Morgunblaðið - 30.10.2006, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. OKTÓBER 2006 29
HALLDÓR Reynisson, verkefn-
isstjóri á Biskupsstofu, svaraði
þann 21. október síðastliðinn grein
minni (Mbl. 15. okt s.l.) og gagn-
rýni fleiri, m.a. foreldris barns í
Hofsstaðaskóla sem
sendi bréf til allra
íbúa Garðabæjar, á
þjónustu Þjóðkirkj-
unnar í nokkrum
grunnskólum sem
kallast Vinaleiðin.
Halldór vildi ekki
skilgreina þjónustuna
sem trúboð og sagði
m.a. að „Við prestar
og djáknar teljum þá
sálgæslu sem við veit-
um vera til þess að
hlusta og styðja á for-
sendum skjólstæð-
ingsins sjálfs.“ og
„Víst eru þeir [prestar / djáknar]
fulltrúar kristninnar, en þeim ber
að virða trúararf skjólstæðinga
sinna og veita stuðning á for-
sendum þeirra.“ Hér vil ég minna
á að djáknum í þessum skólum er
heimilt að fá börnin ein í viðtöl án
sérstaks leyfis foreldra. Hvernig á
barn að geta útskýrt trúarlegar
forsendur sínar? Hér að neðan er
vitnað í lýsingu á því umhverfi þar
sem þessi viðtöl fara fram í Var-
márskóla og Lágafellsskóla:
„Faðir vor er í ramma á vegg
og sjö boðorð voru í einlægni
skrifuð á blátt blað. Auglýsinga-
miðar um fundartíma alls barna-
starfs kirkjunnar í Lágafellssókn
og Jesúmyndir eru í körfu þar
sem allir hafa góðan aðgang að og
geta fengið miða og mynd.“
Eftirfarandi er lýsing á starf-
semi djákna í skóla:
 djákni er fulltrúi þjóðkirkj-
unnar og kristinnar trúar
 djákni veitir kristilega sál-
gæslu og stuðning
 djákni er tengiliður milli
skóla, heimila og kirkju
 djákni hefur bæna- og helgi-
stundir fyrir nemendur og starfs-
fólk skólanna bæði í skólunum og í
kirkjum safnaðarins
 djákni aðstoðar kennara og
starfsfólk að taka á erfiðum mál-
um og undirbúa þau.
 djákni veitir
áfallahjálp
 djákni leiðbeinir
inni í bekkjum s.s. um
góðan bekkjaranda,
góða siði, tillitsemi,
umburðarlyndi, ræðir
við börnin um kristin
gildi, lífið og dauðann,
svarar spurningum
sem upp koma við
andlát aðstandenda,
stöðvar einelti o.s.frv.
 djákni aðstoðar
kennara við sérstök
verkefni í kristnum
fræðum s.s. kynningu á kirkjuhús-
inu sjálfu og kirkjulegum munum.
(Tilvitnun lýkur).
Af þessu er ljóst að djákni er
einnig með starfsemi inni í bekkj-
um og leiðbeinir um siðferðislega
hegðun auk þess að halda bæna-
og helgistundir. Þetta er brot á
jafnræðisreglu og mannréttindum
barna skv. 29. gr. íslenskra laga
um grunnskóla og mannréttinda-
sáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Meginpunktur gagnrýni minnar
og margra fleiri er sú að trúarleg
starfsemi, hvort sem hún kallast
þjónusta eða trúboð, á ekki rétt á
sér innan veggja ríkisrekinna
skóla landsins. Þegar manneskja
sem býður þjónustu sína í skóla er
á vegum trúflokks er ekki hægt
annað en að flokka þá þjónustu
sem trúarlega, burt séð frá því
hvert innihaldið er. Kærleikur,
sálgæsla, áfallahjálp eða annað
innihald skiptir ekki máli í því
sambandi. Vegna aðstöðumunar
sóttist Siðmennt, félag siðrænna
húmanista, fyrir um 17 árum, eftir
því að kynna borgaralega ferm-
ingu í skólum en var hafnað (rétti-
lega) á grunni þess að auglýsingar
væru bannaðar í skólum og einn
skólastjóri benti á að þá gætu ým-
is trúfélög fylgt í kjölfarið. Sið-
mennt er ekki trúfélag en með-
limir þess aðhyllast ákveðnar
lífsskoðanir sem byggjast á sið-
rænum húmanisma og er því ekki
hlutlaus aðili. Hins vegar var ekk-
ert gert til að taka á viðveru
presta í skólunum og þeir fá að
dreifa upplýsingamiðum um kristi-
lega fermingu og setja ferming-
arfræðsluna í stundaskrá hjá sum-
um skólum. Börn í skólum
landsins eiga rétt á því að fá hlut-
lausa fræðslu frá aðilum sem eru
ekki á vegum neinna trú- eða lífs-
skoðunarfélaga. Þetta eru grund-
vallar- mannréttindi barna um all-
an heim og samþykkt af
mannréttindanefnd Sameinuðu
þjóðanna.
Ég vona að fulltrúum Þjóðkirkj-
unnar takist að skilja þetta og
setji sig í spor annarra. Þeim dug-
ar ekki að vera með góðar mein-
ingar. Þeir/þær þurfa, rétt eins og
allir aðrir, að halda trúarstarfsemi
sinni á réttum vettvangi, þ.e. í
trúarlegum samkomuhúsum en
ekki opinberum skólum. Einnig
þurfa stjórnendur grunnskóla að
taka þessi mál fyrir og vísa trúar-
legri starfsemi út úr skólunum.
Trúarleg starfsemi
í grunnskólum
Svanur Sigurbjörnsson fjallar
um Vinaleið í grunnskólum » ... trúarleg starfsemi,hvort sem hún kall-
ast þjónusta eða trúboð,
á ekki rétt á sér innan
veggja ríkisrekinna
skóla landsins.
Svanur
Sigurbjörnsson
Höfundur er læknir og stjórnarmaður
í Siðmennt.
Í ALLRI þeirri umræðu sem ver-
ið hefir að undanförnu um símhler-
anir er einkum beint sjónum að því
að símar ákveðinna einstaklinga hafi
verið hleraðir í vissum stjórnmála-
legum tilgangi. Í því tilviki var
framkvæmdavaldið talið gerandinn.
Til hlerana þurfti dómsúrskurði svo
löglegar gætu talist en
engu að síður var álitið
að þær væru á mörk-
um hins löglega þar
sem til þess að sími
einstaklings eða sam-
taka væri hleraður
þyrfti gildar ástæður
sem vörðuðu hag eða
velferð einstaklinga.
Þannig hefir komið
fram á prenti að við
lausn fíkniefnamála
hafi símar verið hler-
aðir að fengnum dóms-
úrskurði.
Þegar flett er í
gegnum Morgunblaðið, myndað á
Netinu allt frá árinu 1913 til ársins
1991, koma einvörðungu í ljós til-
tölulega fáar greinar sem fjalla um
sím- eða símahleranir. Um er að
m.a. að ræða fræðilegar greinar þar
sem fjallað er umlögmæti hlerana
og aðrar þar sem þess er getið að
um 1.500 hlusturum hafi verið sagt
upp vinnu á Ítalíu í lok seinni heims-
styrjaldar en verkefni þeirra var
fyrst og fremst að hlera síma er-
lendra erindreka.
Á Netinu eru aftur á móti um
fjörutíu þúsund íslenskar síður þar
sem fjallað er um hlerarnir. Flestar
þeirra draga dám af umræðu und-
anfarinna vikna en einnig er vakið
máls á því að áratugum saman hafi
símtöl fjölda fólks vítt og breitt um
land verið hleruð og þótti öllum
sjálfsagt.
Fátt var hægt að taka til bragðs.
Fyrrgreindar hleranir lögðust síðan
af með tilkomu sjálfvirka símans.
Meðan handvirki síminn var alls
ráðandi voru símhleranir eitt helsta
tómstundagaman fólks
í dreifbýlinu. Höfundur
varð eitt sinn að grípa
til tungumáls er öruggt
væri að enginn á lín-
unni skildi er hann
þurfti að ræða trún-
aðarmál við viðmæl-
anda sinn. Dæmi eru
um að það sem átti að
verða tveggja manna
tal hafi orðið að síma-
fundi þriggja ef ekki
fleiri. Teldi hlustarinn
á sig hallað í umræðum
viðmælenda átti hann
það til að grípa inn í
samræður er voru honum alls óvið-
komandi. Mæltist slíkt misvel fyrir.
Því var þá borið við að hringingin
hefði verið svo óskýr að það sem
hefði verið löng hringing hefði
heyrst vera stutt.
Þannig var hægt að halda því
fram að hringing sem var tvær lang-
ar og ein stutt hefði heyrst vera ein
löng og tvær stuttar.
Slíku háttalagi fylgdu yfirleitt
ekki nein eftirmál þótt óviðkomandi
væri oftast vinsamlegast beðinn að
fara af línunni nema nærveru hans
væri óskað til að ræða ágreinings-
mál til lykta. Þegar margir voru
komnir inn á sömu línuna urðu
hlustunarskilyrði verri en ella eins
og leki væri á línunni.
Líklega hefir verið hlerað á öllum
stundum sólarhringsins og flestir
hlerað sem höfðu á því tök. Þess
voru dæmi að hlerarar kæmu upp
um sig vegna mæði.
Var þá oftast ljóst hver væri að
verki. Einnig kom fyrir að hlust-
arinn gerðist svo ósvífinn að trufla
samræður með tónlist eða öðru
slíku. Höfundi er ókunnugt hvaða
hvatir lágu þar að baki.
Hnýsni virðist vera mannskepn-
unni í blóð borin þannig má geta
annarra hlerana sem voru fyrir opn-
um tjöldum og viðmælendur gerðu
sér fyllilega grein fyrir að fjöldi
manns gæti hlutstað á samræður
þeirra. Þar er um að ræða rásir tal-
stöðva flotans sem ná mátti í gegn-
um útvarp í landi ef því var að
skipta.
Við því var ekkert að gera þar
sem rásirnar voru galopnar hverjum
sem hlusta vildi og hafði til þess
tæki. Í slíkum tilvikum hefir fólk
væntanlega forðast að ræða trún-
aðarmál sín á milli.
Símhleranir
Kristjón Kolbeins skrifar um
símhleranir á tímum handvirka
símans
»Meðan handvirkisíminn var allsráð-
andi voru símhleranir
eitt helsta tómstunda-
gaman fólks í dreifbýl-
inu.
Kristjón
Kolbeins
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
NÚ Í aðdraganda að Alþingiskosn-
ingum fara fram prófkjör hjá flest-
um stjórnmálaflokkum, af því tilefni
langar mig að benda á nokkra val-
kosti sem hinn almenni borgari hef-
ur með þátttöku í prófkjöri.
Oft heyrist sagt að þessi eða hin-
um stjórnmálaflokknum standi á
sama um einhvern ákveðinn þjóð-
félagshóp eða hagsmunafélög þrýsti-
hópa, snýst umræðan þá oftast um
þá stjórnmálamenn sem sitja við
stjórnvölinn hverju sinni.
Í slíkri umræðu koma oft fram
hugmyndir um að til að ná fram
breytingum verði að skipta um
stjórn eða stofna nýjan stjórn-
málaflokk.
Reynslan sýnir að ný framboð
skila oftast litlum eða í besta falli lé-
legum árangri og oftar en ekki er um
óánægjufylgi að ræða, og eru slík
framboð því oftar en ekki nær hrein
sóun á atkvæðum þrátt fyrir góðan
ásetning allra er að málefninu koma.
Flestir stjórnmálaflokkar halda
prófkjör og þar gefst hinum al-
menna borgara tækifæri til að koma
sínum skoðunum á framfæri við þá
sem eru í framboði og eins að gefa
kost á sér til framboðs eða hreinlega
skora á góða menn til að þeir gefi
kost á sér til starfa fyrir land og
þjóð.
Hafa ber í huga að prófkjör er að-
ferð til að hafa áhrif á það hvernig
við viljum að landinu okkar sé
stjórnað og hverjir stjórni því fyrir
okkar hönd, þess vegna er mikilvægt
að taka þátt í prófkjörum flokkanna
og að vanda valið á þeim mönnum
sem fyrir valinu verða.
Sá sem tekur ekki þátt í prófkjöri
getur varla ætlast til þess að tillit sé
tekið til hans skoðana ef hann lætur
þær ekki í ljós, eins er það ef góður
maður kemst ekki að vegna skorts á
stuðningi þess sem ekki tók þátt.
Þátttöku í prófkjöri fylgir einnig
ábyrgð, ábyrgð á þeim mönnum sem
við greiðum atkvæði okkar.
Þegar um störf eins og alþing-
ismanna er að ræða þarf að hafa
hugfast að aðalstarf alþingismanna
er að setja lög sem við eigum síðan
að fara eftir, því er nauðsynlegt að
hafa hugfast, að siðgæði og heið-
arleiki þeirra sem við veljum sé við-
unandi og mannorð þeirra óflekkað,
eins mega þeir ekki hafa gerst brot-
legir við gildandi lög landsins, því sá
sem ekki getur hlýtt leikreglum er
tæpast fær um að setja leikreglur.
Þeir alþingismenn sem taka þátt í
prófkjöri eru í raun að gefa kjós-
endum kost á því að láta skoðun sína
á störfum þeirra í ljós, þá þarf að
skoða það sem alþingismaðurinn
hefur gert og hvort við viljum styðja
hann áfram eða ekki, segir hann eitt
í hita prófkjörsins og gerir síðan
þveröfugt, hefur hann reynst lítið
annað en skemmtilegur brand-
arakarl sem hefur svo sáralítið ef
nokkuð til málefna að leggja, eða
hugsar hann bara um og hefur
áhuga á því er viðkemur hans einka-
hagsmunum.
Allt ofantalið þarf að skoða gaum-
gæfilega og taka síðan ákvörðun,
niðurstaðan úr prófkjörinu verður
hugsanlega ekki sú sem við hefðum
helst kosið, enda erum við ekki ein
um að kjósa, en án þess að taka þátt
breytum við engu og fáum alltaf þá
menn á þing sem við eigum skilið, en
ekki þá sem við viljum.
MAGNÚS JÓNSSON,
verktaki.
Kosningar og prófkjör
Frá Magnúsi Jónssyni:
PÉTUR Blöndal
alþingismaður
spyr í fyrirsögn
greinar sinnar í
Morgunblaðinu
24. október: „Býr
kerfið til ör-
yrkja?“ Fyr-
irsögn greinar
hans er auðmýkj-
andi fyrir það
óheppna fólk sem
heilsu sinnar vegna getur ekki aflað
sér viðurværis á eðlilegan hátt. Mér
er til efs að nokkur maður velji
sjálfviljugur það hlutskipti að geta
ekki unnið fyrir sér og sínum en
vera í staðinn úthlutað ölm-
usustyrkjum velferðarkerfis okkar.
Ég get ekki ímyndað mér að ef
auglýst væri laus til umsóknar
staða öryrkja að nokkur myndi
sækja um.
Pétur virðist aftur á móti sann-
færður um að öryrkjar hafi það svo
gott að fólk flykkist unnvörpum af
vinnumarkaðinum í þetta flotta
kerfi. Allt þetta og miklu meira
flaug í gegnum huga mér bara við
lestur fyrirsagnar Péturs. Við lest-
ur greinarinnar kom svo í ljós að
þetta er ekki endilega það sem Pét-
ur meinar, þó svo að hugmynd hans
um að meta getu fólks til að afla
tekna í stað læknisfræðilegs mats
sé nokkuð af sama meiði. Þegar og
ef að slíku mati kæmi yrði Pétur
sennilega búinn að meta getu og
vilja atvinnurekenda til að ráða fólk
í vinnu sem hefur skerta getu til að
sinna starfi sínu og meiri líkur á
brottfalli í mætingu og sett það upp
í formúlu sem vegur á móti mati
hans á hæfni fólks til að afla tekna.
Ég er hræddur um að öryrkjum
myndi fjölga talsvert í slíkri reikni-
reglu frá því sem nú er.
Býr Alþingi til þjófa? Nei … – þó
svo að þess séu dæmi að alþing-
ismenn hafi verið dæmdir fyrir
þjófnað þá býr Alþingi ekki til
þjófa. Ég bið þá virðulegu stofnun
velvirðingar á þessari slæmu upp-
hrópun. Býr kerfið til öryrkja? Nei.
Það er ekkert til sem heitir sjálf-
gerður öryrki, það vita þeir sem lifa
við þann veruleika. Framlengir
kerfið kvöl öryrkja að óþörfu? Já og
fyrir það eigum við að skammast
okkar. Pétur líka.
BIRGIR GUNNLAUGSSON,
hugbúnaðarsérfræðingur,
Leiðhömrum 17, Reykjavík.
Býr Alþingi til þjófa?
Frá Birgi Gunnlaugssyni:
Birgir
Gunnlaugsson
SANDUR MÖL
FYLLINGAREFNI
WWW.BJORGUN.IS
Sævarhöfða 33,
112 Reykjavík,
sími 577 2000