Réttur - 01.04.1979, Blaðsíða 19

I.
H ver á að borga fyrir heimagerðu verðbólguna?
Þeir, sem í óhófslifnaði hafa safnað ógrynni eigna í skjóli hennar og síaukið hana,
- eða hinir sem í 30 ár hafa orðið að berjast við afleiðingar hennar, m. a. með óheyri-
Eegum þrældómi og fórnfrekum verkföllum.
Hin skipulagða verðbólga sem vopn
atvinnurekenda í stéttabaráttu þeirra
gegn verkalýðnum hefst x mars 1950 að
undirlagi ameríska valdsins, þegar það
hafði sölsað undir sig yfirstjórn íslensks
efnahagslífs í krafti Marshallsamnings-
ins.1)
Dýrtíð halði verkalýðurinn kynnst áð-
ur en nú skyldu verkfallsvopn hans brot-
in að ráði amerískra auðjöfra. Ríkisstjóin
afturhaldsins hafði skuldbundið sig með
Marshallsamningnum við Bandaríkja-
stjórn til að skiá (það, sem hinni síðar-
nefnu fannst) „rétt gengi“. Samtímis var
atvinnuleysinu kornið á samkvæmt amer-
ískum fyrirmælum.2)
I gengislækkunarfrumvarpinu, sem
fulltrúi Bandaríkjastjórnar lét „íslensku”
ríkisstjórnina leggja lyrir Alþingi 1950,
var gengi dollarans hækkað úr 6.50 kr. í
16.32 kr. Og jafnframt var í rauninni ætl-
ast til þess að sú gífurlega kauplækkun,
sem af þessu leiddi, skyldi haldast ætíð
framvegis. hað átti að tryggja með 2. gr.
frumvarpsins, er hljóðaði svo, er frum-
varpið var lagt fyrir:
„Landsbanka íslands er skylt að taka
sérstaklega til athugunar gengisskrán-
■ngu íslenskrar krónu, þegar almenn
breyfing verður á kaupgjaldi önnur en sú,
sem kveðið er á í lögum þessurn."
Landsbanki íslands var á þessum árum
einnig Seðlabanki íslands. ,
Launalækkunin, sem af þessu leiddi
þá, mælt í stigum hvað kaupgetu tíma-
kaups snerti, var þessi: 1947 hafði kaup-
getan komist hæst, miðað við 1945: 100,
upp í 104 og var 1949 102. En eftir geng-
islækkunina 1950 verður hún 84. - (1947
hafði íslenskur hafnarverkamaður tíma-
kaup, sem jafngilti 1.40 dollurum, sama
kaup og bandarískur verkamaður þá;
1953 var tímakaup þess ameríska 2.10
dollarar, hins íslenska samsvaraði J^á
0.89 doll.).
Sósíalistaflokkurinn stóð bæði gegn
Marshallsamningnum og gengislækkun-
arlögunum, sem settu ísland í afstöðu
efnahagslegrar nýlendu gagnvart amer-
ísku auðvaldi. ,
Aumingja Aljxýðuflokkurinn samþykkti
A4arsliallsamninginn, en þorði ekki að
taka ábyrgð á efnahagslegum kúgunarað-
gerðum hans, gengislækkuninni o. s. frv.
Verkatyður íslands hefur síðan í 30 ár
barist fyrir því að ná sömu kaupgetu
timakaups og hann hafði 1947 - og fyrsl
eftir aldarfjórðungsbaráttu tókst það um
tima 1973 og aftur 1977.
En atvinnurekendastétt og braskarar
íslands hafa auðvitað alla þessa áratugi
verið æstir í að hlýða þessum upphaflegu
bandarísku boðorðum. Þessar „yfirstétt-
99