Morgunblaðið - 15.05.2007, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. MAÍ 2007 25
REYKJAVÍK er ljótasta (höfuð)
borg í Evrópu. Það eru margar
ástæður til þess. Í fyrsta lagi er hún
með öllu óskipulögð. Ekki var farið
að hyggja að heildarskipulagi borg-
arinnar fyrr en 1924. Það verk sáu
Guðmundur Hannesson læknir og
Guðjón Samúelsson arkitekt að-
allega um. 1927 var uppdrátturinn
lagður fram sem opinbert skipulag
Reykjavíkurbæjar. Borgin átti öll að
rúmast innan Hringbrautar, þ.e.
Hringbrautar, Snorrabrautar og
Skúlagötu. Götur voru tiltölulega
beinar eftir húsum og húsaröðum.
Fátt eða nær ekkert var um bakhús
enda voru þau eitur í beinum Guð-
mundar Hannessonar læknis sem
tengdi skipulag og húsnæði réttilega
við almennt heilsufar almennings. Í
borgarskipulaginu var því tekið tillit
til gatnagerðar, húsbygginga og lýð-
heilsu. Einstök hverfi og skipulag
þeirra var ákveðið í bæjarstjórn og í
skipulagsnefnd bæjarins. Þar höfðu
ýmis öfl áhrif á þróunina; pólitík, eig-
inhagsmunir, peningar og ekki síst
hagsmunir byggingarverktaka.
Næsta aðalborgarskipulag sást ekki
fyrr en í tíð Geirs Hallgrímssonar
sem lagt var fram árið 1960 og átti að
gilda frá 1962 til 1983. Það var að-
allega unnið af tveimur dönskum
sérfræðingum. Þá hafði borgin löngu
áður vaxið út úr Hringbrautinni og
var farin að teygja sig í þrjár áttir, en
einkum til austurs. Sérhagsmunir og
tilviljanir héldu þó áfram að móta
höfuðborgina. Ævintýralegar hug-
myndir urðu aldrei að veruleika, eins
og óskaplega ljót ráðhús. Rifist var í
borgarstjórn um nær hverja einustu
hugmynd að byggingu og flest mál
dagaði uppi. Nokkur slys sluppu í
gegn, eins og bygging Morgunblaðs-
hússins, niðurrif Fjalakattarins og
sífelld uppstokkun miðbæjarins sem
í raun og veru dó með bílavæðingu
borgarinnar á níunda áratugnum.
R-listinn rauf valdatíma Sjálfstæð-
isflokksins. Skipulagsmálin breytt-
ust lítið. Slysin í skipulagi héldu
áfram og oftast var kylfa látin ráða
kasti. Fyrirhugað var að rífa söguleg
hús á Laugaveginum, hugmyndir um
að byggja húsamús kringum Kirkju-
torgsreitinn, litið framhjá reið-
hjólabrautum og göngustígum og
þráast við nauðsynlegri gatnabreyt-
ingu af pólitískum ástæðum. Stað-
setning Reykjavíkurflugvallar lenti
úti í skurði. Áfram hélt skipulagið að
lullast áfram, mest eftir sérhags-
munum, yfirleitt frá degi til dags.
Áfram hélt þó aðalskipulag að sjást,
flest ónýt en falin bak við íhlutun
hverfafélaga sem ávallt var dautt
fyrirkomulag sem leit vel út á prenti.
Engin lausn fékkst á togstreitunni
milli framhaldslífs gamalla húsa og
uppbyggingar nýrra og nútímalegra
húsa. Að lokum átti hvort tveggja
sér stað og útkoman var ótrúlegur
hrærigrautur eins og sjá má í Kvos-
inni. Nýju hverfin austan Elliðaánna
risu, flest óskipulögð og í eins konar
hrúgum. Samhengi þeirra við heild-
arskipulag höfuðborgarinnar var
ekkert. Gömlu skipuleggjendurnir
Guðmundur og Guðjón lögðu
áherslu á lágreista byggð í Reykja-
vík til að vernda hinn fallega sjón-
deildarhring og útsýni til náttúrunn-
ar. Það er búið að rústa þeirri
hugmynd fyrir löngu. Nýjasta dæm-
ið er óskapnaðurinn
við Skúlagötu, þar
sem háar blokkir
skyggja á Esjuna.
Hvers vegna voru
blokkirnar ekki
byggðar aftar, uppi í
Skuggahverfinu?
Búið er að ráðgera
blokkir hjá Ána-
naustum og með-
fram vesturströnd-
inni sem þýðir dauða
útsýnis yfir hafið og
hið fræga sólarlag
og sýn til fjalla Snæfellsness er kom-
ið í uppnám.
Þar að auki eru hreinlætismál
borgarinnar í molum. Strætin eru
ekki hreinsuð og þvegin, mest vegna
bifreiðaþungans meðfram flestum
götum. Krassarar vaða uppi og úða á
hvern húsvegg, skilti,
staura eða ljósastaura
sem á leið þeirra verða.
Tyggjóslettur þekja göt-
urnar. Og glerbrot. Mörg
hús, einkum eftir Lauga-
vegi, í Kvosinni og Vest-
urbæ, glotta með brotnar
rúður. Æ fleiri sjoppur
með gosdrykkjarauglýs-
ingum æpa framan í borg-
arbúa og rusl fýkur um
götur og gangstéttir.
Reykjavík hefur dregið að
sér allt hið versta í amer-
ískri ómenningu. Reykjavík er ljót
borg.
Hún er allt að því ógeðsleg.
Reykjavík er ljótasta
(höfuð)borg í Evrópu
Ingólfur Margeirsson er
óánægður með skipulagsmál
höfuðborgarinnar
» Þar að auki eruhreinlætismál borg-
arinnar í molum. Stræt-
in eru ekki hreinsuð og
þvegin … Krassarar
vaða uppi … Tyggjó-
slettur þekja göturnar.
Ingólfur Margeirsson
Höfundur er rithöfundur sem vinnur
nú að mastersritgerð um borg-
arskipulag í Reykjavík.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið
Skólavörðustíg 21, Reykjavík
sími 551 4050
Glæsileg
brúðarrúmföt
í úrvali
Umsóknarfrestur
til 5. júní.
Lagadeild
Laganám í Háskóla Íslands:
Reynsla, metnaður og gæði
Skrásetningargjald allt skólaárið
aðeins kr. 45.000.-
www.lagadeild.hi.is