Réttur - 01.10.1970, Qupperneq 4

í öllum meginatriðum. Og tilgangurinn með
þessari skipan er sá að gera alþingi að sern
þægilegustu verkfæri fyrir ríkisstjórn hverju
sinni. Forsetar haga dagskrá og fundum og
öðrum starfsháttum þingsins í samræmi við
áhugamál ríksistjórnarinnar; formenn nefnda
hraða málum eða sýna þeim áhugaleysi á-
hliðstæðum forsendum. Þannig er alþingi
gert að afgreiðslustofnun fyrir ríkisstjórnina,
og málsmeðferðin er oft svo ósjálfstæð að
engu tali tekur. Það er alkunna að mörg hin
veigamestu mál eru ekki lögð fyrir alþingi
nema að forminu til; frumvörp um þau eru
samin af sérfræðingum og valdsmönnum án
þess að þingmenn hafi komið nærri, og síð-
an er ætlazt til þess að alþingismenn afgreiði
málin, stundum á örfáum dögum, án þess að
eiga þess nokkurn kost að fjalla um málsat-
riði á sjálfstæðan hátt. Að sjálfsögðu er hlut-
skipti .ftjórnarandstöðunnar erfiðast hvað
þetta snertir, en ríkisstjórnir eru einnig tekn-
ar að leika meirihluta sinn á hliðstæðan hátt;
mörgum frumvörpum er kastað inn á þing
án þess að þingflokkar meirihlutans hafi
nokkra hugmynd um efni þeirra.
ÓSJÁLFSTÆÐAR NEFNDIR
Oll eru þessi vinnubrögð þeim mun alvar-
legri sem nefndir alþingis hafa miklu minna
hlutverki að gegna en nefndir þjóðþinga í
flestum öðrum þingræðisríkjum. Störf þjóð-
þinga eru að sjálfsögðu að minnstu leyti fólg-
in í þeim opinberu umræðum, sem mest er
getið um í fréttum, heldur fara hin eigin-
legu störf mestmegnis fram í nefndum.
Nefndir Alþingis Islendinga hafa hins veg-
ar afar takmarkað verksvið samkvæmt á-
kvæðum þingskapa og gamalli hefð. Nefnd-
ir alþingis eru kosnar árlega þegar þing
kemur saman á haustin, og talið er að starfs-
tíma þeirra sé lokið, þegar þingi er slitið á
vorin, ef utanríkismálanefnd er undan skilin
(auk þess sem undirnefnd fjárveitinganefndar
hefur síðustu árin starfað utan þingtímans án
sérstakrar heimildar í þingsköpum). Þessi að-
ferð, að kjósa nefndirnar árlega og telja
starfstíma þeirra bundinn við þingtímann,
leiðir tii þess að nefndirnar verða afar ósjálf-
stæðar í störfum. Þær láta sér yfirleitt nægja
að fjalla um mál sem þeim eru send frá þing-
deildum eða sameinuðu þingi (eða leggja þau
í salt ef um vanþóknanleg mál stjórnarand-
stæðinga er að ræða), en um frumkvæði
af hálfu nefndanna er naumast að ræða.
Mál sem þingnefndir flytja eru venjulega
borin fram að beiðni ríkisstjórna og samin
af svokölluðum sérfræðingum; það er al-
gengt að nefndir flytji slík mál án þess að
nefndarmenn hafi svo mikið sem lesið frum-
vörpin! Þegar fram koma mál sem ríkis-
stjórnir telja nauðsynlegt að hraði, láta
nefndirnar sér einatt lynda að afgreiða þau
á einum eða tveimur dögum, jafnvel þótt um
sé að ræða hina flóknustu og afdrifaríkustu
lagasmíð. Þessir starfshættir nefndanna stuðla
mjög að því að gera þingið að ósjálfstæðd
afgreiðslustofnun.
HÁTTUR ANNARRA
Sú vinnutilhögun sem hér hefur verið lýst
greinir Alþingi Islendinga frá þjóðþingum
flestra annarra þingræðisríkja. I grannlönd-
um okkar er lögð á það miklu meiri áherzla
að hafa þjóðþingin sem sjálfstæðust, einnig
gagnvart ríkisstjórnum hverju sinni. Þar þyk-
ir til að mynda sjálfsagt að stjórnir þinganna,
forsetar og formenn nefnda, séu í sem beztu
samræmi við skipan þingsins í heild; þeim
störfum gegna bæði stjórnarsinnar og stjórn-
arandstæðingar. Þeir verða því að koma sér
saman um vinnubrögð í samræmi við reglur
og hefð þinganna, óliáð tímabundnum hags-
140