Morgunblaðið - 02.02.2007, Qupperneq 28

28 FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SÁÁ OG VOGUR
Á meðferðarheimili SÁÁ á Vogier unnið ómetanlegt starf tilþess að lækna fólk af áfeng-
issýki, neyzlu fíkniefna og annarri
fíkn. Þetta starf er svo mikilvægt að
það verður ekki metið til fjár. Þór-
arinn Tyrfingsson, yfirlæknir á Vogi,
hefur unnið slíkt þrekvirki við upp-
bygginguna þar að ekki eru mörg
dæmi um að einstaklingur hafi unnið
slík afrek í heilbrigðisþjónustunni.
Vogur er og hefur verið eina von
ótrúlega margra fjölskyldna sem
hafa verið gripnar örvæntingu vegna
áfengisneyzlu fyrirvinnu eða fíkni-
efnaneyzlu barna. Það er ekki oft sem
það gerist að dyrnar á Vogi séu lok-
aðar.
Nú hefur Þórarinn Tyrfingsson
skýrt frá því að Vogur standi frammi
fyrir alvarlegum rekstrarvanda. Á
síðasta ári var 120 milljóna króna
halli á rekstrinum.
Yfirlæknirinn bendir á að neyzlu-
form þeirra sem leita til Vogs hafi
breytzt. Þeim hafi fjölgað sem
sprauti sig í æð. Ungum sjúklingum
hafi fjölgað. Þjónustusamningur rík-
isins við SÁÁ, sem rann út í desember
2005, hefur ekki verið endurnýjaður.
Davíð Á. Gunnarsson, ráðuneytis-
stjóri í heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neytinu, segir í Morgunblaðinu í gær
að því miður hafi ekki náðst sam-
komulag um endurnýjun þjónustu-
samnings. Á því séu margar skýring-
ar. Fasteigna- og virðisaukaskattur
hafi hækkað og ráðuneytið vilji að-
stoða SÁÁ við að finna lausn á því.
Hins vegar sé vandinn sá að þessi mál
heyri undir aðra aðila. Innlendir og
erlendir ráðgjafar hafi skoðað áfeng-
ismeðferð hér á landi og telji að það
megi lækka kostnað á Vogi með því að
draga úr innlögnum en auka þjónustu
göngu- og dagdeildar.
Með fullri virðingu fyrir ráðuneyt-
isstjóranum heyrist langar leiðir að
skrifstofuveldið í stjórnarráðinu er
að láta til sín taka. Hverjum dettur í
hug að fólk sé lagt inn á Vog að tilefn-
islausu? Eitt er víst, að foreldrar
fíkniefnaneytenda eru ekki þeirrar
skoðunar þegar þeir í örvæntingu
leita eftir hjálp sem ekki er að finna
nema á Vogi. Það er líka víst að börn
foreldra, sem þjást af áfengissýki og
hafa tekið þátt í því árum saman og
stundum áratugum saman að fela
vandann, eru ekki þeirrar skoðunar
að fólk sé lagt inn á Vog að óþörfu.
Nútímameðferð á áfengissjúkum
og fíkniefnaneytendum var ekki
byggð upp af opinbera kerfinu. Hún
var byggð upp af fólki sem hafði sjálft
orðið áfengissýki að bráð, rifið sig
upp úr henni og vildi hjálpa meðborg-
urum sínum til þess að gera hið sama.
Það er óskemmtilegt fyrir forráða-
menn Vogs að standa í stríði við kerf-
ið þegar kallað er á starfskrafta
þeirra á öðrum vígstöðvum.
Það eru mörg áleitin vandamál á
ferðinni í heilbrigðiskerfinu – of
mörg. Það er ekki ástæða til að fjölga
þeim með því að bæta Vogi við. Það
þarf að leysa rekstrarvanda Vogs án
óeðlilegra tafa úr því sem komið er.
BENZÍNSTÖÐVAR
OG SAMKEPPNI
Morgunblaðið greindi frá því ígær að álagning íslenzkra olíu-
félaga á innkaupsverð benzíns væri
meira en tvöfalt hærri en álagning
olíufélaga í fimmtán eldri aðildarríkj-
um Evrópusambandsins. Íslenzkir
neytendur hljóta að spyrja hvort slík-
ur munur sé réttlætanlegur.
Frá talsmönnum olíufélaga koma
hefðbundnar skýringar; það er langt
til Íslands, landið er stórt en mark-
aðurinn lítill og kostnaður við dreif-
ingu mikill. Sjálfsagt skýra þessir
þættir eitthvað. En ekki 130% mun á
álagningu hér og í öðrum ríkjum
Vestur-Evrópu.
Enda eru aðrar skýringar. Það
kveður við nýjan og óvenjulega
hreinskilnislegan tón hjá Hermanni
Guðmundssyni, forstjóra Olíufélags-
ins, en hann segir í samtali við blaðið
að ljóst sé að benzínstöðvar hér á
landi séu fleiri en markaðurinn þurfi
á að halda. „Menn eru farnir að hola
niður stöðvum á öðru hverju götu-
horni í einhverju kapphlaupi,“ segir
Hermann.
Það hefur raunar blasað lengi við
að benzínstöðvar gömlu olíufélag-
anna eru bæði of margar og sumar
hverjar alltof stórar, íburðarmiklar
og plássfrekar. Það er ekki bara
vandamál út frá rekstri fyrirtækj-
anna, heldur líka út frá skipulagsmál-
um, eins og ný benzínstöð Olíufélags-
ins í Vatnsmýri er líklega eitt bezta
dæmið um. Í fréttaskýringu á forsíðu
Morgunblaðsins í dag kemur fram að
í höfuðborginni eru 65 benzínstöðvar
og á landinu öllu um 200.
Þar kemur jafnframt fram að
vegna harðnandi samkeppni hafi
mörgum óarðbærum benzínstöðvum í
Danmörku verið lokað. Það hefur
ekki gerzt hér, þótt mörgum stöðvum
hafi verið breytt í mannlausar sjálfs-
afgreiðslustöðvar.
Benzínstöðvar Atlantsolíu sýna vel
að slík mannvirki þurfa hvorki stóra
lóð né mikinn íburð. Og hvort ætli
neytendur kjósi, lágt benzínverð eða
glæsilegar benzínstöðvar?
Hins vegar lítur út fyrir að í stað
þess að nýta sér mun lægri kostnað-
argrunn en gömlu olíufélögin hafa til
að bjóða mun lægra verð kjósi
Atlantsolía að staðsetja sig bara rétt
undir verði keppinautanna. Það er
ekki það, sem neytendur vonuðust til,
þegar nýtt olíufélag kom til sögu.
Veruleg tækifæri geta legið í því
fyrir olíufélögin að fækka benzín-
stöðvum sínum eða minnka þær og
selja frá sér lóðirnar. Sams konar
þróun og hefur orðið í útibúakerfi
bankanna getur orðið óhjákvæmileg í
dreifikerfi olíufélaganna. Svo mikið
er víst að neytendur sætta sig ekki
við að álagning hér sé miklu hærri en
í nágrannalöndum.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Meginmarkmið okkar erað vekja nægilega at-hygli alls almennings áþessum miklu hags-
munamálum vegna þess að verð-
lagseftirlit alls almennings er auð-
vitað það verðlagseftirlit sem
langmestu máli skiptir,“ segir Jón
Sigurðsson viðskiptaráðherra. Í
gær boðaði hann til fréttamanna-
fundar ásamt fulltrúum ASÍ, Neyt-
endasamtakanna og Neytendastofu
til að gera grein fyrir eftirfylgni
með aðgerðum ríkisstjórnarinnar
til lækkunar á matvælaverði frá og
með 1. mars næstkomandi.
Víðtækar verðkannanir og mæl-
ingar verða gerðar og miklu magni
upplýsinga safnað saman við eftirlit
sem á að tryggja eins og kostur er
að lækkanirnar skili sér í verði til
neytenda.
Samkomulag um aðgerðir
Viðskiptaráðherra hefur gert
samkomulag við ASÍ, Neytenda-
samtökin og Neytendastofu um
þessa eftirfylgni og eftirlit með að
aðgerðirnar gangi eftir.
Lögðu ráðherra og forsvarsmenn
þessara samtaka og stofnana mikla
áherslu á fundinum á að almenning-
ur taki virkan þátt í verðlagseftirlit-
inu til að tryggja framgang þeirra
kjarabóta sem í aðgerðunum felast.
„Fylgst verður náið með áhrifum
breytinganna á verðlag og reynt að
tryggja að almenningur sé vel upp-
lýstur um aðgerðirnar og tilætluð
áhrif þeirra,“ sagði Jón.
Hann segir að fram hafi komið
mismunandi mat á áhrifum aðgerð-
anna. Algengasta lækkunin sem
menn muni strax verða varir við sé
lækkun virðisaukaskattsins af mat-
vælum í 7% en þegar allar aðgerð-
irnar eru metnar í heild sinni sé um
9 til 12% lækkun að ræða skv. þeim
spám sem fram hafi komið. Jón
benti á að mat Hagstofunnar væri
að vísu lægra en skýringin væri sú
að ákveðnir liðir í þessum aðgerðum
væru ekki með í útreikningum Hag-
stofunnar vegna þess að hún hefði
talið ákveðna óvissa um þá.
Verðmælingar ASÍ ná til
um 90 matvöruverslana
„Meginmálið í þessu er að allur
almenningur viti vel hvað er að ger-
ast, geti vel fylgst með, geti lagt mat
á þetta og vakað yfir hagsmunum
sínum,“ sagði Jón.
Fram kom í máli Ingibjargar R.
er mjög mikilvægt að ko
skilaboðum til þeirra aðila
að lækka verð á vöru sinn
haldi af þessu, að þeir ver
smásjá þeirra sem viðs
herra hefur nú gert sam
við. En þessir aðilar verða
ur undir smásjá almenning
Jóhannes. Hann segir að
Neytendasamtökin birtu
birgja matvöruverslana,
heildsala og innlenda fram
ur, sem hafi verið að hækk
undanförnu, hafi borist mi
erinda og ábendinga frá alm
um verðbreytingar í verslu
„Ég er mjög bjartsýnn á
muni skila sér. Miðað við þ
sem á að veita, þá mun ei
enginn vilja sitja undir þv
úthrópaður opinberlega fyr
hafa stungið því í vasann
menningi bar að fá í sinn
legg á það mikla áherslu að
ingur leggist á árar með o
tryggja að þetta skili sér ti
ings. Við munum að sjálfs
okkur upplýsinga um ve
Guðmundsdóttur, varaforseta ASÍ,
að Alþýðusambandið legði ofurkapp
á að aðgerðirnar skiluðu sér til
heimilanna í landinu. „Við ákváðum
því strax að setja af stað sérstakt
átak með aðildarfélögunum um allt
land. Stærsti hluti þess er að gera
umfangsmiklar verðmælingar,“
segir hún. Kannanirnar beinast að
rúmlega 90 matvöruverslunum.
Verðmælingar eru gerðar bæði fyr-
ir breytingarnar 1. mars og í kjölfar
þeirra og verða mun umfangsmeiri
en verðkannanir sem Alþýðusam-
bandið hefur staðið fyrir fram að
þessu og er alls um að ræða á bilinu
600 til 800 vörutegundir sem kann-
anirnar ná til. „Við treystum því að
það leggist allir á eitt til að tryggja
að þessar breytingar skili sér til
heimilanna. Þetta eru miklir pen-
ingar,“ segir Ingibjörg.
Verða undir smásjá
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, tekur undir
að það sé meginatriði að þessar að-
gerðir skili sér til heimilanna. ,,Það
Allir fylgist með
breytingum og lá
Morgunbla
Samkomulag Verðlagseftirlit alls almennings er auðvitað það se
mestu máli skiptir, segir Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra. Ingi
Guðmundsdóttir, varaforseti ASÍ, er á sama máli.
Boðað er víðtækt
eftirlit með
verðlagi á mat-
vörumarkaði
eftir 1. mars
„VIRKASTA eftirlitið er í höndum
neytendanna sjálfra,“ sagði
Tryggvi Axelsson, forstjóri Neyt-
endastofu á fréttamannafundinum
í gær.
Neytendastofa er meðal þeirra
sem hafa sett af stað aðgerðaáætl-
un í þeim tilgangi að virkja al-
menning til eftirlits með verði á
vörum og þjónustu í framhaldi af
aðgerðum ríkisstjórnarinnar, sem
eiga að leiða til lækkunar á mat-
vælum og þjónustu veitinga- og
gistihúsa frá og með 1. mars.
„Láttu vita!“
Á heimasíðu Neytendastofu www.
neytendastofa.is hefur af þessu til-
efni verið opnuð vefgátt undir
nafninu: „Verðlagsábendingar –
Láttu vita!“ Þar geta neytendur
sent inn ábendingar um verðlag
hjá þeim sem þeir eiga við
við, jafnvel undir nafleynd
ber undir.
Tryggvi gerði grein fyr
á fréttamannafundinum. H
sagði einnig að Neytendas
tekið að sér að beina sérst
sjónum að veitinga- og gis
aþjónustunni.
,,Neytendastofa telur mj
ilvægt að virkja almenning
hann. Smásjáin væri í hön
neytenda og til að virkja n
endur hafi Neytendastofa
umrædda vefgátt á heima
Tryggvi segir að þær up
ingar sem safnast, muni m
mikilvægan gagnagrunn e
skattalækkanirnar 1. mar
er ekkert betra en verðkan
sem eru gerðar beint frá h
landsins,“ segir hann.
Neytendur með smásjá
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is