Tíminn - 02.09.1995, Side 8

8
fM$m
Laugardagur 2. september 1995
er við ljóðabók. Segja má að
Davíð hafi slegið í gegn. Bókin
var rifin út og eftir þetta gat
hann helgað sig skáldskapn-
um, sem er ótrúlegt þegar þess
er gætt að þjóðin taldi þá að-
eins 90 þúsund sálir. Hann
gegndi að vísu starfi bókavarð-
ar við Amtsbókasafnið á Akur-
eyri um skeið, en það var alltaf
nógu frjálst til þess að gefa
honum það svigrúm sem
skáldinu var nauðsynlegt. Ljóð
hans fóru sem stormsveipur
um landið — kannski væri nær
að segja sem frískandi vorblær,
sem vakti menn til dáða. Svart-
ar fjaðrir var lesin upp til agna
— og óðar voru komin lög við
ljóðin, sem hljómuðu í hverju
horni. Ungmeyjar geymdu
bókina undir koddanum og
lásu sig inn í svefninn með
dreymandi svip og jafnvel á
götum úti sáust menn veifa
bókinni og þylja upp skáld-
skapinn. Nafn Davíðs Stefáns-
sonar var á hvers manns vör-
um, menn hlustuðu fagnandi
og fullir eftirvæntingar. Nýr
tónn hafði verið sleginn.
Ljóbin fóru sem storm-
sveipur um landið þeg-
ar þau komu út
Stórlátur og aub-
mjúkur
En hvað segir Davíð sjálfur
um Svartar fjaðrir? í ræðu, sem
hann flutti er hann varð sex-
tugur, segir hann meðal ann-
ars:
„Á æskuárum mínum þótti
sá bragur ljósasti vottur visku
og náðar, sem var kaldhamrað-
ur og torskilinn og virtist
myrkvaður af mannviti. Að
þeirra dómi gat engin speki
birst í látlausum orðum, og
þeim fjölgaði óðum, sem
misstu sjónar á Fífilbrekkum
Jónasar og altarisljóðum Hall-
gríms og Matthíasar. Þannig
var ástatt, þegar fyrsta ljóða-
bók mín, Svartar fjaðrir, kom
út.
Það var engan veginn ætlun
mín né áform, að hefja með
kveðskaparhætti mínum at-
lögu gegn ákveðnum skáldum
eða stefnum, heldur kvað ég
aðeins eins og mér var eðlileg-
ast og lét best. Ég skal viður-
kenna, að ég var í senn stórlát-
ur og auðmjúkur, barn gleði og
sorgar. En mig skorti bæöi lífs-
reynslu og lærdóm hinna eldri,
skorti taumhald á tilfinning-
um mínum og ástríðum, enda
þótt alvara leyndist bak við
tryllinginn. Ég elskaði gneista-
flugið, og svo best taldi ég mig
geta þjónað sannleikanum og
listinni, að ég beitti sjálfan mig
hlífðarlausri játningu, birti
hugsanir mínar og tilfinningar
í orðum, sem væru jafn auð-
skilin barninu og spekingn-
um."
Talar beint til
hjartans
I Svörtum fjöðrum er Davíð
Stefánsson „algerlega nýr",
eins og Kristinn E. Andrésson
lýsti síðar í bókmenntasögu
sinni. Kristinn segir þar að í
Á þessu ári er öld liöin frá
fæðingu Davíös Stefánssonar
frá Fagraskógi. Fá skáld hafa
notið meiri hylli íslensku
þjóöarinnar. Ljóð hans hittu
beint í mark, hrifu menn um
land allt, en þó áttu sumir í
upphafi erfitt með að átta sig
á þessum kveðskap.
Vínsældir á borb
vib poppstjörnur
nútímans
Davíð Stefánsson fæddist í
Fagraskógi við Eyjafjörð 21.
janúar 1895 og eru því á þessu
ári liðin hundrað ár frá fæð-
ingu hans. Davíð var eitt vin-
sælasta skáld sinnar tíðar.
Hann var elskaður og dáður,
ekki síst fyrir ástarljóö sín.
Segja má að hann hafi notið
hylíi á borð við poppstjörnur
nútímans. Ljóð hans urðu þeg-
ar fleyg og komust á hvers
manns varir skömmu eftir að
skáldið haföi sent þau frá sér.
Sigurður Nordal lýsti að Davíð
látnum vinsældum hans: „Lík-
lega hefur enginn íslendingur
veriö samtíða Davíð Stefáns-
syni, sem fleira fólk hefði fegið
viljað kynnast, fleiri hús heföu
staðið opin, ef hann hefði
drepið þar á dyr, eða fleiri
menn viljað sækja heim, ef
þeir hefðu átt þess kost."
Er þetta skáld-
skapur?
Skáldið í brjósti Davíðs Stef-
ánssonar tók snemma aö bæra
á sér — en þó voru fyrstu viö-
tökurnar kannski með talsvert
öörum hætti en menn gætu
haldið. Hann lýsti þessu síöar
svo:
„Þegar ég kom í Gagnfræða-
skólann á Akureyri, yngstur
bekkjarbræöra minna, gerðist
Davíb Stefánsson á heimili sínu á
Akureyri, en þar er nú safn um
skáldib.
Kristín Ragna Gunnarsdóttir og
Valgerður G. Halldórsdóttir
hönnuðu öskjuna utan um
safnið. Setning og umbrot bók-
anna fór fram hjá Vöku-Helga-
felli, filmuvinnu annaðist Off-
setþjónustan hf., bækurnar eru
prentaðar í Portúgal, en askjan
unnin í Félagsbókbandinu-Bók-
felli og Prentbæ. Ljóðasafnið
kostar 9.900 krónur á sérstöku
kynningarverði sem gildir til
loka afmælisársins. ■
Davíb á þribja áratug aldarinn-
ar. Hann naut fádæma vinsœlda
á þeim tíma, menn sáust lesa
bœkur hans á götum úti og
ungar stúlkur geymdu þœr undir
koddanum og létu sig dreyma.
eitt sinn sá atburður, að einn
þeirra kvað lofkvæði um allar
skólasystur okkar. Fór þá skáld-
skaparalda um skólann. Einn
góðan veðurdag settist ég út í
horn og fór að yrkja, eins og
hinir. Þá komu piltar til mín.
Einn þeirra benti á mig, og
mælti háðslega: Sjáið þið
drenginn! Ert þú nú líka farinn
að yrkja? Þetta var í raun og
veru fyrsta kveðjan sem ég
hlaut sem skáld. Ég varð
sneyptur og steinhætti."
Ekki stóð nú Davíð við þetta,
enda átti tíminn eftir að leiða í
ljós ótvíræöa skáldskaparhæfi-
leika hans: tíu ljóðabækur, auk
Nokkrir punktar um Davíb frá Fagraskógi í
tilefni heildarútgáfu á Ijóöum hans, sem
Vaka-Helgafell gefur út
skáldsögu, fjögurra leikrita og
nokkurra smásagna.
Ljóð tóku að birtast eftir
hann í tímaritum árið 1916 og
vöktu þau þegar athygli, þótt
ekki hafi tveir ritstjórar tíma-
rita í Reykjavík tekið þeim
fagnandi þegar þeim buðust
þau til birtingar. Þeir tóku að
vísu kvæðin, en með semingi
og ónotum, eins og Sigurður
Nordal lýsti síðar. Annar sagö-
ist ekki finna aö þetta væri
neinn skáldskapur, hinn sagði
að þau mættu vera betur ort.
Svartar fjabrir
rifnar út
Veturinn 1918-1919, þegar
Davíð var í sjötta bekk
Menntaskólans í Reykjavík, var
komið heldur annað hljóð í
strokkinn hjá ritstjórunum. Þá
höfðu sum kvæðin vakiö þjóö-
arathygli og Abba-labba-lá, sem
birtist rétt fyrir jólin 1918,
varð landsfræg á svipstundu.
Davíð útskrifaðist sem stúdent
frá Menntaskólanum í Reykja-
vík vorið 1919 og var hann þá
alþekkt skáld. Fyrsta ljóbabók
hans kom út um haustið og
nefndist hún Svartar fjaðrir.
Bókin hlaut frábærar viðtökur
og raunar einstakar, ef miðað
Vaka-Helgafell minnist aldarafmœlis Davíbs Stefáns-
sonar:
Vaka-Helgafell hefur gefib út
Ljóðasafn Davíös Stefánsson-
ar í fjórum bindum í tilefni af
aldarafmæli skáldsins á þessu
ári. Heildarljóðasafn Davíös
hefur verib ófáanlegt um
skeib, en er nú gefið út í nýj;
um búningi í gjafaöskju. í
safninu eru prentaðar allar
tíu ljóðabækur skáldsins, allt
frá fyrstu bókinni Svörtum
fjöbrum, sem út kom áriö
1919, til Síðustu ljóða, en sú
bók var gefin út að Davíb
látnum árib 1966.
Gunnar Stefánsson bók-
menntafræðingur ritar inngang
að Ljóðasafni Davíðs Stefáns-
sonar og segir þar m.a.: „Skáld-
I j ,T[M'ítí
I! ST ansson
skapur Davíðs talar beint til
hjartans, þess vegna mun hann
lifa. Hann túlkar vafningalaust
hiö frumlæga lífsyndi, gleðina
ab vera til ... Vinsældir Davíðs
meðal þjóðarinnar á sinni tíb
jafnast á við þá hylli sem
stjörnur dægurtónlistar og
kvikmynda njóta nú á tímum,
— og þær entust mun betur."
í kynningu útgefanda á öskj-
unni segir: „Davíð Stefánsson
frá Fagraskógi er eitt af öndveg-
isskáldum Islendinga. Skáld-
skapur hans er einhver dýrasti
menningararfur sem þjóðin á
og er löngu orðinn sígildur.
Nýjar kynslóðir vaxa upp með
ljóðum hans og hrífast af þeim.
Ný útgáfa Vöku-Helgafells af Ljóba-
safni Davíbs Stefánssonar þar sem
prentabar eru allar tíu Ijóbabœkur
skáldsins frá Fagraskógi.
Þau eru einföld og auðskilin, en
túlka um leið djúpar tilfinning-
ar sem spretta fram frjálsar og
djarfar. I safninu birtast mörg
af fegurstu ljóðum sem ort hafa
veriö á íslenska tungu. Ljóða-
safn Davíös Stefánssonar er
kjörgripur öllum þeim er unna
góðum skáldskap."
Ljóðasafn Davíðs Stefánsson-
ar er í fjómm bindum, samtals
rúmlega eitt þúsund blaðsíöur.
Heildarsafn
ljóða Davíðs í
nýjum búningi