Réttur - 01.10.1970, Side 5

munum ríkisstjórna hverju sinni. Og nefndir
þessara þinga eru afar starfsamar og áhrifa-
miklar. Þær eru kjörnar fyrir allt kjörtíma-
bilið, og til þess er ætlazt að þær starfi allan
ársins hring, að undanteknu sumarleyfi. Þess-
ar nefndir láta sér ekki r.ægja að lýsa áliti
sínu á tillögum sem fluttar eru á þingi, held-
ur vinna þær að undirbúningi mála í sam-
vinnu við sérfræðinga stjórnarvalda, og þær
geta fylgt málum eftir þegar búið er að lög-
festa þau til þess að tryggja að framkvæmdin
sé í sem beztu samræmi við ákvarðanir þings-
ins. Oft taka nefndirnar sér fyrir hendur að
kanna tiltekin þjóðfélagssvið, eða sérstaka
þætti í starfsemi stjórnarvalda, og hafa þá
hliðstæð rannsóknarvöld og dómstólar.
AUKASTARF EÐA AÐALSTARF?
Ef Alþingi íslendinga tæki upp vinnubrögð
af þessu tagi, tryggði þinginu óháða forustu
og yki starfssvið nefndanna, myndi sjálfstæði
stofnunarinnar aukast til muna; breytt verk-
svið myndi einnig hafa áhrif á viðhorf þing-
manna og gera þá óháðari forustumönnum
sínum. En þessi tilhögun strandar á því, að
menn hafa ekki getað gert það upp við sig
hvort þingmennska hérlendis á að vera auka-
starf eða aðalstarf. Eðli sínu samkvæmt er
þingmennska orðin óhjákvæmilegt aðalstarf,
ef menn eiga að rækja hana af þeirri alvöru
sem kjósendur eiga heimtingu á. En að form-
inu til er þingmennskan ennþá aukastarf, og
fjölmargir þingmenn gegna jafnframt mjög
umfangsmiklum aðalstörfum. (Sumir þeirra
hafa afar takmarkaðan tíma til að sinna þing-
inu, eins og hálfauðir þingsalir eru oft til
marks um; forsetarnir verða einatt að sk'pu-
leggja nákvæma smalamennsku til þess að
afgreiðsla mála fari ekki út um þúfur þegar
að atkvæðagreiðslu kemur!) Þessi tilhögun
á sér eðlilegar sögulegar rætur frá þeim tíma
þegar verkefni þingsins voru miklu einfald-
ari en nú, og málsvarar hennar rökstyðja hana
með því að þingið hafi nánari tengsl við þjóð-
félagið ef þingmenn séu ekki einvörðungu at-
vinnustjórnmálamenn, heldur einnig hluti af
hinu almenna athafnakerfi þjóðfélagsins.
Þessi kenning hefur vissulega nokkuð til síns
ágætis, en hún er ekki raunsæ lengur; verk-
efni þjóðþinga eru orðin svo umfangsmikil
og flókin að enginn nær tökum á þeim í
aukavinnu. Sætti alþingismenn sig við það
hlutskipti verða þeir í verki leiksoppar at-
vinnumannanna, ráðherra og sérfræðinga
þeirra. Eigi alþingi í raun að vera æðsta
stofnun þjóðfélagsins, verður ekki skotizt
undan þeirri skyldu, að þingmennska verði
aðalstarf og að settar verði ákveðnar reglur
sem tryggi það að þingmenn ræki störf sín
af samvizkusemi. Jafnframt verður að sjálf-
sögðu að tryggja þingmönnum þau launa-
kjör að þeir séu persónulega óháðir. Til við-
bótar þessu þarf svo starfsaðstaða þingmanna
og þingflokka að batna til mikilla muna, m.
a. með því að þingflokkar geti ráðið sérfræð-
inga í þjónustu sína, en um það atriði virðast
flestir vera sammála í orði þótt minna hafi
orðið úr framkvæmdum.
141