Morgunblaðið - 11.07.2006, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ER tónlist trúarbrögð? Hún virðist vera það
fyrir Úlfari Inga Haraldssyni ef marka má
orð hans í skránni sem fylgdi fyrri tónleikum
laugardagsins í Skálholti. Úlfar segir að trú
sé ákaflega samtvinnuð tónlistariðkun hans
og þegar hann leiki á hljóðfæri sé það fyrir
honum hugleiðing, andleg iðkun. Tónlistin
sem flutt var á tónleikunum var öll eftir Úlf-
ar og sagði hann að músíkinni væri ætlað að
vekja til umhugsunar um þrjá veruleika og
samspil þeirra; drauminn, vökuna og lífið eft-
ir dauðann.
Í orðum Úlfars endurómar mörg þúsund
ára saga. Tónlist hefur tengst trúariðkunum
frá ómuna tíð; í Mesópótamíu fyrir um fimm
þúsund árum voru t.d. reist musteri helguð
náttúruguðum sem varð að friðþægja með
viðeigandi söng- og hljóðfæraleik. Egyptar
til forna, sem voru þeirrar skoðunar að
mannsröddin væri máttugasta tækið til að
ákalla guðina, þjálfuðu hofpresta sína vand-
lega í söng; Babýlóníumenn notuðu tónlist
við ýmiss konar trúarathafnir og Konfúsíus
áleit að tónlist túlkaði „samhljóman himins
og jarðar“. Í hinni ævagömlu Bók breyting-
anna, I Ching, er minnst á forna konunga
sem léku tónlist með viðhöfn fyrir „hinn
æðsta guð og buðu forfeðrum sínum að vera
nærstöddum.“ Enn þann dag í dag nota
töfralæknar ýmissa „frumstæðra“ þjóðflokka
trumbuslátt og söng til að koma sér í breytt
vitundarástand, tíbetskir búddamunkar kyrja
djúpa tóna í krafti trúarinnar að neðstu tón-
arnir séu næstir Guði, vúdútrúarmenn dansa
við ærandi trumbuslátt. Og tónlist er órjúf-
anlegur þáttur af helgihaldi kirkjunnar.
Aðferðin sem Úlfar beitti var að nokkru í
ætt við þá leiðslutónlist er sumir kenna við
nýöldina. Þar var slagverksleikur í aðal-
hlutverki og spilaði Frank Aarnink á það af
mikilli smekkvísi. Úr slagverkinu bárust
langir hljómar og einfaldar hrynhendingar
sem voru sérlega róandi; ýmiss konar raf-
hljóð juku svo á annarleikann.
Inn á milli slagverksleiksins söng kórinn
Hljómeyki nokkra sálma eftir Úlfar, en þeir
voru einstaklega fallegir. Tónmálið var hefð-
bundið en samt ekki; framvindan var svipuð
og í tónlist eldri tónskálda en hún var mun
afslappaðri, jafnvel hægferðugri en maður á
að venjast. Úlfar leyfði sér að staldra við á
völdum stöðum og virkaði það líkt og af-
markaður flötur úr málverki eftir einhvern
endurreisnarmeistarann hefði verið stækk-
aður og gerður að sjálfstæðri mynd. Og ekki
bara einhver flötur, heldur aðalatriðið; safa-
ríkasti hluti málverksins. Útkoman var býsna
áhrifamikil.
Vissulega var ákveðið ósamræmi á milli
slagverksins og sálmanna í upphafi. En
kannski átti það að vera. Kórverkin, með
skírskotun sinni til eldri tónlistar, voru eins
og persónugerving hins liðna og tímans al-
mennt; slagverkstónlistin, sem skorti áþreif-
anlegan takt eða klukknatif, var hins vegar
handan við tímann; hugsanlega í hlutverki ei-
lífðarinnar. Þegar kórinn fór að taka þátt í
slagverksmúsíkinni undir lok tónleikanna dró
úr ósamræminu þar á milli; hið sögulega varð
hluti af einhverju „æðra“; tíminn stóð í stað.
Hljómeyki söng afar fallega undir stjórn
Marteins H. Friðrikssonar; helst mátti finna
að heldur mjóum karlaröddum sem gerði
heildarhljóminn dálítið þurran. En kannski
hentaði hófsamur söngstíllinn músíkinni bara
betur en ella. Ég var a.m.k. kominn hálfa leið
upp til himna í lok tónleikanna!
Draumur, vaka, eilífð
TÓNLIST
Sumartónleikar í Skálholti
Tónlist eftir Úlfar Inga Haraldsson í flutningi Hljóm-
eykis undir stjórn Marteins H. Friðrikssonar. Frank
Aarnink lék á slagverk. Um rafhljóðin sá Úlfar Ingi.
Laugardagur 8. júlí.
Blandaðir tónleikar
Úlfar Ingi Haraldsson tónskáld.
Jónas Sen
„ÞAÐ var alltaf músík í húsinu.
Þetta er hús listamanns, ekki bara
safn, hér bjó pabbi og starfaði og
við systkinin spiluðum öll á hljóð-
færi og því lá beint við að byrja
með þessa tónleikaröð þegar safnið
var opnað,“ segir Hlíf Sigurjóns-
dóttir, fiðluleikari og dóttir lista-
mannsins Sigurjóns Ólafssonar. Í
kvöld mun Hlíf ásamt bróður sín-
um, flautuleikaranum Frey Sig-
urjónssyni og hjónunum Iwonu og
Jerzy Andrzejczak spila á fyrstu
tónleikum sumarsins í Listasafni
Sigurjóns Ólafssonar í Laugarnesi
en þetta er í átjánda sinn sem sum-
artónleikaröð er skipulögð í safn-
inu.
Alls verða níu tónleikar í sumar,
allir á þriðjudagskvöldum, fyrir ut-
an aukatónleika nk. sunnudags-
kvöld og verða þeir allir um
klukkustundarlangir. „Skipulagið á
þessu var fyrst og fremst hugsað
fyrir áheyrendur. Að það væri lítið
mál að fara í göngutúr út á Laug-
arnes og aðeins skreppa inn á tón-
leika og fá sér svo kaffi og horfa á
sólarlagið. Hér er frábær hljóm-
burður fyrir kammermúsík og mér
finnst magnað þetta samspil húss-
ins, minninganna, staðarins og um-
hverfisins,“ segir Hlíf.
Mikilvægt fyrir Reykjavík
Þau systkinin eru sammála um
það að tónleikaröðin muni einkenn-
ast af gæðatónlist sem flutt verði á
aðgengilegan hátt, tónleikarnir séu
ekki of langir og því ætti engum að
leiðast. Þau telja að full þörf sé á
framtakinu í höfuðborginni yfir
sumartímann. „Það er ekkert annað
svipað í gangi í Reykjavík núna.
Það er allt búið eftir Listahátíðina
og núna er allt úti á landsbyggð-
inni. Það er hið besta mál en það er
mikilvægt að vera með tónleika af
þessari gerð líka í Reykjavík. Tón-
listin sem boðið verður upp á í sum-
ar er frá barokk til nútíma. Þetta
eru fyrst og fremst kammerverk,
salurinn er hannaður fyrir þannig
verk og þetta verður fjölbreytt,“
segir Hlíf og minnist á það að selló-
ið verði sérlega áberandi í sumar.
Hún hefur komið að skipulagi
tónleikaraðarinnar frá því að hún
hófst og oftsinnis spilað á sum-
artónleikum í safninu. Freyr hefur
hins vegar ekki mikið komið fram í
safninu upp á síðkastið en hann
hefur gert það gott á Spáni þar
sem hann hefur verið fyrsti flautu-
leikari Sinfóníuhljómsveitar Bilbao
síðan 1982.
Það vantaði flautuleikarann
Á tónleikunum í kvöld verða
fluttir allir flautukvartettar Moz-
arts en í ár eru 250 ár frá því að
hann fæddist. „Ég bauð upp á
þessa tónleika á Spáni í tengslum
við fæðingarafmæli Mozarts. Þetta
var skipulagt í gegnum Sinfón-
íuhljómsveitina í Bilbao. Hún er
með kammertónleikaraðir sem
ferðast um héraðið og mér datt
þetta í hug í tengslum við það. Ég
reiknaði með henni Hlíf systur í
þetta verkefni,“ segir Freyr en Hlíf
fór til Spánar í maí og fluttu þau
systkinin þá sömu dagskrá og flutt
verður á safninu í kvöld ásamt
Iwonu Andrzejczak, leiðara víólu-
deildar sinfóníuhljómsveitarinnar í
Bilbao, og manninum hennar, Jerzy
Andrzejczak sem leiðir sellódeild
sveitarinnar. Þau eru bæði komin
til landsins og munu spila á tónleik-
unum í kvöld ásamt þeim systk-
inum. Þau ætla svo öll að koma
fram á aukatónleikum nk. sunnu-
dagskvöld ásamt Önnu Áslaugu
Ragnarsdóttur píanóleikara en þá
verða flutt verk eftir Bohuslav
Martinu.
„Þegar ég fór til Spánar var
komið fram við mig eins stórstjörnu
og það var bara af því að ég er
systir hans Freys. Það var svo
gaman. Ég fékk að leysa af í hljóm-
sveitinni þarna á tvennum tón-
leikum en þegar ég var að spila var
Freyr í fríi. Hann kom að hlusta á
tónleikana og að þeim loknum kom
gagnrýnandi til Freys og sagði að
það hefði verið augljóst að það
vantaði flautuleikarann,“ segir Hlíf,
greinilega stolt af bróður sínum.
Ekki mikið spilað saman
Þau systkinin hafa ekki mikið
spilað saman og segjast þau bæði
vera skapmikil og því hafi sam-
starfið ekki endilega verið auðvelt
en ákaflega frjótt, gefandi og
skemmtilegt. Að loknum tónleik-
unum tvennum verður Freyr hér á
landi í stuttu fríi áður en hann held-
ur aftur til Spánar. Hann fékk fyrr
á árinu frábæra dóma fyrir einleik
sinn í konsert eftir Mozart fyrir
flautu og hörpu, en það var hörpu-
leikarinn Marion Desjacques sem
kom þá fram með honum. „Mér líð-
ur mjög vel fremst á sviðinu,“ segir
Freyr sem hefur mikinn áhuga á
því að spila með Sinfóníuhljómsveit
Íslands. „Jón Ásgeirsson samdi fyr-
ir mig konsert og ég hef sótt um að
fá að flytja hann með Sinfóníunni
hér. Þetta er afskaplega fallegt
verk og er fyrir flautueinleik og
hljómsveit,“ segir Freyr en hann
hefur ekki fengið svar frá hljóm-
sveitinni. Ef það gengur ekki upp
að frumflytja verkið hér verður það
að öllum líkindum gert á Spáni.
Freyr segir að það hafi alls ekki
verið meðvituð ákvörðun að spila
lítið á Íslandi. Hlutirnir hafi ein-
faldlega æxlast þannig. „Hérna áð-
ur fyrr var það bara svo dýrt að
komast hingað en núna er það orðið
mun auðveldara þannig að ég kem
oftar hér og tek þá börnin með,“
segir Freyr sem hefur nóg fyrir
stafni á Spáni. „Ég er bæði að
kenna í tónlistarskólanum í Bilbao
og er í fullri vinnu sem fyrsti
flautuleikari í Sinfóníuhljómsveit-
inni. Það er alveg hellingur að gera.
Við erum með tvo konserta í viku
og það er alltaf fullt en salurinn
tekur 2.200 manns í sæti. Svo erum
við í alls kyns öðrum verkefnum.
Við spilum líka í óperum. Það eru
fluttar sjö óperur á ári og hver
ópera er flutt fjórum eða fimm
sinnum. Þannig að mér leiðist sko
ekki.“
Tónlist | Sumartónleikaröð Listasafns Sigurjóns Ólafssonar hefst í kvöld
Samspil hússins og minninganna
Morgunblaðið/Sverrir
Systkinin Freyr Sigurjónsson flautuleikari og Hlíf Sigurjónsdóttir fiðluleikari hafa ekki mikið spilað saman. Þau
segjast bæði vera skapmikil og því hafi samstarfið ekki endilega verið auðvelt en ákaflega frjótt og gefandi.
Allir tónleikarnir hefjast kl. 20.30.
Miðaverð er 1.500 kr. en aldraðir
og námsmenn frá 300 kr. í afslátt.
Allar nánari upplýsingar fást á
www.lso.is.
Eftir Jón Gunnar Ólafsson
jongunnar@mbl.is
VAN GOGH safnið í Amsterdam eignaðist
nýverið bréf eftir listamanninn fræga. Þetta
eru bréf sem fóru á milli Vincents van Gogh
og hollenska listamannsins Anthons van
Rappard á árunum 1881 til 1885. Á mörgum
bréfanna eru skissur eftir listamennina.
Bréfin þykja varpa ljósi á náið en storma-
samt samband á milli listamannanna. Safn-
inu bauðst að kaupa bréfin sem það og gerði
með fjárstuðningi ýmissa kaupahéðna.
Kaupverðið var hins vegar ekki upp gefið.
Reuters
Í mörgum bréfanna eru skissur eftir lista-
mennina og hér má sjá eina slíka af Kart-
öfluætum Van Goghs.
Van Gogh bréf bætast í safnið
Gestir safnsins virða fyrir sér bréfin sem
nýlega voru keypt.