Réttur - 01.10.1970, Blaðsíða 26

sýn hins hálærða menntamanns um sameignarríkið
jafn hátt undir höfði.*
En Engels hafði með riti sínu um þýzka bænda-
striðið („Der deutsche Bauernkrieg"), sem kom út
1850, markað stefnuna um skilning marxista á og
vörn fyrir frelsisbaráttu undirokaðra bænda á mið-
öldum, sem gert höfðu sameignarstefnu frumkristn-
innar að byltingarkenningu sinni og studdu kröfur
sinar til jarðnæðis og frelsls tilvitnunum í bibliuna.
Það er þvi ekki nýtt fyrirbrigði sögulega séð að
kúgaðir bændur og bláfátækur bæjarlýður aðhyllist
kristinn kommúnisma í frelsisbaráttu sinni, — og
marxistar hafa ætíð sýnt þessu fyrirbrigði fullan
skilning.
Hinir byltingarsinnuðu kaþólsku prestar og pré-
látar í rómönsku Ameríku eiga sér því ágæta fyrir-
rennara eins og Thomas Munzer og marga fleiri,
sem barizt hafa fyrir svipuðum hugsjónum og látið
lífið fyrir. En sigurmöguleikar uppreisnarprestanna
og fólks þeirra nú byggjast á mætti sósíalistiskrar
verklýðs- og bænda-hreyfingar nútímans til að
ráða niðurlögum auðvalds og heimsvaldastefnu.
qi.
En það er ekki aðeins svo að hugsuðir sósíal-
Ismans hafi hugsað mikið um skyldleika hinna fé-
lagslegu þátta í frumkristni og sósíalisma. Skáld
sóslalismans ýms hafa og gert höfund kristninnar
Jesú frá Nazaret, hvað eftir annað að höfuðpersónu
f byltingarsinnuðum nútímasögum. Er hér ekki átt
við Jesúgervinginn eins og Halldór Laxness skil-
greinir hann mjög snjallt I „Inngangi að Passíu-
sálmum", — einhverri beztu marxistískri ritgerð
höfundar, — heldur þar sem skáldin láta höfuð-
persónu sína beinlínis bera öll einkenni Jesú frá
Nazaret, eins og ritningarnar lýsa honum, vinna
svipuð verk, — og jafnvel bera nafn hans. Er til-
gangurinn þarmeð að sýna hvernig sú persóna, sem
auðvaldsríki Vesturlanda flest telja sig tigna sem
guð, sé i algerri andstöðu við auðvaldið sjálft og
*) Thomas More var hetjan i frægri kvikmynd, er
sýnd var í Stjörnubiói fyrir nokkru með Paul Scof-
field sem aðalleikara. En þar var sá þáttur i lifi
hans, sem hér ræðir um, ekki tekinn til meðferðar.
myndi sæta svipaðri meðferð af yfirstéttinni og
fyrir rúmum 1900 árum, ef hann vogaði að sýna
sig á ný.
Bezt þekkt hér á landi af slikum sögum, er
„Smiður er ég nefndur" eftir Upton Sinclair í þýð-
ingu Ragnars Kvaran. Hollenzkur rithöfundur, Fred-
eric van Eeden, hefur notað sama efnið i skáld-
sögunni „Litli Jóhannes". Þar er Jóhannes drengur
úr efnaðri fjölskyldu, sem kynnist einkennilegum,
heimilislausum verkamanni, sem hann verður mjög
hændur að og kallar „bróður"! Þeir fara m.a. sam-
an í kirkju, þar sem allar mótsetningarnar milli
Krlsts annarsvegar og ríkulegrar klrkju og purp-
uraklæddra préláta birtast.
Matthias Jochumsson sagði í greinum oínum i
„Stefni" 1894 frá bók William S'.ead „Ef Kristur
kæmi til Chicago".
Hinar gínandi mótsetningar milli kenninga Krists
um bróðurkærleik, sameign og fordæmingu hinna
riku annarsvegar og hrópandi ranglæti mammons-
dýrkandi auðvaldsskipulagsins hinsvegar hafa því
hvað eftir annað orðið skáldum, rithöfundum og
listamönnum að yrkisefni. Þeir kirkjuhöfðingjar, sem
gengið hafa I þjónustu yfirstéttanna, og hugmynda-
heims þeirra, — hafa þá fengið sinn dóm, fyrir
hvað þeir hafa gert við upprunalegu kristnina.
Því meir sem skáldin og rithöfundarnir, — og
jafnvel róttækir prestar og almúginn, — gera Jesú
frá Nasaret að ímynd og fulltrúa hins kúgaða og
„krossfesta" alþýðumanns, — og þvi vægðarlausar
sem afturhaldssamir yfirklerkar og ríkisstjórnir beita
opinberri kirkju og ríkistrú gegn alþýðu, — þvi
meir sækir í það horf, sem Halldór Laxness skil-
greindi svo snjallt og marxistiskt í „Inngangi að
Passiusálmunum", er hann lýsti þessum mótsetn-
ingum milli imyndar „hins undirokaða, fyrirlitna
mannkyns" annarsvegar og „svipu höfðingjavalds-
ins" hinsvegar og skýrði þá bakhjarl guðshug-
myndar pietismans á 17. öld á þessa leið:
„Drottinn og Andskotinn eru í hugmyndakerfi 17.
aldarinnar ekki andstæð né ósamkynja meginrök,
heldur bæta þeir hvor annan upp, starf þeirra er
vixlstarf með samkynja undirstöðurökum, annar
tekur við þar sem hinum sleppir, eins og fram-
kvæmdavald tekur við af löggjafarvaldi, böðull af
dómara. Drottinn sendir Andskotanum til eilifðrar
pindingar hvern þann þræl sinn sem ekki kysslr
svipuna í auðmýkt, hvern sem tilraun gerir að risa
gegn vilja hans, svo þannlg væri án Andskotans
ekkert réttlæti framkvæmanlegt".
162