og séu rit-
uð á íslensku. Fjölmiðlun, hin daglega umræða,
verður að vera á íslensku eigi íslenskan að halda
velli og þjóðin að rísa undir þeirri ábyrgð sem
menntamálaráðherra vill að hún axli. Þess vegna
er það röng stefna að takmarka svigrúm og mögu-
leika og fjölbreytni prentmiðla, bóka eða annara
fjölmiðla. Meðal stærri þjóða hafa menn verið að
gera sér grein fyrir menningarlegu gildi þess að
fjölmiðlaumræðan fari fram á þjóðtungu viðkom-
andi ríkja og tekið tillit til þess varðandi virðis-
aukaskattsmál. Hér á landi, þar sem þjóðtungan
skiptir margfalt meira máli, eru menn enn ófúsir
til að sjá þetta samhengi.
Björn Bjarnason hlýtur því, ef hann vill láta taka
orö sín alvarlega, að beita sér fyrir því í sínum
flokki að þetta mál verði endurskoðað með það í
huga að afnema bókaskattinn.
Oddur Ólafsson:
Láglaunaþing í
láglaunalandi
„Þaö er ekki fínt aö tala um kaup-
iö sitt," sagöi séra Jóhann. Það var
áöur en kjaramál og launakröfur
með tilheyrandi samanburaöar-
vísindum urðu höfuöfréttaefni
upplýsingadreifingar ríkisins.
Aörir fjölmiölar hafa heldur ekki
látið sitt eftir liggja í þessum efn-
um meö tilheyrandi áherslum á
kyngreiningu.
Bunan um kaupib sitt og af-
komumöguleika stendur upp úr
hverjum manni og undantekn-
ingarlítið fylgir með hve starfiö er
lágt metið til launa og hvað aðrir
hafi það miklu betra og geri þaö
gott.
Nýkjörinn forseti Alþingis flutti
að mörgu leyti tímabæra ræöu
þegar hann tók viö sínu virðulega
embætti. Hún fjallaði um þá
stefnumörkun á starfsháttum
þingsins sem hann telur nauösyn-
legar og hyggst beita sér fyrir.
Ekki lét forseti samt hjá líða aö
hefja þegar í staö upp kveinstafi
um kaup þingmanna, sem ekki er
taliö boðlegt, svo nánasarlega er
þaö skammtað. Hefur sá kafli ræö-
unnar væntanlega runniö ljúflega
inn um hlustir þingheims sem
mun styöja forseta sinn meö ráö-
um og dáð til aö bæta kjörin.
Samanburöur
Alþingismenn eru ekki ofaldir
af kaupi sínu og sporslurnar eru
síst ríflegar því margvíslegur
kostnaöur fylgir þingsetu sem
aörar starfsstéttir þurfa ekki aö
bera.
Aö hinu skyldu þingmenn
gæta, aö ísland er láglaunasvæði
og er kaup þeirra í samræmi viö
þaö. Því kemur þaö hinum breiöa
fjölda, sem svo ákaft er biðlað til
aö kjósa þegar sá gállinn er á pól-
itíkusum, spánskt fyrir sjónir þeg-
ar fólk meb tvöföld og þreföld
laun þeirra sem puða á vinnu-
markaði, eru að kvarta yfir
hræmulegum kjörum sínum.
Aðalstarf þingmanna er aö
möndla meö peninga, skaffa þá
og útdeila. Öll þingmál snúast aö
öllu eða mestu leyti um fjármál
og því miður oftar en ekki um
skort á fjármagni.
Það liggur í hlutarins eöli að al-
þingismenn verða aö hafa eitt-
hvert fjármálavit til að vera færir
um að sinna störfum sínum
sómasamlega. Margir þeirra vita
til aö mynda aö samband er á
milli verömætasköpunar og kjara-
mála. Fyrirtæki geta ekki greitt
hærri laun en nemur þeim verö-
mætum sem verða til í rekstri
þeirra. Bullandi tap á ríkisjóði ár
eftir ár á kannski einhvern þátt í
því aö þingmenn veröa aö láta sér
nægja aðeins tvöföld laun miðaö
við meðalkaup kjósenda sinna.
Hvers vegna
skítalaun?
Nú væri ráð fyrir þingmenn
sem vilja bæta kjör sín aö gaum-
gæfa hvers vegna lýöveldið sem
þeir þjóna og stjórna er láglauna-
svæði. Þjóöarframleiöslan er mik-
il og útflutingurinn meiri og arð-
samari en meöal flestra ríku þjóð-
anna. En af hverju geta þingmenn
ekki borgaö sjálfum sér mann-
sæmandi laun? Og hvers vegna er
almenningur að kikna undir
skuldabyröi sem enginn veit
hvernig á aö losa hann undan?
Atvinnuvegir sem töldust til und-
irstöbustólpa samfélagsins þegar
þaö var ófínt aö tala um kaupið
sitt eru aö veslast upp fyrir augun-
um á ráðþrota bjargvættum.
Skattbyröi fólksins sem landiö
byggir eykst jafnt og þétt og þjóð-
artekjur aukast og stórfyrirtækin
blómstra sem aldrei fyrr. Samt er
kvartaö sáran yfir því að alþingis-
menn geti ekki borgaö sjálfum sér
nógu hátt kaup.
Þarna er eitthvaö mikib aö og ef
stjórnendur okkar gætu komið
auga á hvar meinsemdirnar liggja
og nálgast efnahagsmálin af skyn-
samlegu viti væru þeir vel að því
komnir aö hækka kaupiö sitt
verulega. Þeir gætu líka stuðlaö að
því ab að draga lífskjör almenn-
ings upp úr niðurlægandi lág-
launafeni.
Svo má minna á aö sú skoöun á
rétt á sér aö þingmenn og aðrir
sem véla um kjör og lífsstíl hafi
*
I
tímans
rás
ekki slæmt af því að búa viö að-
stæður sem eru þó heldur skárri
en gengur og gerist meðal þorra
fólks.
Út í hött
Tal um að þess séu dæmi aö ein-
hverjir lækki í launum viö aö setj-
ast inn á þing er út í hött og ekki
sæmandi þeim sem kjörnir eru á
löggjafarsamkunduna. Rakalausar
fuliyröingar um launamismun
kynja á þingi eins og nýlega hafa
verið afhjúpaðar eru heldur ekki
sæmandi og væri raunar eölilegt
að láta einhvern tíma líöa af þing-
haldi áöur en farið er aö heimta
kauphækkun fyrir þingmenn.
Ólafur G. Einarsson, þingfor-
seti, geröi einnig starfsskilyrði
þingmanna að umræöuefni og
kváöu þeir búa þröngt viö slæman
húsakost.
Sú stefna aö kaupa upp sundur-
leitar fasteignir í mánunda viö
þinghúsið er gerö meö vitund og
vilja sjálfs þingsins og geta alþing-
ismenn sjálfum sér um kennt og
engum öðrum ef þeim fellur ekki
búskapurinn.
Eitt er samt þaö hús sem þeir
hafa aldrei viljað kaupa, en það er
Oddfellowhöllin. Enda hentaði
hún þinginu aö mörgu leyti betur
en húsakraðakið sem nú er notast
við af vanefnum og lítilli smekk-
vísi.
Þingmannafjöldi og
Alþingishús
Fyrir tveim kjörtímabilum stób
til aö reisa nýtt þinghús og var
sett upp samkeppni og brambolt
en ekert varð úr framkvæmdum,
sem betur fer.
Hér skal ítrekub gömul tillaga
um þingheim og nánasta um-
hverfi hans. Þingmenn skulu aldr-
ei vera fleiri en að þeir rúmist meö
góðu móti í Alþingishúsinu viö
Austurvöll. Ef þaö er of lítið fyrir
starfsemina eins og hún er, er ráð-
iö aö fækka þingmönnum. Ein-
falt.
Við Alþingishúsið eru fáránleg
bílastæöaflæmi, sem eiga ekki
sinn líka meðal þingræðisþjóða.
Viö Kirkjustræti eru fáránlega
vanhirt og drusluleg hús sem Al-
þingi á. Á lóöum þeirra átti verö-
launakassinn að rísa. En sé þingið
á hrakhólum með starfsemi sína
eru hæg heimatökin aö byggja
þarna fyrir skrifstofur fyrir þing-
menn og starfslið og nefndastarf-
semi og yfirleitt allt þaö sem nú
fer fram í nálægum húsum meö
margvíslegum adressum.
En umfram allt veröa þing-
menn að varast að ana út í van-
hugsaöar framkvæmdir af nýj-
ungagirni einni saman og ímynd-
uöum þörfum.
Þjóðin hefur ekkert aö gera viö
fleiri þingmenn en þá sem rúmast
meö góöu móti í núverandi þing-
sölum.
Brotib blab í sögu
þingsins
Ólafur G. Einarsson kom víöar
viö í ræðu sinni og eru sumar
áherslur hans allrar athygli verðar
og eru líklegar til aö setja svipa á
þingstörfin þegar fram í sækir.
Fáir sýnast gera sér grein fyrir
hve róttæk umbylting varð á Al-
þingi íslendinga í upphafi síðasta
kjörtímabils þegar þingiö var gert
að einn málstofu og nefndaskipan
öll endurskoðuð. Sannleikurinn
er sá aö þingstörfin tóku ekki eins
miklum breytingum og efni stóðu
til. Ekkert er óeölilegt viö það þar
sem breytingar eru háðar mis-
munandi fastreyrbu hugarfari og
íhaldssemi gætir í þingstörfum.
Greinilegt er aö nýi forsetinn
hyggst nú freista þess aö breyta
hugarfari vanans og heimtar jafn-
vel nokkra sjálfsgagnrýni af þing-
mönnum og voru þar orö í tíma
töluð.
Vonandi tekst nýkjörnum al-
þingismönnum að hækka kaupiö
sitt aö því marki aö þeir veröi
ánægðir með kjör sín. En kaup-
haekkun eiga þeir ekki skiliö nema
ab þeim skiljist aö þeir eru kosnir
á þing til að vernda lífskjör allra
umbjóðenda sinna.
Þingmenn og ráðherrar og emb-
ættismenn í láglaunalandi eiga aö
hafa lágt kaup. Beri þeir gæfu til
aö rífa kjör almennings upp úr
volæðinu svo aö fólk geti búiö við
efnalegt sjálfstæði er ekkert sjálf-
sagöara en aö kaup kjörinna full-
trúa þjóöarinna verið hækkað.
Stöðvið bruðliö og reyniö aö
hafa þaö gott. Annars skuluö þiö
snúa ykkur aö öðru braski en
stjórnmálum. ■