Réttur - 01.10.1970, Side 47

er Riki og bylting. Svo mikill feng-
ur sem var að hinum tveim
(„Vinstri róttækni" og Hvað ber
að gera?), má segja, að sú sið-
asta sé timabærust. Er hér reyndar
um að ræða endurskoðaða þýð-
ingu, sem út kom 1938. Til við-
bótar við aðalverkið eru einnig í
bókinni ýmis smærri skrif Lenins,
greinar og bréf, frá síðari og allra
siðustu árum hans, þ. á m. hin
fræga „Erfðaskrá".
Lenin ritaði Riki og byltingu fá-
um mánuðum fyrir Októberbylting-
una, og var auðvitað ekki tilviljun.
Ritverk Leníns eru flest nátengd
þeim pólitísku viðfangsefnum, er
við blöstu hverju sinni — voru
reyndar þáttur I lausn þeirra við-
fangsefna — og síðsumars 1917
sá Lenín fram undan á næsta leiti
það sögulega verkefni að stofna
fyrsta verkalýðsrikið. Þar með var
spurningin um hlutverk og eðli rík-
isvaldsins í hinu nýja þjóðskipu-
lagi sósíalismans komið í brenni-
depil. Lenín ritaði Riki og byltingu
með eldmóði þess manns, sem
veit, að óðar en hann leggur frá
sér pennann, verður hann sem
leiðtogi verkalýðsbyltingarinnar að
takast á við þetta mikla og örlaga-
rika vandamál á vettvangi veru-
leikans, í sjálfri hinni hröðu rás
viðburðanna á byltingarskeiðinu.
Og þegar stund valdatökunnar
rann upp nokkrum vikum síðar,
gekk hann ótrauður að þvi verki
að hrinda i framkvæmd hugmynd-
um sínum um hið nýja ríki, reistum
á kenningum Marx og Engels. Það
er óhætt að fullyrða — enda
margra ætlan — að hefði Lenín
enzt aldur til að fylgja þessu verki
lengur eftir, hefði þróun ríkisvalds-
ins og hlutverk i Ráðstjórnarríkj-
unum farið nær þvi, sem fyrir
honum vakti, er hann ritaði Ríki og
byltingu, heldur en raun hefur á
orðið. Til hinztu stundar hvikaði
Lenin ekki frá þeim grundvallar-
hugmyndum um ríkisvaldið, sem
hann setti fram i Riki og byltingu,
og var jafnsannfærður og fyrr um
framkvæmanleika þeirra þrátt fyrir
öll þau hrikalegu vandamál, er að
steðjuðu á fyrstu árunum eftir bylt-
inguna. Eigi að siður mótuðust
siðustu ævidagar hans af áhyggj-
um út af þeim blikum, er hann
sá á lofti einmltt I sambandi við
þróun ríkisvaldsins í hinu fyrsta
sósíalíska riki. Og þar reyndist
hann glöggskyggn eins og oftar.
Þegar eftir dauða hans tók þróun
þessara mála aðra stefnu en hann
ætlaðist til, og allatið siðan hefur
spurningin um rikisvaldið verið tor-
leystasta vandamálið í sambandi
við uppbyggingu sósialismans.
Enda þótt Riki og bylting gefi
ekki nein goðsvör við þeim vanda,
þá er þar þó ítarlegar og gleggra
um þetta vandamál fjallað en i
nokkru fræðiriti marxismans öðru.
Þess vegna er útgáfa þess nú svo
timabær. — G. Á.
V. I. Lenín: Hvað ber að gera?
Ásgrimur Albertsson þýddi.
Reykjavík. Heimskringla 1970.
Bókaútgáfan Heimskringla hefur
unnið það þarfaverk að gefa út
þrjú helztu stjórnmálarit Lenins í
islenzkri þýðingu i hundrað ára
minningu höfundarins. Tvö þessara
rita, þ.e. „Hvað ber að gera?" og
„Vinstri róttækni — barnasjúk-
dómar kommúnismans" birtast nú
á íslenzku i fyrsta sinn, en hið
þriðja „Ríki og bylting" í nýrri og
endurbættri þýðingu. Er gott til
þess að vita, að islenzkir lesendur
eiga nú kost á að kynnast á móð-
urmáli sinu skrifum þessa mikil-
hæfa og mikilvirka stjórnmálafor-
ingja. Sú bókin, „Hvað ber að
gera", sem hér verður stuttlega
drepið á, varð til upp úr aldamót-
unum siðustu og kom út 1902.
Lenín var þá i útlegð i Þýzkalandi
og Sviss og stóð þar ásamt fleir-
um að útgáfu blaðsins Iskra
(c. Neistinn), sem smyglað var inn
í Rússaveldi. Og má raunar segja,
að bók hans „Hvað ber að gera"
sé með nokkrum hætti frekari út-
færsla og greinargerð fyrir ýmsum
þeim vandamálum og viðfangsefn-
um, sem hann hafði fjallað um í
blaðinu. Lenín valdi bók sinni heit-
ið „Hvað ber að gera" (Sto djelat;)
og má vera, að hann hafi þá jafn-
framt haft í huga samnefnda skáld-
sögu Tsjernisjevskís, en nafngiftin
hittir annars í mark, þvi að þetta
var einmitt sú brýna og örlagaríka
spurning, sem hlaut að leita á
rússneska sósialista við þáverandi
aðstæður og krefjast haldgóðs
svars. Rússneski sósialdemó-
krataflokkurinn var þá enn ungur
að árum og bjó við vægðarlausar
ofsóknir zarveldisins. Vestan að
seytluðu svo inn áhrifin frá af-
sláttar- og endurskoðunarstefnu E.
Bernsteins og skoðanabræðra
hans. Hvað skyldi gera við slíkar
aðstæður? Átti að fara sér hægt,
takmarka sig sem mest við faglega
baráttu, hrein hagsmunaátök
verkalýðsfélaga, meira eða minna
staðbundin, og treysta á sjálfkrafa
þróun og pólitískan reynsluþroska
alþýðunnar, sem yxi upp úr þess-
um átökum.
Lenin þótti sem ýmsir flokks-
bræður sinir i Rússlandi, ekki sízt
aðstandendur blaðsins „Rabotseje
Djelo", aðhylltust slík viðhorf, —
og gegn slíkri afstöðu er bók hans
einkum beint. Hann færir að því
gild rök, að flokknum sé nauðsyn
á að gera sér glögga grein fyrir
pólitiskum markmiðum sínum og
reisa þau á traustri marxiskri und-
irstöðu, baráttuna megi ekki tak-
183