Morgunblaðið - 11.07.2006, Síða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Framkvæmdir við Hellis-heiðarvirkjun hafa gengiðeftir áætlun að sögn Ei-ríks Bragasonar, verkefn-
isstjóra virkjunarinnar. Dagsetning
lykiláfanga er óbreytt og þegar
seinni vélin í þessum áfanga fer í
gang 1. október næstkomandi verð-
ur framkvæmdum lokið við það sem
kalla má kjarna Hellisheiðarvirkj-
unar. Það er miðbygging, stjórn-
bygging, allar þjónustubyggingar,
skiljustöðvar, meginaðveituæðar,
vegakerfi og önnur helstu mann-
virki. Áframhaldandi stækkun virkj-
unarinnar verður því auðveld, að
sögn Eiríks.
Næsti áfangi Hellisheiðarvirkj-
unar er 33 MW lágþrýstivél sem
nýtir gufuorkuna eftir að hún kemur
úr háþrýstihverflunum. Fram-
kvæmdir eru hafnar við byggingu
húss fyrir lágþrýstivélina og er
stefnt að því að gangsetja hana 15.
september 2007. Þessi vél verður ein
sú fyrsta sinnar tegundar hér á
landi. Því næst er gert ráð fyrir
tveimur 45 MW vélum sem verða
gangsettar árið 2008 og möguleiki er
síðan á öðrum tveimur jafnstórum
sem yrðu gangsettar árið 2010.
Heildar raforkuvinnslugeta Hellis-
heiðarvirkjunar verður því um 303
MW þegar búið verður að gangsetja
allar vélarnar. Til samanburðar má
geta þess að vinnslugeta Búrfells-
virkjunar, eftir stækkun og end-
urbætur, er um 300 MW.
„Til að ná í þessa orku þarf að
bora mikið á næstu árum,“ sagði Ei-
ríkur. „Nú erum við að yfirfara
tímaáætlanir fyrir þessar boranir og
erum að skoða tillögu um að bora
rúmlega 20 háhitaholur á næsta ári
á Hellisheiði, Skarðsmýrarfjalli og
þeim stöðum sem Orkuveitan er
með rannsóknaleyfi. Þeir staðir eru
á Hellisheiði, Ölkelduháls og Hvera-
hlíð.“
Eiríkur sagði að ef til þess kæmi
að reistar yrðu virkjanir á Ölkeldu-
hálsi og í Hverahlíð væri hægt að
stýra þeim frá stjórnbyggingu
Hellisheiðarvirkjunar. Einnig yrði
hægt að samnýta þjónustubyggingu
og ýmsa aðra aðstöðu. Á þessu stigi
er einungis um rannsóknaboranir að
ræða á nýju svæðunum.
Jarðvarminn gjörnýttur
Auk 303 MW af raforku mun Hellis-
heiðarvirkjun framleiða heitt vatn
fyrir höfuðborgarsvæðið. Gert er
ráð fyrir að árið 2009 skili virkjunin
hitaorku sem nemur 133 MW. Ef
þetta er lagt saman mun Hellisheið-
arvirkjun skila 436 MW orku. Að
sögn Eiríks verður sótt ferskvatn í
borholur í hrauninu við virkjunina
og það síðan hitað upp með jarðgufu,
sem þegar hefur knúið raforku-
hverfla. Eiríkur sagði að á
Prófanir eru hafnar á ým
búnaði virkjunarinnar. Þess
ana er m.a. verið að prófa st
kerfin, sem koma frá Sieme
Þýskalandi. Með kerfinu er
opna og loka lokum á öllu sv
úr stjórnstöðinni með því ei
smella þar á tölvumús. Að s
ríks hafa prófanir farið hæg
en gengið vel og kerfin virk
og til er ætlast.
Hellisheiðarvirkjun er m
bærileg við Nesjavallavirkj
tæknilegri uppbyggingu, að
Eiríks. Hún er þó heldur st
nýtur tækniframfara sem o
Samspil raforku- og heitava
leiðslu veldur því að jarðvar
eins vel nýttur og kostur er
jarðgufan hefur kólnað og þ
ur henni dælt til baka um 1
km djúpar holur í iður jarða
ákveðnum stöðum í hrauninu væri
gríðarlegt vatnsmagn og því engin
hætta á vatnsskorti. Vatnið verður
flutt til byggða um 100°C heitt undir
þrýstingi í niðurgrafinni lögn.
Rúmlega 500 manns vinna við
verkið í dag, þar af eru 70% Íslend-
ingar. Eftir gangsetningu seinni vél-
arinnar í fyrsta áfanga hinn 1. okó-
ber fækkar starfsmönnum í um 100.
Þeim fjölgar svo aftur næsta vor og
er áætlað að framkvæmdir OR á
Hellisheiði verði í hámarki 2010. Þá
verða hugsanlega um 1.000 manns
að störfum við virkjunina. Um 30
verktakafyrirtæki, þar af þriðjungur
erlendir verktakar, eru nú að störf-
um á Hellisheiði. Stærstu verktak-
arnir eru Mitsubishi sem smíðar
hverflana og Balke Duerr sem smíð-
ar kæliturna. Bæði fyrirtækin eru
með íslenska undirverktaka.
Fyrsta 45 MW aflvél
Hellisheiðarvirkjunar
Orkuveitu Reykjavík-
ur (OR) verður gang-
sett eftir 51 dag, hinn
1. september nk. Önn-
ur jafnstór verður
gangsett 1. október og
afl virkjunarinnar þá
90 MW. Nú vinna
meira en 500 starfs-
menn, þar af um 350
Íslendingar, að smíði
virkjunarinnar.
Mikil jarðfræðiþe
bortækni skila gó
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
Hellisheiðarvirkjun er óðum að taka á sig mynd. Búið er að reisa
Jarðgufan er leidd úr borholum á Hellisheiði að virkjuninni. Vök
Teikningin gefur örlitla hugmynd um Hengilinn ofanjarðar og n
Útbúið hefur verið mjög fullkomið þrívíddarlíkan af svæðinu sem
gert kleift að ákveða legu borholna með mikilli nákvæmni.
„KLIPIГ AF
GÆÐAKRÖFUNUM?
Grein Guðna Elíssonar, dósents íalmennri bókmenntafræði viðHáskóla Íslands, Blind er bók-
laus þjóð, er birtist í Lesbók hinn 1. júlí
sl. hefur vakið verðskuldaða athygli.
Ljóst má vera af fréttaflutningi sem
birtist á síðum Morgunblaðsins dagana á
eftir að flestir eru sammála um að bóka-
kostur Þjóðarbókhlöðunnar sé afleitur.
Flestir virðast jafnframt telja að gott
háskólabókasafn sé mikilvæg forsenda
þess að auka gæði kennslu við Háskóla
Íslands og skilyrði fyrir því að hann geti
skipað sér í röð þeirra bestu eins og yf-
irlýst markið hans er.
Sigrún Klara Hannesdóttir lands-
bókavörður er sammála Guðna og bendir
á að framlag Háskóla Íslands til rita-
kaupa hafi farið lækkandi síðari ár. Hún
telur að það þurfi að tvöfalda og helst
þrefalda þær þrjátíu og sex milljónir
sem varið er til kaupanna svo „við getum
staðið keik og sagt að við séum að bjóða
stúdentum okkar og vísindamönnum
upp á sem besta aðstöðu. 100 milljónir á
ári er eitthvað sem menn gætu verið
sæmilega sáttir við,“ segir Sigrún þann
4. júlí. Þar segir jafnframt að hún líti svo
á „að líta verði á vöntun á fjármagni til
bókasafnskostsins í ljósi reksturs Há-
skólans í heild sinni, enda leggi skólinn
hluta af sínu rekstrarfé í bókakaup
Landsbókasafnsins. Hún segist t.d.
skilja að ákveðið sé frekar að „klípa af
bókakaupafénu“ í stað þess að sleppa því
að kenna námskeið.“ Sigrún telur nauð-
synlegt að taka reiknilíkanið sem notað
er til að meta fjárþörf háskólans til end-
urskoðunar.
Það er „tómt mál að tala um það að HÍ
verði á meðal þeirra hundrað bestu þeg-
ar við erum eins og lélegur framhalds-
skóli hvað varðar bókakaupin. Þetta er
bara hlutur sem menn verða að horfast í
augu við“. Menntamálaráðherra svarar
þessari gagnrýni í Morgunblaðinu sl.
laugardag og segist „[taka] undir með
þeim sem hafa sagt að mikilvægi bóka-
safnanna og bókakostsins verður seint
ofmetið“. En jafnframt segir hún að það
sé háskólanna sjálfra að ákveða hverju
þeir verja til starfseminnar innan skól-
anna, hvort sem þar er um bókakaup að
ræða eða annað. Hún vísar til þess að
framlög til háskólanna hafi aukist úr 6,5
milljörðum í 10 milljarða frá 2002.
Þetta svar ráðherrans leysir engan
vanda, heldur staðfestir einungis að
vandlega þurfi að leggjast yfir endurmat
á fjárþörf Háskóla Íslands miðað við
aðra skóla. Einnig þarf að kanna hve
nemendum hefur fjölgað mikið í því há-
skólanámi sem þessum tíu milljörðum er
varið til. Getur verið að nemendum fjölgi
meira en framlög til háskólanna aukast?
Í öllu falli má lesa úr viðbrögðum
Kristínar Ingólfsdóttur, rektors Há-
skóla Íslands, í Morgunblaðinu í dag
brýna fjárþörf umfram þau framlög sem
Háskóli Íslands fær. Kristín segir að
skólinn sækist eftir „fjárveitingum frá
ríki þannig að þær verði sambærilegar
við fjárveitingar samanburðarháskóla
hér í nágrannalöndunum“, og jafnframt
að ekki sé hægt að ná því að „vera í röð
fremstu háskóla heims miðað við núver-
andi ástand“.
Í Háskóla þar sem „klipið er af bóka-
kaupafénu“ eins og Sigrún Klara orðar
það til að halda uppi kennslu; þar sem
nemendum á meistarastigi er kennt í
sömu kennslustundum og nemendum í
grunnámi til að spara fé, þar er farið að
„klípa“ af grundvallargæðakröfum sem
gera þarf til háskóla að því marki að ekki
verður lengur við unað.
EITT PRÓSENT LANDSMANNA
Í sunnudagsblaði Morgunblaðsins birt-ist athyglisverð úttekt Kára Gylfa-
sonar á högum pólskra innflytjenda á Ís-
landi. Þar vekur fyrst athygli sú
staðreynd, hversu fjölmennir pólskir inn-
flytjendur eru orðnir hér á landi, en þeir
hafa undanfarin ár verið langstærsti hóp-
ur erlendra borgara hér. Þeir voru á síð-
asta ári 3.629 talsins, sem er vel rúmlega
eitt prósent af íbúum landsins. Það er
hópur, sem víðast hvar þætti sjálfsagt og
eðlilegt er að taka tillit til við opinbera
stefnumótun, t.d. í menntamálum.
Jafnframt gerir þessi mikli fjöldi Pól-
verja hér á landi að verkum að íslenzk
stjórnvöld hljóta að gefa samskiptum sín-
um við Pólland, sem hafa ekki verið mjög
mikil á hinu pólitíska eða diplómatíska
sviði, meiri gaum en verið hefur. Ef yfir
3.000 Íslendingar byggju í öðru landi,
hvað þá ef þeir væru orðnir meira en eitt
prósent af íbúafjöldanum, þætti okkur
væntanlega sjálfsagt að þess sæi stað í
samskiptum okkar við viðkomandi ríki.
Pólverjar eru stærsti og grónasti hóp-
ur innflytjenda á Íslandi. Engu að síður
kemur fram í greininni að þrátt fyrir að
vera upp til hópa vel menntaðir, starfa
pólskir innflytjendur upp til hópa við lág-
launastörf í frumframleiðslu og færast
sjaldnast í störf sem krefjast meiri
menntunar, jafnvel þótt þeir hafi búið
hér lengi. Greinarhöfundur rekur þetta
til þess að tungumálaörðugleikar leiði til
einangrunar innflytjenda og komi í veg
fyrir að menntun þeirra og reynsla nýtist
til fulls. Hann vitnar m.a. í athuganir
Unnar Dísar Skaptadóttur mannfræð-
ings, sem hefur bent á að innflytjendur
umgangist sjaldan Íslendinga á vinnu-
stað, og eigi jafnframt erfitt með að læra
íslenzku utan vinnutíma vegna lítillar ís-
lenzkukennslu fyrir útlendinga.
Morgunblaðið hefur margoft bent á að
gera verði átak í íslenzkukennslu fyrir
útlendinga, eigi ekki að búa hér til stór-
kostleg vandamál, sem nágrannaríki
okkar hafa glímt við árum saman en við
eigum að geta forðazt, ef við lærum af
reynslu þeirra. Annars vegar þarf að efla
mjög íslenzkukennslu fyrir fullorðna,
sem flytjast hingað frá öðrum löndum,
bæta bæði gæði og framboð slíkrar
kennslu og aðstoða innflytjendur við að
greiða fyrir hana. Hins vegar þarf að
bæta verulega stuðning við börn innflytj-
enda í skólakerfinu og hjálpa þeim til að
læra íslenzku. Ein forsenda þess að það
megi takast er að þessi börn njóti
kennslu í eigin móðurmáli, en góð tök á
móðurmálinu eru nauðsynleg, vilji fólk
læra önnur mál.
Eins og Kári Gylfason bendir á í grein
sinni er hættan sú, að innflytjendur
myndi einangraða undirstétt, eins og
gerzt hefur víða í nágrannaríkjunum. „Á
Íslandi eru innflytjendur víða einangrað-
ir innan samfélagsins og of lítið virðist
gert til að fólk nái að verða hluti af því og
njóta tækifæra til jafns við aðra,“ skrifar
Kári.
Nógar vísbendingar eru að verða til
um að við eigum á hættu að feta sömu
braut og lönd, þar sem fjölgun innflytj-
enda hefur getið af sér ýmis vandamál.
Við höfum hins vegar enn tækifæri til að
læra af mistökum annarra. Við munum
áfram þurfa á fólki frá öðrum ríkjum að
halda til að styrkja íslenzkt efnahagslíf
og til að auðga samfélag okkar á ýmsan
hátt. Við eigum að hætta að líta á innflytj-
endur sem tímabundið vinnuafl og snúa
okkur að því að aðstoða þá við að laga sig
að íslenzku samfélagi.