Morgunblaðið - 28.01.2007, Blaðsíða 26

forstjóri
26 SUNNUDAGUR 28. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
halda en karlar ef þær taka að sér
stjórnunarstörf. Karlarnir verða að
sætta sig við að konur hafi jafnvel
hærri laun en þeir, séu uppteknari á
fundum og ráðstefnum bæði heima
og erlendis og umgangist að mestu
aðra karlmenn flesta vinnudaga. Ég
er ekki viss um að pör ræði þessi mál,
þar með talið skipulag og væntingar,
nægilega vel í tíma áður en það er um
seinan og vandamál komin upp.“
Sjálf er Rannveig gift Jóni Heiðari
Ríkharðssyni verkfræðingi og eiga
þau þrjár dætur, sautján ára, þrettán
ára og sex ára.
„Ég hef borið gæfu til þess að eiga
eiginmann sem stendur þétt við bak-
ið á mér. Við leggjum áherslu á börn-
in og heimilið og vinnum sameig-
inlega að því að annast hvort tveggja.
Hann er líka í stjórnunarstarfi og ég
þarf ekkert síður að styðja við bakið á
honum og koma á móts við hann til
þess að hann geti sinnt sínum verk-
efnum. Ef við höguðum málum öðru-
vísi gengi dæmið ekki upp. Ég þarf
t.d. að ferðast mikið til útlanda vegna
vinnunnar og finnst erfitt að vera oft
og lengi í burtu frá fjölskyldunni. Við
heimkomuna bíður svo ýmislegt sem
þarf að gera á heimilinu og eins hlað-
ast upp verkefni í vinnunni.“
– Hvernig taka dætur þínar því
hvað þú ert mikið í burtu?
„Þær eru aldar upp við þetta og
þekkja ekki annað. Ég er svo sem al-
in upp við svipaðar kringumstæður
sjálf nema það var pabbi minn sem
ferðaðist mikið um landið og var oft
fjarverandi frá heimilinu. Reyndar
var ég svo heppin að hann tók mig oft
með sér. Það þarf ekki endilega að
koma niður á börnum að eiga móður
sem gegnir ábyrgðarstarfi og ég er
reyndar sannfærð um að það er ekki
síður þroskandi fyrir þau. Þau læra
ýmislegt um lífið og tilveruna með því
að fylgjast með foreldri sínu axla
mikla ábyrgð og þau sjá líka frekar
en önnur börn hvernig slík mál ganga
fyrir sig.
Annars tel ég almennt að konur
hafi aðra sýn á lífið en karlar og ein-
mitt þess vegna er svo mikilvægt að
þær gegni áhrifastöðum í þjóðfélag-
inu. Ég sé þetta best á breytingum
sem verða á ungum feðrum sem nýta
sér réttinn til feðraorlofs, sem ég tel
vera byltingu í jafnréttismálum. Ég
hef séð mörg dæmi um að augu
þeirra opnast fyrir því hver eru aðal-
atriðin í lífinu. Þeir verða í kjölfarið
meira meðvitaðir um mikilvægi ör-
yggismála, umhverfismála og heilsu-
verndar sem eru mál sem ég held að
konur hafi hingað til haft meiri áhuga
á. Feðraorlofið hefur því haft mjög
góð áhrif í þjóðfélaginu og þeirra
gætir svo sannarlega innan þessa
fyrirtækis, því hér hafa bæði almenn-
ir starfsmenn og stjórnendur nýtt sér
orlofið. Þeir koma með aðra lífssýn til
baka og taka til dæmis ekki af sama
töffaraskap á málum og þeir kannski
gerðu áður. Það eru mjög dýrmætir
eiginleikar sem mættu vera meira
áberandi innan fyrirtækja í landinu.“
„Græni málmurinn“
Undanfarin misseri hefur mikið
verið rætt um virkjanir og álver hér á
landi og sýnist sitt hverjum. Fram-
undan eru líka tímamót í rekstri ál-
vers Alcan í Straumsvík. Áform hafa
verið uppi um stækkun álversins og á
næstunni fá Hafnfirðingar að ganga
til atkvæða í íbúakosningum og segja
álit sitt á fyrirhugaðri stækkun.
– Hvernig stendur á svona mikilli
ásókn í að auka álframleiðslu á
heimsvísu?
„Fyrir því er ein meginástæða sem
er aukin eftirspurn eftir áli en hún
hefur aukist um 4% á ári undanfarin
40 ár. Ég sé ekki fyrir mér að eft-
irspurnin minnki, síður en svo. Ál er
merkilegur málmur og hefur þá sér-
stöðu miðað við flesta aðra málma að
það er hægt að nota ál í nánast hvað
sem er og nýjar hugmyndir um
hvernig unnt er að nota það eru sífellt
að koma fram. Það er sterkt en jafn-
framt létt. Það hefur mikla hörku en
líka mýkt sem veldur því að hægt er
að vinna það á marga og fjölbreytta
vegu. Ál er farið að koma alls staðar
við sögu. Það er notað í bygging-
ariðnaði, við skipasmíðar, flugvéla-
smíði, bílaframleiðslu og framleiðslu
á allskonar vélum og tækjum. En ál
er líka notað í skrautmuni og ýmsa
nytjahluti eins og geisladiska og um-
búðir utan um lyf og matvæli svo fátt
eitt sé nefnt. Möguleikarnir eru nán-
ast óþrjótandi og síðast en ekki síst
er ál endurvinnanlegt. Það skiptir
verulegu máli.
Stærstur hluti framleiðslu okkar
hér hjá Alcan fer til bílaiðnaðar en
þar er álið að taka við af öðrum
málmum eins og til dæmis stálinu.
Það er mun léttara en stálið, svo að
bílarnir eyða mun minna eldsneyti.
Eiginleikar þess eru aðrir og það
býður upp á nýja og spennandi
möguleika. Þar sem ál er yfirleitt not-
að í mjög tæknilegum iðnaði eru kröf-
ur um gæði framleiðslunnar mjög
miklar og undir þeim verðum við að
standa.“
– Framleiðið þið þá mismunandi
„tegundir“ af áli?
„Já. Eins og ég sagði hefur orðið
gífurleg tækniþróun í notkun á áli og
eftirspurnin er stöðugt að aukast.
Eins og staðan er núna framleiðum
við 200 mismunandi vörutegundir
vegna þarfa markaðarins. Það þarf til
dæmis allt aðra blöndu af áli í bílaiðn-
aði en í lyfjaiðnaðinum. Eins eru ger-
ólíkar tegundir af áli notaðar í geisla-
diska annars vegar og hins vegar í
húsaklæðningar og mismunandi
vörur kalla á ólíkar álblöndur. Það er
allt þetta sem gerir álið svo spenn-
andi. Við erum sannarlega ekki alltaf
að framleiða það sama og við þurfum
sífellt að vera viðbúin breyttum að-
stæðum á markaði.“
– Stækkun álversins í Straumsvík
hefur verið mikið til umræðu. Hvaða
máli skiptir hún fyrir fyrirtækið?
„Breyttar markaðsaðstæður eru
ein meginástæðan fyrir áhuga á að
stækka álverið hér. Ef verksmiðjan
verður ekki stækkuð er hætt við að
það sé upphafið að endinum á starf-
seminni hér í Straumsvík. Uppbygg-
ing hér að undanförnu hefur miðast
við það að verksmiðjan muni stækka
og framleiðslan aukast. Þetta er í
rauninni einfalt mál því ef ekki verð-
ur af stækkun mun verksmiðjan hér
verða hlutfallslega minni en aðrar ál-
verksmiðjur í heiminum og hreinlega
dragast aftur úr í harðri, alþjóðlegri
samkeppni þar sem aðrar álverk-
smiðjur eru að stækka. Núna eru í
verksmiðjunni 460 ker og við fram-
leiðum 180.000 tonn á ári. Ef af
stækkun verður erum við að tala um
280 ker til viðbótar sem munu fram-
leiða 280.000 tonn á ári. Eftir því sem
kerin eru færri og stærri verður
framleiðslan hagkvæmari og jafn-
framt verður einfaldara að draga enn
frekar úr umhverfisáhrifunum. Ann-
ars höfum við náð mjög góðum ár-
angri í umhverfismálum og erum sí-
fellt að vinna að því að gera betur og
betur í þeim efnum.“
– Af hverju sækjast stórfyrirtæki
eftir að reisa álver hér á landi á sama
tíma og verið er að loka álverum í
öðrum löndum?
„Árum saman sóttust fyrirtæki
ekki eftir því að reisa álver á Íslandi
og hér í Straumsvík var lengst af rek-
ið eina álverið í landinu. En eftir að
okkur fór að ganga vel og áliðnaður
að blómstra hér á landi hefur alvöru
áhugi á slíkum rekstri aukist frekar.
Auk þess var um sama leyti verið að
loka álverum víða á meginlandi Evr-
ópu og þá fyrst og fremst vegna raf-
orkuverðs, enda raforka þar fram-
leidd á allt annan hátt en hér. Það er
staðreynd að aðeins á fáum stöðum í
heiminum eru raunhæfir möguleikar
á að reisa vatnsaflsvirkjanir og jarð-
varmavirkjanir eins og eru hérlendis.
Að því leyti eru aðstæður hér sér-
stakar. Það er hins vegar margt of-
sagt í umræðunni um orkumál og
staðhæfingar um að verið sé að gefa
orkuna til stóriðju á Íslandi eru al-
rangar. Rökin eru gjarnan þau að þar
sem raforkuverð til stóriðju sé sam-
keppnishæft hér á landi hljóti það að
vera nánast gefins. Staðreyndin er
hins vegar sú að orkuverðið hefur
hækkað mikið frá því sem áður var og
nú má fá orku til stóriðju mun ódýr-
ari í ýmsum öðrum löndum, til dæmis
í arabalöndunum en þar er verið að
reisa stórar verksmiðjur.
Það er líka algengur misskilningur
að raforkuverðið sé eina ástæðan fyr-
ir því að álfyrirtæki horfi til Íslands.
Ástæður þess eru miklu fleiri og
flóknari. Það þykir t.d. eftirsókn-
arvert hvað almenn menntun á Ís-
landi er góð og tækniþekking mikil.
Hér fæst hæft fólk til starfa og góð
reynsla af starfsfólki okkar hefur sitt
að segja. Menn sjá líka að reksturinn
hefur gengið vel í allnokkurn tíma,
pólitískt ástand í landinu er stöðugt
og ekki búist við miklum sviptingum í
efnahagsmálum eða óeirðum eins og
sums staðar þekkist.“
Íbúakosningar hafa mikil áhrif
á framtíð Alcan á Íslandi.
– Nokkur umræða hefur verið um
stækkun álversins í Straumsvík og
ólík viðhorf komið fram. Kom ykkur
á óvart að ákveðið var að íbúakosning
færi fram um málið?
„Ég get ekki neitað því en þó að
íbúakosningarnar hafi í upphafi kom-
ið okkur á óvart þá virðum við þá
ákvörðun að Hafnfirðingar fái að
koma að málinu með þessum hætti,
enda hafa Hafnfirðingar og álverið
tengst órjúfanlegum böndum á síð-
ustu 40 árum. Því er þó ekki að neita
að betra hefði verið að fá upplýsingar
um hugsanlega íbúakosningu fyrr
þar sem undirbúningur að stækk-
uninni hefur staðið yfir frá árinu 1999
og miklu verið kostað til. Við höfum
átt ágæt samskipti við Hafnarfjarð-
arbæ í langan tíma. Bærinn seldi
okkur land undir fyrirhugaða stækk-
un verksmiðjunnar og málið hefur
þokast ágætlega áfram hingað til.
Möguleg stækkun hefur farið í gegn-
um umhverfismat og Umhverf-
isstofnun gefið út starfsleyfi þar sem
tekið er tillit til athugasemda sem
bárust. Engar kærur komu fram
vegna útgáfu starfsleyfisins nema frá
okkur. Fram hjá því verður ekki
horft að stækkun verksmiðjunnar er
langt og dýrt ferli en það er opið og
almenningur hefur haft aðkomu að
því á öllum stigum málsins. Það er
hins vegar nauðsynlegt að niðurstaða
fáist sem allra fyrst þar sem ólíklegt
er að Alcan sé tilbúið að leggja í veru-
legan kostnað og undirbúning stækk-
unar meðan óljóst er hvort af henni
getur orðið.“
- Nú er komin endanleg dagsetn-
ing á kosninguna, 31. mars n.k. Ertu
sátt við hana?
„Já, ég held að þetta sé góð nið-
urstaða. Hefði kosningin verið fram-
kvæmd samhliða alþingiskosningum
tel ég líklegt að kynning málsaðila á
sjónarmiðum með og á móti stækkun
hefði horfið í kosningabaráttu stjórn-
málaflokka á landsvísu."
- Í könnun sem Capacent vann fyr-
ir Alcan kom fram að meirihluti
Hafnfirðinga er andvígur stækkun
árlversins. Valda þær niðurstöður
ekki vonbrigðum?
„Niðurstöðurnar komu okkur í
sjálfu sér ekki á óvart. Könnunin var
gerð um miðjan desember og margt
hefur gerst á undanförnum vikum
sem ég vona að reynist okkur hagfellt
þegar upp verður staðið. Þar ber auð-
vitað hæst það þverpólitíska sam-
komulag sem nú hefur náðst milli
bæjaryfirvalda og álversins um for-
sendur stækkunarinnar. Það að
meirihluti Hafnfirðinga segist and-
vígur stækkun segir okkur samt að
við þurfum að setja mikinn kraft í að
kynna málstað okkar. Mér finnst at-
hyglisvert hve margir tilgreina loft-
mengun sem ástæðu fyrir andstöðu
sinni og við munum leggja mikla
áherslu á að eyða þeim misskilningi
að mengun fyrir utan athafnasvæði
okkar, til dæmis á hinu svokallaða
þynningarsvæði, ógni heilsu fólks
með einhverjum hætti.
Góðu fréttirnar í könnuninni eru
meðal annars þær að bæjarbúar vilja
fá meiri upplýsingar til þess að
grundvalla afstöðu sína á og við mun-
um að sjálfsögðu leggja mikið upp úr
öflugu og vönduðu kynningarstarfi
fram að kosningum. Þar munum við
meðal annars færa fram fjárhagsleg
rök fyrir stækkun, upplýsa um raun-
veruleg umhverfisáhrif af starfsem-
inni og gera eins vel og unnt er grein
fyrir sjónrænum áhrifum af stækkun
álversins.
- Var samkomulagið um deiliskipu-
lagið dýru verði keypt í meng-
unarvörnum og hverju breytir það
fyrir vígstöðu Alcan í íbúakosning-
unum?
„Við teygðum okkur vissulega
langt í þessum viðræðum en við höf-
um ávallt haft mikinn metnað í um-
hverfismálum og erum reiðubúin til
þess að verja miklum fjármunum í
mengunarvarnir. Þetta samkomulag
er gríðarlega mikilvægt. Með þessu
þverpólitíska samkomulagi er lagður
grunnur að deiliskilpulaginu sem
kosið verður um. Sameiginleg nið-
urstaða fulltrúa bæjarins og Alcan
» Þeir voru ekki margir sem höfðu trú á þeirri leið sem ég sjálf valdi á
sínum tíma, nema kannski pabbi sem taldi nám í vélsmíði ekkert fráleitt.