Morgunblaðið - 29.04.2006, Page 32

32 LAUGARDAGUR 29. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
KÆRU samfélagar!
Mig langar að taka undir hugleið-
ingar Ottó Tynes Morgunblaðinu 11.
mars sl. þar sem hann líkti orkusölu
ríkisstjórnarinnar við hórdóm. Hór-
an selur sig oftast vegna neyðar en
salan á Íslandi til stóriðju getur tæp-
lega flokkast undir
neyð. Hóran græðir
peninga, en gæti þó
ekki stolt sagt börnum
sínum frá ævistarfinu.
Ég veit að það sjokk-
erar fólk að líkja þess-
ari orkusölu við hór-
dóm, en ég myndi samt
vilja taka þetta aðeins
lengra og spyrja; Ef
Ísland er hóra, er land-
ið þá ódýr hóra? Jafn-
vel hræódýr?? Ef svo
er, í hverju liggur þá
neyðin?
Tortíming lands og
þjóðarsálar á orkufylliríinu
Núverandi ríkisstjórn hefur gert
mikið til þess að sannfæra þjóðina
um að stóriðjustefna þeirra sé eina
og besta lausnin til atvinnuuppbygg-
ingar og hagvaxtar. Að náttúran upp
á hálendinu sé hvort sem er ekkert
nema möl og sandur og ekki þess
virði að vernda. Undir þetta taka því
miður nokkuð margir landsmenn
eftir allan áróðurinn og gleyma að
spyrja sig að því hvaða aðra valkosti
ríkisstjórnin hefur lagt stuðning
sinn við, til dæmis í formi afslátt-
arkjara eins og stóriðjan fær.
Það mætti því segja að rík-
isstjórninni hafi tekist að skapa ein-
hvers konar nauðung fyrir hóruna
sem verður að sætta sig við að þetta
sé eina leiðin í lífi hennar. En ekki
nóg með það, heldur er sagt að lík-
ami hennar, eða landið, sé hvort sem
er ekkert svo dýrmætt nema seldur
sé aðgangur að orkuauðlindunum
sem veldur tortímingu fagurrar
náttúru landsins. Tortímingu sálar
og líkama. Ríkisstjórnin spyr sál
hórunnar, eða þjóðarsálina, hvort
hún vilji virkilega ekki hagvöxt. Mín
þjóðarsál svarar því fullum hálsi og
spyr á móti hvort líkami hennar og
sál sé virkilega ekki meira virði en
þetta og hvort tortímingin sé virki-
lega eina lausn málsins? Hagvöxtur
getur vel komið án þess að selja sig á
nákvæmlega þennan máta með óaft-
urkræfri eyðileggingu náttúrunnar.
Mín þjóðarsál bendir líka á að hjá
henni ríki alls engin neyð. Mín þjóð-
arsál vill góðkynja hagvöxt!
Markaðssetning hórunnar
Iðnaðarráðherra
virðist aðhyllast ill-
kynja hagvöxt og vill
fórna ómetanlega dýr-
mætum náttúruperlum
okkar til stóriðju. Ekki
veit ég hvort ráðherra
gerir sér ekki grein
fyrir afleiðingum
gjörða sinna, en svo
virðist sem hún geri
sér ekki grein fyrir að
við Kárahnjúka eru nú
að fara fram mestu um-
hverfisspjöll af manna-
völdum í allri sögu
landsins. Ráðherra er
nýlega kominn heim af viðskiptaráð-
stefnu í New York þar sem hún
kynnti ódýru hóruna fyrir ál-
framleiðendum í Bandaríkjunum.
Salan er enn í fullum gangi þó svo
þjóðarsálin sé að ranka við sér og
vilji nú stoppa frekari eyðileggingu
landsins í brj-ál-æðinu. Markaðs-
setningin gengur út á að selja álris-
um orkuna okkar á mjög lágu verði
og fórna náttúruperlum og jökulám.
Öðruvísi verður ekki skrapað saman
þeim 30 terawattstundum sem virð-
ast vera til sölu. Kaupandanum hef-
ur verið gefið í skyn að full afnot á
öllum mögulegum stöðum sé í boði ef
þeir bara þiggja boðið á þessum
ótrúlega spottprís sem hóran fær þó
ekki uppgefinn sjálf. Hún fær sjálf
bara lítinn hluta gróðans af öllu húll-
umhæinu. Hún á bara að vera ánægð
með að verða fyrir valinu og njóta
þess að níðst sé á líkama hennar og
fá fyrir það nokkrar krónur í vasann
á meðan kaupandi þjónustunnar
nýtur gróðans af þessum frábæra
kraftmikla líkama með framleiðslu
sinni.
Í bæklingi iðnaðarráðuneytisins
og Landsvirkjunar (1995) má lesa
hvernig markaðssetning ríkisstjórn-
arinnar byrjaði á Íslandi sem hræ-
ódýrri hóru. Í Lowest energy prices
má sjá mynd af láréttu stöplariti
sem sýnir fjárfestum hversu ódýrt
vinnuaflið er á Íslandi miðað við aðr-
ar þjóðir Evrópu. Einnig kemur þar
fram að þjóðin sé vel nærð og sé
sjaldan frá vinnu. Þar segir: „Launa-
kostnaður á Íslandi er lágur í sam-
anburði við önnur lönd N-Evrópu og
N-Ameríku. Fjarvera er með því
lægsta sem gerist meðal iðnvæddra
þjóða.“ Vel nærðir og duglegir þræl-
ar! – Svona er markaðssetning rík-
isstjórnarinnar á íslensku fólki!
Sem sagt, Ísland er orðið mjög
ódýr hóra. Álrisum frá Bandaríkj-
unum er boðið hingað í þágu kosn-
ingabaráttunnar. Landsbyggðin tel-
ur að verið sé að bjarga samfélaginu
okkar. Frá hverju er verið að bjarga
okkur? Í hverju felst neyðin?
Hversu mikið er atvinnuleysið?
Stöðvum stóriðjustefnuna!
Kæru samfélagar. Vinsamlegast
metið landið okkar verðmætara en
ódýra hóru fyrir risana sem keppast
um að borga sem minnst fyrir afnot-
in. Aldrei hafa fengist skýr svör við
því hversu ódýr orkan verður. Ég
spurði kynningarfulltrúa Lands-
virkjunar og iðnaðarráðherra nýlega
um það á hvaða verði þessi orka ætti
að seljast til álrisanna og sögðust
þau ekki ætla að upplýsa mig um það
þó svo ég benti á að þetta væri nú
einu sinni fyrirtæki í eigu þjóð-
arinnar!
Vinsamlegast finnið ást ykkar og
náttúrukærleikann til landsins sem
við erfðum. Látið þennan kærleika
ná til handa ykkar sem setja kross-
inn í næstu kosningum, því þann
kross þurfum við að bera til langs
tíma ef hann fer á rangan stað.
Kærar þakkir fyrir lesninguna,
Er Ísland ódýr hóra?
Andrea Ólafsdóttir
fjallar um orkumál, stóriðju
og náttúruvernd ’Vinsamlegast metiðlandið okkar verðmætara
en ódýra hóru fyrir ris-
ana sem keppast um að
borga sem minnst fyrir
afnotin.‘
Andrea
Ólafsdóttir
Höfundur er háskólanemi og
Íslandsvinur.
NÝJAR þjónustumiðstöðvar
hófu starfsemi sína í öllum hverf-
um Reykjavíkurborgar á síðasta
ári. Þjónustumið-
stöðvarnar tóku við
verkefnum sem áður
tilheyrðu Félags-
þjónustunni,
Fræðslumiðstöð
Reykjavíkur, Leik-
skólum Reykjavíkur
og ÍTR. Líklegt er að
enn fleiri verkefni
færist til þjónustu-
miðstöðva í framtíð-
inni. Markmið þjón-
ustumiðstöðvanna er
að færa sem mesta
þjónustu í nær-
umhverfi íbúa borg-
arinnar og efla vel-
ferðarþjónustu með
þverfaglegu samstarfi
ólíkra fagstétta. Hver
þjónustumiðstöð er
sjálfstæð eining og
hefur visst svigrúm
innan þess ramma
sem landslög og
stefna Reykjavíkur-
borgar setur.
Undirrituð til-
heyrir kraftmiklum
starfsmannahópi sem
vinnur á Þjónustumiðstöð Vestur-
bæjar. Þar vinna saman undir ein-
um hatti ólíkar fagstéttir, s.s. fé-
lagsráðgjafar, sálfræðingar,
kennsluráðgjafi, leikskólaráðgjafi,
námsráðgjafi, frístundaráðgjafi,
starfsmenn í heimaþjónustu og
leiðbeinendur í félagsstarfi. Við er-
um í samstarfi við fjölmargar
stofnanir og einstaklinga í hverf-
inu, s.s. leik- og grunnskóla,
íþróttafélög og fleiri. Síðustu mán-
uðir hafa verið skemmtilegt og
krefjandi ferðalag þar sem við öll
tökum þátt í að búa til fyrir-
myndar þjónustueiningu sem eyk-
ur velferð samfélagsins í Vestur-
bæ. Við viljum hafa þjónustuna
heildstæða, aðgengilega og árang-
ursríka og við viljum
efla félagsauð í hverf-
inu sem við teljum að
sé grunnur að heil-
brigðu samfélagi. Með
félagsauði er átt við
samfélag þar sem ríkir
sterk samkennd,
traust og samvinna á
milli íbúa, stofnana og
félaga.
Velferðaþjónusta í
vestrænum sam-
félögum hefur í gegn-
um tíðina breyst og
þróast eftir straumum
og stefnum í ríkjandi
hugmyndafræði hvers
tíma. Á það jafnt við
um heilbrigðisþjón-
ustu, skólaþjónustu og
félagsþjónustu. Hjá
Þjónustumiðstöð Vest-
urbæjar er nú í gangi
tilraunaverkefni til að
innleiða hugmynda-
fræði í velferðar-
þjónustu sem kallast
„þátttökustefna“
(„participationism“).
„Þátttökustefna“ er
samnefnari yfir aðferðir og stefnur
sem miða að því að gera notendur
þjónustu að þátttakendum í mótun
þjónustunnar. Þátttökustefna
byggist á hugmyndum um þátt-
tökulýðræði og er kjarninn í not-
endahreyfingum nútímans. Kost-
irnir við þátttöku notenda í mótun
þjónustu eru margir. Aukið lýð-
ræði er einn þeirra, en með því
aukast bæði réttindi og ábyrgð
notenda. Með aðkomu notenda
verður þjónustan líklegri til að
mæta raunverulegum þörfum því
mikilvægar upplýsingar og reynsla
einstaklinga er nýtt til að móta og
þróa þjónustuna. Í þátttökuþjón-
ustu verður meira jafnvægi á milli
notenda og fagaðila sem stuðlar að
betra samstarfi og ánægjulegri
upplifun beggja aðila. Þátttöku-
þjónusta skilar betri árangri því
notandinn verður meðvitaður og
upplýstur um gang mála, hann fær
tækifæri til þess að hafa áhrif sem
leiðir til aukins sjálfsöryggis og
sjálfsbjargargetu. Í tilraunaverk-
efninu okkar, sem við nefnum
„Fyrir hvert annað“ munum við
sérstaklega beina sjónum að þjón-
ustu við eldri borgara og þeirra
sem eru félagslega einangraðir í
Vesturbæ. Verkefnið er unnið í
samstarfi við notendaráð Félags-
miðstöðvarinnar á Aflagranda
(þátttakendur í félagsstarfi í Afla-
granda kjósa í notendaráðið úr
eigin hópi). Rýnihópar notenda
munu vinna með starfsmönnum að
fara yfir kosti og galla núverandi
þjónustu og koma með tillögur um
breytta eða nýja þjónustu. Nám-
skeið verða haldin fyrir starfs-
menn þjónustumiðstöðvarinnar þar
sem kennd verður hugmyndafræði
þátttökuþjónustu og félagsauðs.
Ýmsar uppákomur, sýningar og
málþing verða einnig haldin í
tengslum við verkefnið. Það er von
starfsmanna á Þjónustumiðstöð
Vesturbæjar að tilraunaverkefnið
„Fyrir hvert annað“ verði árang-
ursríkt og ánægjulegt tímabil í
vegferð okkar að mótun enn betra
samfélags.
Nútímaleg
velferðarþjónusta
– Fyrir hvert
annað
Guðný Hildur Magnúsdóttir
skrifar í tilefni af átakinu
Fyrir hvert annað
Guðný Hildur
Magnúsdóttir
’Þátttökustefnabyggist á hug-
myndum um
þátttökulýðræði
og er kjarninn í
notendahreyf-
ingum nú-
tímans.‘
Höfundur er félagsráðgjafi og
MA í félagsfræði og starfsmaður á
Þjónustumiðstöð Vesturbæjar.
SAMGÖNGUR til og frá Vest-
mannaeyjum eru nú mjög í brenni-
depli. Þar er um þrjár leiðir að
velja til samgöngubóta. Jarðgöng,
ferjulægi á Bakkafjöru og nýr
Herjólfur. Tveir fyrstu valkost-
irnir þurfa einhvern tíma í rann-
sóknir í viðbót áður en hægt er að
segja ótvírætt um það
hvort þær leiðir séu
færar eða hag-
kvæmar. Herjólf höf-
um við í dag og vitum
hvað við höfum. Um
flugið ræði ég ekki,
ég ferðast ekki með
fluginu því það er svo
dýrt.
Göng
Við höfum á síðustu
tveim árum heyrt um
áætlaðan kostnað við
gangagerð 14 til 16
milljarða, 30 til 38 milljarða og
núna síðast 70 til 100 milljarða allt
eftir óskhyggju höfunda upphæð-
arinnar. Sagt er að 10 til 20 millj-
ónir vanti til þess að ljúka raun-
hæfum rannsóknum, til þess að fá
úr því skorið hvort gangagerð
milli lands og Eyja sé framkvæm-
anleg og hagkvæm, eða hvort hún
skuli afskrifuð.
Herjólfur
Á Suðurey í Færeyjum búa 5018
manns. Færeyingar tóku í notkun
í október 2005 nýja ferju, Smirill,
sem siglir tvisvar á dag milli Þórs-
hafnar og Suðureyjar, 40 sjómílur
sem er jafnlöng sigling og Vest-
mannaeyjar–Þorlákshöfn. Smirill
er 135 metra langur 22,7 m breið-
ur, gengur 21 mílu á klukkustund
og er 1 klst. og 45 mínútur á milli
Þórshafnar og Suðureyja. Hann
tekur 800 farþega og 200 bíla eða
30 gáma. Það væri mikil sam-
göngubót fyrir okkur
Vestmannaeyinga, þó
við fengjum ekki al-
veg svona stóran
Herjólf ef hann hefði
ganghraða um 21
mílu.
Bakkafjara
Siglingastofnun er
búin að vera að reikna
ferjuhöfn á Bakka-
fjöru nú í 3 ár og eytt
í það 30 milljónum
króna. 10 miljónir eru
eftir af fjárveitingunni
og vantar aðrar 30 milljónir til
þess að hægt sé að halda áfram
næstu tvö til þrjú ár í rannsóknum
á möguleikum og hagkvæmni á
byggingu ferjuhafnar á Bakka-
fjöru. Þremur árum hefur verið
eytt í útreikninga án þess að þeir
sem við rannsóknirnar starfa hafi
komið á staðinn nema þegar best
og blíðast er veður. Öldumælisdufl
er staðsett á 25 metra dýpi fyrir
utan fyrirhugað hafnarstæði og
eru legufæri þess þannig útbúin að
duflið sýnir ekki hæstu öldur. Þó
eru mælingar þessa öldudufls ein
af aðalforsendum tillagna skýrslu
Siglingastofnunar fyrir mögu-
leikum ferjuhafnar. Í æviminning-
um Guðlaugs Gíslasonar alþing-
ismanns segir hann m.a. frá því að
á árunum kring um 1966 þegar
Vestmannaeyingar voru að undir-
búa lagningu vatnsleiðslunnar
milli lands og eyja, þurfti að
þyngja hana svo hún héldist
örugglega við botninn á grunnsævi
út frá Landeyjasandi. Þar botn-
brýtur langt út í mestu brimum.
Upplýsingar lágu fyrir frá Vita-
málaskrifstofunni um að öldurnar
þar gætu orðið allt að 15 metra
háar. Hvað hefur breyst? Ekkert í
veðurfarinu og það botnbrýtur
ennþá langt út frá ströndinni í
verstu brimum. Það er þekkt að
ameríski herinn gerði heilmiklar
rannsóknir á stríðsárunum við
suðurströndina, með hafnargerð í
huga. Samkvæmt upplýsingum frá
Gesti Gunnarssyni reikna þeir með
sandflutningi með ströndinni um
milljón rúmmetra á ári. Víst væri
samgöngubót að ferjuhöfn á
Bakkafjöru. Þessi hafnargerð eins
og Siglingastofnun hefur kynnt
hana í skýrslu sinni verður ekki
nothæf vegna þess að þeir nota
ekki réttar forsendur í sínum út-
reikningum. Þeir gera ekki ráð
fyrir óveðrum og efnisflutningur
meðfram ströndinni er sennilega 3
til 4 sinnum meiri en skýrslan seg-
ir til um. Verði farið að hugmynd-
um eins og sett er fram í skýrsl-
unni, verður sú höfn langtímum
saman full af sandi. Skýrsla Sigl-
ingastofnunar gerir ráð fyrir því
að örugg sigling Bakkaferju sé í
allt að 3,8 metra ölduhæð á dufl-
inu. Það siglir enginn ábyrgur
skipstjóri farþegaferju inn yfir
sandrif á 4 til 6 metra dýpi í 3,8
metra ölduhæð enda botnbrýtur
þá á rifinu. Samkv. skýrslunni
hefðu frátafir vegna ölduhæðar
verið 3,8 m ölduhæð 2004, 19 ferð-
ir hefðu fallið niður. 3,8 m öldu-
hæð 2005, 16 ferðir hefðu fallið
niður, 3,5 m ölduhæð 2004, 28
ferðir hefðu fallið niður, 3,5 m
ölduhæð 2005, 25 ferðir hefðu fall-
ið niður. Eins getum við búist við
að við 3.0 m ölduhæð muni 40 til
50 ferðir falla niður á ári. Senni-
lega þarf að miða örugga siglingu
farþegaferju inn yfir rifið við 2,5
metra ölduhæð. Eru Vestmanna-
eyingar að kalla yfir sig enda-
lausar niðurfellingar á ferðum
Bakkaferju, eins og við þekkjum
úr fluginu? Með þessum rann-
sóknum á gangagerð og Bakka-
fjöru ná ráðamenn sér í nokkurra
ára frest á endurnýjun Herjólfs.
Er Bakkafjara fyrirsláttur?
Gísli Jónasson fjallar um
samgöngumál Vestmannaeyja ’Með þessum rann-sóknum á gangagerð og
Bakkafjöru ná ráðamenn
sér í nokkurra ára frest á
endurnýjun Herjólfs.‘
Gísli Jónasson
Höfundur er fyrrverandi skipstjóri
í Vestmannaeyjum.