Réttur - 01.10.1970, Page 16

eilífa þróunarferli1) é lofti, vísuðu fyrirframafstöðu
hughyggjunnar á bug,- þeir tóku mið af lífinu sjáifu
og komust að því að þróun andans skýrir ekki
þróun náttúrunnar, heldur öfugt, andann ber að
skýra út frá náttúrunni, efninu .... Andstætt Hegel
og öðrum Hegelsinnum voru Marx og Engels efnis-
hyggjumenn. Þeir litu á heiminn frá sjónarhóli
efnishyggjunnar og komust að raun um, að á sömu
leið og öll náttúrufyrirbrigði eiga sér efnislegar
orsakir, þannig er þróun mannlegs samfélags einnig
háð þróun efnlslegra afla, framleiðsluaflanna. Þau
kjör sem menn sætta s:g við við framleiðslu nauð-
þurfta sinna eru háð þróun framleiðsluaflanna. I
þessum kjörum er fólgin skýring allra fyrirbrigða
samfélagstilverunnar, mannlegrar viðleitni, hug-
mynda og lögmála. Þróun framleiðsluaflanna leiðir
til samfélagsskipunar sem grundvallast á einkaeign.
En nú sjáum við hvernig einm'.tt þessi þróun fram-
leiðsluaflanna rænir meirihluta manna eignum sínum
og hleður þeim saman í höndum hverfandi minni-
hluta. Þessi þróun framleiðsluaflanna tortímir eign-
inni, grundvelli þjóðfélagsskipanar nútímans. Hún
stefnir sjálf að sama marki og sósíalistarnir hafa
sett sér. Sósíalistunum verður aðeins að skiljast
hvaða þjóðfélagsafl hefur — vogna stöðu sinnar í
þjóðfélagi nútimans — áhuga á framkvæmd sósíal-
ismans, og gera þetta þjóðfélagsafl meðvitandi um
hagsmuni sína og sögulegt hlutverk. Þetta afl er
öreigastéttin. Engels kynntist henni í Manchester
í Englandi, miðstöð enska iðnaðarins, en þangað
fluttist hann 1842 og gerðist skrifstofumaður hjá
verzlunarfyrirtæki því er faðir hans var hluthafi í
þar. Engels eyddi tíma sínum þar ekki aðeins á
verksmiðjuskrifstofunni. Hann reikaði um skítug
borgarhverfi þar sem verkamenn bjuggu og leit með
eigin augum eymd þeirra og neyð. En hann lét sér
ekki nægja það sem hann sá sjálfur. Hann las allt
sem menn höfðu skrifað á undan honum um kjör
verkalýðsstéttarinnar í Englandi. Hann kynnti sér
rækilega öll opinber skjöl sem hann hafði aðgang
að. Ávöxtur þessara rannsókna og athugana var
bókin ,,Kjör vinnandi stétta í Engiandi", sem kom
út árið 1845. Við höfum þegar tæpt á því hér að
') Marx og Engels bentu margsinnis á að þeir ættu
hinum miklu þýzku heimspekingum og einkum
Hegel margt upp að unna á andlegri þroskabraut
sinni. ,,Án þýzku heimspekinnar", segir Engels,
„væri enginn vísindalegur sósíalismi tii".
152
framan í hverju verðleikar Engels sem höfundar
„Kjara vinnandi stétta í Englandi" eru helzt fólgnir.
Mjög margir höfðu lýst þjáningum öreigastéttarinn-
ar á undan Engels og bent á nauðsyn þess að
hjálpa' henni. En Engels varð fyrstur manna til að
segja að öreigastéttin er ekki bara þjökuð stétt; að
einmitt þau smánarkjör sem öreigastéttin býr við
reka hana viðstöðulaust áfram og knýja hana til
að berjast fyrir endanlegri frelsun sinni. En hin
stríðandi öreigastétt mun hjálpa sér sjálf. Stjórn-
málahreyfing verkalýðsstéttarinnar mun óhjákvæmi-
lega leiða verkamenn til skilnings á því að fyrir
þá er engin önnur lausn til en sósíalisminn. Á hinn
bóginn mun sósíalismanum þá fyrst vaxa fiskur
um hrygg þegar hann er orðinn takmark stjórn-
málalegrar baráttu verkalýðsstéttarinnar. Þetta eru
meginhugmyndir bókar Engels um kjör verkalýðs-
stéttarinnar í Englandi, hugmyndir sem allir hugs-
andi og stríðandi öreigar hafa núorðið tiieinkað sér
en voru þá alveg nýjar af nálinni. Þessar hugmyndir
voru settar fram í hrífandi bók sem er full með
sannferðugum og óttavekjandi myndum úr eymd-
artilveru ensku öreigastéttarinnar. Þessi bók var
hræðileg ákæra á hendur kapítalismanum og bur-
geisastéttinni. Áhrif hennar voru mjög mikil. Menn
tóku allsstaðar að vitna til bókar Engels sem beztu
lýsingar á kjörum öreigastéttar nútímans. Og frómt
frá sagt: hvorki fyrir 1845 né heldur síðar hefur
birzt svo áhrifamikil og sannferðug lýsing á neyð-
arkjörum verkalýðsstéttarinnar.
ENGELS OG MARX
VERÐA SÓSÍALISTAR
Engels varð fyrst sósíaiisti í Englandi. I Man-
chester komst hann í samband við þáverandi leið-
toga ensku verkalýðshreyfingarinnar og tók að
leggja blöðum enskra sósíalista lið. Þegar Engels
sneri aftur til Þýzkalands árið 1844 kynntist hann
Marx á leið sinni um París en hann hafði þá þegar
skipzt á bréfum við hann. Marx hafði einnig gerzt
sósíalisti í París fyrir áhrif franskra sósíalista og
fransks þjóðlífs. Þarna skrifuðu þessir vinir í sam-
vinnu ritið „Heilaga fjölskyldan eða gagnrýni á hina
gagnrýnu gagnrýni". Rit þetta sem kom út éri á
undan „Kjörum vinnandi stétta á Englandi" og er
að mestu leyti skrifað af Marx hefur að geyma
grundvallaratriði hins byltingar- og efnishyggjusinn-
aða sósíalisma, en við gerðum grein fyrir megin-
hugmyndum hans hér að framan. „Heilaga fjöl-
skyldun" er gamansöm nafngift á heimspekingunum
i