Morgunblaðið - 01.06.2007, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ERU ÞEGNARNIR til fyrir ríkið
eða er ríkið til fyrir þegnana?
Allsérkennileg staða er komin
upp þegar starfsmenn opinberrar
stofnunar sem talin er eiga að gæta
þess að farið sé að lögum og reglum
neitar að gegna skyld-
um sínum þegar saka-
málið varðar starfs-
menn hins opinbera.
Svo er mál með
vexti að opinber stofn-
un var dæmd til að
greiða starfsmanni
kostnað við málarekst-
ur fyrir dómstólum.
Seint og um síðir var
dæmdur málskostn-
aður lagður inn á inn-
lánsreikning málsaðila
hjá lánastofnun og
upphæðin tæp milljón
krónur.
Sama dag var af hálfu starfs-
manna sömu stofnunar umrædd
fjárhæð tekin út af innlánsreikningi
starfsmannsins án þess að heimild
eiganda reikningsins lægi fyrir.
Starfsmenn þessarar sömu rík-
isstofnunar höfðu nokkrum mán-
uðum áður stolið af öðrum innláns-
reikningi á nafni sama starfsmanns
hjá annarri lánastofnun rúmum eitt
hundrað þúsund krónum.
Málin voru kærð til Rík-
issaksóknaraembættisins og rann-
sóknar á meintum lögbrotum kraf-
ist.
Fram fór rannsókn hjá lögreglu
varðandi umrædd misferli með að-
gengi að innistæðureikningum hjá
lánastofnunum. Við rannsóknina hjá
lögreglu kom fram að krafa um
þessar ólöglegu aðgerðir höfðu
komið frá einu af ráðuneytum rík-
isvaldsins á ábyrgð ráðherra.
Þegar þessar upplýsingar lágu
fyrir um fyrirmæli frá ráðuneyti var
allt gert til þess að hylma yfir málið
og fer stofnun Ríkissaksóknara þar
í broddi fylkingar. Afsökun þeirra
sem stjórna ferðinni var sú að þeir
vissu ekki hver það væri sem væri
ábyrgur eða framkvæmdi umrætt
lögbrot, þ.e. hvaða einstaklingur.
Framkoma þeirra sem sagðir eru
eiga að gæta laga og réttar í landinu
sýnir að innlánsreikningar þegna
þessa þjóðfélags eru
ekki óhultir fyrir
þjófnaðarkrumlum
starfsmanna á vegum
ríkisins í skjóli ákæru-
valdsins sem stendur
fyrir yfirhylmingum og
hindrar framgang rétt-
vísinnar.
Réttlætið í þessu
þjóðfélagi kristallast í
erindi er ort var um
miðja síðustu öld.
Stelir þú litlu og standir
lágt
í steininn ferðu,
en stelir þú miklu og standir hátt
í stjórnarráðið ferðu.
Í þessum fleygu orðum kristallast
stjórnsýslan í þessu landi þegar ráð-
herra hefur heimild til að fyrirskipa
þjófnað af bankareikningum þegna
landsins í skjóli ákæruvaldsins.
Spyrja má hvort ráðherrar hafa
heimild til slíkra lögbrota sem hér
er lýst eða hvort stjórnkerfið í heild
sinni sé svo rotið að glæpir og glæp-
ir séu ekki það sama eftir því hver
það er sem framkvæmir eða fyr-
irskipar framkvæmdina. Huga má
að því hvort einstaka starfsmenn
ráðuneytis taki upp á sitt eindæmi
að fyrirskipa slíkar aðgerðir (lög-
brot) án fyrirmæla frá yfirboðara
sínum, ráðherra. Að réttarkerfið í
landinu sé svo gegnumsýrt af spill-
ingu og „MAFÍU- stælum“ að ekki
sé tekið á lögbrotum þegar fram-
kvæmdaaðilinn tilheyrir stjórn-
arráðinu.
Hið ærulausa ráðherraembætti
sem fyrirskipaði umrætt lögbrot og
það embætti sem framkvæmdi lög-
brotið (samkvæmt lögreglu-
skýrslum) að boði ráðherra (ráðu-
neytis) eru samgönguráðuneytið og
Fjársýsla ríkisins.
Er það verðugt verkefni fyrir
þegna þessa þjóðfélags að huga vel
að samskiptum við fjármálafyr-
irtæki þegar innlánsreikningar eru
ekki öruggari í vörslu þessara stofn-
ana en fram hefur komið í þessum
málum. Svo virðist sem ríkisvaldið
hafi heimild til að stela af ein-
staklingum en einstaklingar ekki
heimild til að stela frá ríkinu, sam-
anber framgang þess embættis er
hefur með ákæruvald hins opinbera
að gera.
Samkvæmt ákvæði í hegning-
arlögum er yfirhylming yfir lögbroti
refsivert athæfi en svo virðist sem
það sé aðeins refsivert að viðkom-
andi lögbrjótur tilheyri ekki stjórn-
arráðinu.
Dæmi það sem hér er sett fram
er stutt lögregluskýrslum. Sam-
kvæmt upplýsingum frá þeirri
stofnun er hefur eftirlit með lána-
stofnunum var þarna um ólöglegt
athæfi að ræða þegar fé var tekið út
af innlánsreikningi einstaklings án
heimildar hans.
Svo virðist vera að lögbrot af
hálfu starfsmanna hins opinbera
þegar glæpurinn er framkvæmdur í
þágu ríkisvaldsins sé ekki refsiverð-
ur en sé um smáhnupl barna og
unglinga að ræða rísi ákæruvaldið
upp á afturlappirnar og sýni hvers
það er megnugt.
Ríkisstofnanir og þegnarnir
Kristján Guðmundsson
skrifar um innlánsreikninga
og opinberar stofnanir
»Eru innlánsreikn-ingar Íslendinga í
öruggri vörslu banka-
stofnana fyrir yfirgangi
ríkisvaldsins?
Kristján Guðmundsson
Höfundur er fv. skipstjóri.
VIÐ óskum nýju ríkisstjórninni
til hamingju, um leið og við von-
umst til að hún verði
bæði landi og þjóð til
farsældar.
Mörg mál bíða úr-
lausnar efnahags- og
velferðarlega, en eitt
er það mál sem ætti
að hafa allan forgang
og þolir enga bið
lengur, en það er upp-
blásturinn og gróð-
ureyðingin á landinu
sem stöðugt rýrir
landgæði og er glæp-
ur gagnvart komandi
kynslóðum. Þessi rán-
yrkja, sem hélt lífinu í
forverum okkar sem
áttu ekki annarra
kosta völ, hefur kostað
landið meira en helm-
ing gróðurhulunnar,
auk þess sem afgang-
urinn er víða í sárum
sem stöðugt blæðir úr.
Gróðurmoldin fýkur á
haf út og sandurinn myndar stöð-
ugt stærri eyðimerkur, kæfir gróð-
ur og færir í kaf óbætanleg nátt-
úruverðmæti svo sem Lakagíga,
Dimmuborgir, Ódáðahraun o.fl.
Þó að Landgræðslan hafi unnið
stöðugt að uppgræðslu í 100 ár og
bjargað mörgum svæðum frá ör-
foki þá hefur hún ekki undan eyð-
ingaröflunum. Hún hefur þurft að
vinna Bakkabræðravinnu með rán-
yrkjuna á náttúrugróðrinum á hæl-
unum. Hún hefur þurft að eyða
helmingi af sínum litlu fjármunum í
endalausar girðingar eingöngu
vegna lausagöngu búsmala.
Er okkur sæmandi
að láta skepnur éta
undan okkur landið að
óþörfu, einungis vegna
ráðleysis ráðamanna
og ótta við að missa at-
kvæði bænda? Ef ætl-
ast væri til af þeim að
þeir stunduðu rækt-
unarbúskap í stað rán-
yrkju, og bæru ábyrgð
á sínum skepnum á
eigin landi og e.t.v.
völdum afgirtum beit-
arhólfum, sem þeir
bæru ábyrgð á að yrðu
ekki örfoka eins og
mörg afréttalönd
þeirra hafa orðið.
Þessu stríði við landið
okkar verður að ljúka
strax, annars töpum
við stríðinu og eyðing-
aröflin hafa vinning-
inn, sandurinn tekur
völdin og við, rænu-
laus þjóð, sitjum eftir á örfoka
landi með nokkur víggirt upp-
græðslusvæði eins og vinjar í eyði-
mörkinni sem þurfa einnig að berj-
ast fyrir tilveru sinni vegna ágangs
sandsins. Er þetta ásættanleg
framtíðarsýn? Vaknið, bændur og
ráðamenn.
Ný ríkisstjórn vekur
von um blóm í haga
Herdís Þorvaldsdóttir
skrifar um gróðureyðingu
Herdís Þorvaldsdóttir
» Það mál semætti að hafa
allan forgang og
þolir enga bið er
uppblástur og
gróðureyðing
Höfundur er leikkona,
fv. formaður Lífs og lands.
EKKI ætti að þurfa að rifja upp
þá miklu umræðu sem varð á síðasta
kjörtímabili um stöðu eldri borgara,
enda óhætt að segja að kjör þeirra
og aðstaða öll hafi orðið eitt þeirra
kosningamála sem
hvað hæst bar. Fyrst
og síðast var þetta að
þakka óþreytandi bar-
áttu eldri borgara
sjálfra og forystu
þeirra þar sem stað-
reyndir voru á borð
lagðar og um leið hrak-
in sú tálsýn rík-
isstjórnar sem birti allt
aðra mynd en raun-
veruleikinn sannaði því
fólki sem hér átti og á í
hlut.
Það hefur aldrei ver-
ið yfir það fjöður dregin, að í þessum
málum dugir ekkert meðaltal, kjör
eldri borgara eru afar misjöfn, allt
frá því að vera ljómandi góð yfir í
það eða kannski réttara sagt niður í
það að vera með öllu óviðunandi eða
svo það sé sagt hreint út: um og neð-
an við fátæktarmörk. Við höfum því
alltaf lagt á það megináherzlu að
bæta beri fyrst og síðast hlut þeirra
lakast settu, hlut sem er ósæmilegur
með öllu í auðugu samfélagi. Ýmsir
þeirra sem með völd hafa farið og
eiga eftir að fara með hafa verið iðn-
ir við það að halda á lofti kjörum
þeirra bezt settu, en jafnframt forð-
ast að ræða stöðu þeirra fjölmörgu
sem lifa við sultarkjör á elliárum,
þeim skelfileg viðbót við ýmislegt
það sem öðru fremur hrjáir fólk á
þessu aldursskeiði s.s. sjúkdóma,
hrörnun og einangrun. Sannast
sagna hélt ég að fólk sem hefði valist
til trúnaðarstarfa fyrir fólkið í land-
inu þekkti eitthvað til kjara þess
sama fólks og þá kannski einkum lit-
ið til þeirra lakast settu sem sam-
félaginu ber skylda til að sinna um-
fram aðra betur setta.
Mikil umræða varð
um atvinnutekjur fólks
og skerðingarmörk þar
og raunar sums staðar
sem megináherzla í
þeim aðgerðum sem
þyrfti að beita sér fyrir.
Eðlilega segja samtök
eldri borgara að hver
réttarbót sé dýrmæt og
það á einnig við hér, en
í þessu sambandi koma
upp hugleiðingar um
aðrar tekjur, löngu
áunnar tekjur lífeyr-
issjóða sem ekki ber síður að taka
rækilega inn í þessa umræðu. Þegar
hefur verið ákveðið visst frí-
tekjumark atvinnutekna og mikið
rætt um að hækka það verulega og
þá hlýtur krafa eldri borgara að
verða sú að ekki síður gildi frí-
tekjumark fyrir tekjur úr lífeyr-
issjóði gagnvart almannatrygg-
ingum og mín skoðun reyndar sú að
enn frekar skuli hér að hugað. Þess
ber nefnilega sérstaklega að gæta,
að því fer svo víðs fjarri að frí-
tekjumark atvinnutekna komi öllum
eldri borgurum til góða, þótt vissu-
lega sé það ágætt út af fyrir sig
gagnvart þeim sem þess njóta.
Það er hins vegar hinn mikli fjöldi
þeirra sem hreinlega eiga þess eng-
an kost að fara út á vinnumarkaðinn
sakir margvíslegra orsaka sem
einskis njóta hér af og þarna mynd-
ast því óþolandi mismunun þeim í
óhag sem erfiðast eiga í lífsbarátt-
unni. Vel vitum við að sagt verður að
margir eigi svo góðar tekjur frá líf-
eyrissjóði eða lífeyrissjóðum sínum,
að þeir þurfi aldeilis ekkert frí-
tekjumark og má vissulega til sanns
vegar færa, en þá má einnig setja
tekjumörk þar því annað eins hefur
nú verið gjört varðandi samspil al-
mannatrygginga og annarra tekna.
Það er því sjálfsögð og sanngjörn
krafa að lífeyrissjóðstekjur verði
teknar inn í þessa frítekjumarks-
mynd, því þar er að þeim komið sem
allra minnst hafa. Við þetta má svo
aðeins því bæta sem við höfum
margsinnis ályktað um, en það er að
heildarendurskoðun fari fram á líf-
eyriskafla almannatrygginga, oft
var þörf en nú er knýjandi nauðsyn.
Máske blábleika ríkisstjórnin nýja
bretti nú upp ermar og láti verða af
þeirri bráðbrýnu nauðsyn að ein-
falda kerfið og gjöra það um leið
skilvirkara og þá sem vonandi afleið-
ingu af þessu öllu skiljanlegra þeim
sem njóta eiga.
Frítekjumark
á lífeyrissjóðstekjur
Helgi Seljan skrifar
um kjör eldri borgara »Máske blábleika rík-isstjórnin nýja bretti
nú upp ermar og láti
verða af þeirri bráð-
brýnu nauðsyn að ein-
falda kerfið …
Helgi Seljan
Höfundur er varaform.
FEB í Reykjavík.
Í NÝAFSTAÐINNI kosninga-
baráttu lofuðu bæði Framsókn-
arflokkur og Samfylking því að 30%
námslána breytist í námsstyrk, þ.e.
gjöf frá ríkinu til
námsmanna við út-
skrift. Nú þegar fréttir
berast af stjórn-
armyndunarviðræðum
Sjálfstæðisflokks og
Samfylkingar er eðli-
legt að þetta kosninga-
loforð Samfylking-
arinnar fái umfjöllun.
Nýlega kom fram í
tilkynningu frá Lána-
sjóði íslenskra náms-
manna að áætlað er að
tæplega 11 þúsund
manns fái 11 milljarða í
námslán á næsta ári,
það gerir um eina
milljón á hvern náms-
mann sem tekur náms-
lán. Við útskrift eftir
þriggja ára há-
skólanám má þá reikna
með að hver náms-
maður sé með u.þ.b.
þrjár milljónir í náms-
lán og fengi því hver og
einn um eina milljón í
útskriftargjöf frá
skattgreiðendum.
Ef miðað er við að um þrjú þús-
und námsmenn ljúki háskólanámi á
hverju ári þá gerir þetta um þrjá
milljarða sem útskriftarnemar
fengju í gjöf frá skattborgurum Ís-
lands.
Ef við setjum þetta í samhengi
þá þyrfti tíundi hver Íslendingur,
eða um 30 þúsund Íslendingar, að
borga 100 þúsund krónur á hverju
ári til þess að standa undir þessari
gjöf skattgreiðenda til há-
skólanema.
Hver er svo tilgangurinn með
þessari aðgerð að breyta 30% náms-
lána í námsstyrk – hvert er vanda-
málið? Nemendum á háskólastigi
fjölgaði um átta þúsund á tíu ára
tímabili frá 1995 til 2005* og því
benda tölurnar ekki til þess að ungt
fólk veigri sér við að fara í háskóla
vegna kostnaðar.
Ef við gefum okkur
að ekki séu til enda-
lausir peningar á Ís-
landi og því þurfi að
forgangsraða verk-
efnum, hvort vill fólk
þá heldur verja þrem-
ur milljörðum á ári til
nýútskrifaðra háskóla-
manna eða t.d. öryrkja,
einstæðra foreldra eða
ellilífeyrisþega? Eins
væri mögulegt að
lækka skatta í landinu
eða hækka persónu-
afsláttinn sem þessu
nemur.
Hvenær varð há-
skólamenntað fólk að
þjóðfélagshópi sem
þarfnast gjafa frá rík-
inu? Er eðlilegt að þeir
sem útskrifast með há-
skólapróf og í flestum
tilvikum fá starf með
tekjum yfir meðallagi
fái gefins eina milljón
króna fyrir það eitt að
ná að klára námið sitt?
Ég vil hvetja forystumenn Sjálf-
stæðisflokksins að hafa hag allra
skattborgara í huga þegar kemur að
samningu stjórnarsáttmála við Sam-
fylkinguna og hafna þessari tillögu
um breytingu 30% námslána í náms-
styrk.
* Svar menntamálaráðherra við fyrirspurn
Sæunnar Stefánsdóttur um fjölda há-
skólanema á árunum 1995–2006, sjá http://
www.althingi.is/altext/133/s/0932.html.
Milljón í út-
skriftargjöf
Þórarinn Örn Andrésson
skrifar um námslán
og kosningaloforð
Þórarinn Örn
Andrésson
»Hver er svotilgangurinn
með þessari að-
gerð að breyta
30% námslána í
námsstyrk –
hvert er vanda-
málið?
Höfundur er tölvunarfræðingur.