Morgunblaðið - 20.10.2007, Side 4

Morgunblaðið - 20.10.2007, Side 4
4 LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ FRÉTTIR Eftir Steinþór Guðbjartsson steinthor@mbl.is LEÓ Kristjánsson, jarðeðlis- fræðingur hjá raunvísindastofnun Háskóla Íslands, segir að þegar raunvísindamenn hafi komist í kynni við íslenskt silfurberg hafi þeir öðlast nýja möguleika til þess að kanna víxlverkun ljóss og efnis. Sé ljós látið speglast frá einhverju efni megi mæla með venjulegum að- ferðum hvað mikið af því speglast í burtu en silfurbergið hafi gert mönnum kleift að rannsaka í hvaða átt ljósið hafi speglast. Þetta hafi leitt til margvíslegra vísinda- uppgötvana og flýtt fyrir þróun í til dæmis rafsegulfræði, lífrænni efna- fræði, kristalla- og steindafræði og nútíma eðlisfræði, sem byggist meðal annars á kenningum Alberts Einsteins. Sú þróun hafi síðan haft mikil áhrif í efnaiðnaði, líftækni, læknisfræði, hagnýtingu auðlinda jarðar og kjarnorku, fjarskiptum, samgöngum, burðarþolsrann- sóknum og mannvirkjagerð. Upphafið í Reyðarfirði Íslenskt silfurberg hefur fyrst og fremst verið að finna í námu skammt frá bænum Helgustöðum í Reyðarfirði. Náman var nytjuð á síðari hluta 19. aldar og til um 1925 en hún var friðuð 1975. 1869 lýsti Daninn Rasmus Bartholin í Kaup- mannahöfn fyrstur manna sér- stæðum ljósbrotseiginleikum glærra kristalla, sem höfðu fundist í námunni, svo- kölluðu tvöföldu ljósbroti, sem má skýra með því að sé svona kristall settur ofan á let- ur á blaði sést það tvöfalt í gegn. Leó segir að svona kristallar hafi lengi vel ekki fundist eins stórir og tærir og í námunni í Reyðarfirði. Um hafi ver- ið að ræða hreinasta efni sem völ hafi verið á úr náttúrunni og einnig það sem hafi verið með reglulegustu uppbygginguna. Þess vegna hafi það verið mjög gagnlegt til rann- sókna á eðli kristalla og margir frægir vísindamenn hafi notað efn- ið. Í því sambandi nefnir hann að Louis Pasteur, upphafsmaður ger- ilsneyðingar og ýmissa ónæmis- aðgerða, hafi orðið frægur vegna rannsókna með þessum silfurbergs- kristöllum á eðli efna og þessar rannsóknir hafi breytt öllum skiln- ingi á lífrænni efnafræði. Mikael Faraday hafi gert margar uppgötv- anir í rafmagns- og segulfræðum vegna rannsókna á þessu silfur- bergi. Hann hafi gert uppgötvun sem hafi orðið til þess með öðru að James Maxwell hafi sett fram kenn- ingu um að ljós væri rafsegulbylgja. Einstein hafi byggt á rafsegulfræði Maxwells þegar hann hafi sett fram afstæðiskenninguna, og þessir kristallar hafi líka verið notaðar til að prófa kenninguna. Svo mætti lengi telja. Leó segir að íslensku kristall- arnir hafi verið fluttir út og notaðir í mjög fjölbreytt mælitæki. Ein teg- undin hafi verið mjög mikið notuð í sambandi við lífræna efnafræði, ekki síst við rannsóknir á ýmsum sykurefnum. Önnur tegund hafi verið nefnd bergfræðismásjá, sem notuð hafi verið til að rannsaka kristalla í bergi og steintegundum. Ljósmælar hafi síðan mælt styrk ljóss og meðal annars verið notaðir í efnagreiningu, í prentverki og víð- ar. Að sögn Leós gera silfurbergs- kristallarnir það að verkum í þess- um tækjum að hægt er að nota sér- stakan eiginleika ljóssins sem ekki sé hægt svo glatt með öðru móti. Fyrirlestur í dag „Silfurberg – áhrifamikil afurð frá Íslandi“, kallar Leó fyrirlestur sem hann flytur í sal 132 í Öskju, náttúrufræðihúsi Háskóla Íslands, klukkan 14.00 í dag. Þar ætlar hann að segja frá þessum silfurbergs- kristöllum úr námunni í Reyðarfirði og gagnsemi þeirra. „Heppnir áheyrendur geta fengið gefins hjá mér silfurbergsmola til að skoða þetta merkilega tvöfalda ljósbrot,“ segir hann. Margar tækniframfarir íslensku silfurbergi að þakka Oft veltir lítil þúfa þungu hlassi. Það á meðal annars við um ís- lenskt silfurberg sem flýtti fyrir þróun á ýms- um sviðum raunvísinda og hefur haft meiri áhrif en margan grunar. Morgunblaðið/Brynjar Gauti Tvöfaldur hringur Leó sýnir eiginleika silfurbergsins. Í HNOTSKURN » Silfurberg frá Íslandi hef-ur haft ótrúlegustu áhrif í tækniþróun en Leó Kristjáns- son segir að lagerinn hafi klárast upp úr 1880 og eftir það hafi verið silfurbergs- vöntun hjá mörgum. » Leó bendir á að rafsegul-fræðina eins og til dæmis þráðlaus fjarskipti megi rekja til rannsókna á silfurberginu. Einnig sjónvarp, kvikmynda- filmur, ýmsar lífrænar sýrur og ilmefni. »Atómklukkur, sem erunauðsynlegar í geimferð- um og staðsetningartækjum, byggjast á uppgötvunum sem gerðar voru með silfurbergs- kristöllum. » Þó að bannað sé að tínasilfurberg úr námunni í Reyðarfirði segir Leó að sagn- fræðingar hafi mikið efni til að moða úr. Albert Einstein BORGARRÁÐ samþykkti á auka- fundi sínum í gær tillögu borgar- stjóra um að verja 790 milljónum króna í markvissar aðgerðir í starfs- mannamálum Reykjavíkurborgar. Kostnaðurinn skiptist þannig niður að í ár verður hann 108,6 milljónir kr. og á næsta ári 681 m.kr. Tillagan var tekin fyrir á fundi borgarráðs á fimmtudag en minnihlutinn fór fram á frestun afgreiðslu málsins. Alls verður 200 milljónum kr. var- ið til að umbuna starfsmönnum und- irmannaðra stofnana, s.s. leikskóla, grunnskóla, frístundaheimila og hjúkrunarheimila. Foreldrar ungra barna fá þá forgang að vistun fyrir börn sín á leikskóla eða frístunda- heimilum, þ.e. á meðan þeir starfa á áðurnefndum vinnustöðum borgar- innar. Samþykktin felur m.a. í sér að öll- um borgarstarfsmönnum í föstu starfi standi til boða 16 þúsund króna árlegur heilsuræktarstyrkur, sundkort og bókasafnskort. Tillaga Dags samþykkt VIÐSKIPTAVINIR leikfangaversl- unarinnar Toys’R’ Us í Kópavogi hafa margir hverjir tekið eftir því að hátt hlutfall af starfsfólki versl- unarinnar kemur frá nágrannaríkj- um Íslands, þ.e. Danmörku, Nor- egi og Svíþjóð. Er þar ekki um inn- flutt vinnuafl að ræða, alla vega ekki til lengri tíma, því þar eru á ferð verslunarstjórar og aðstoðarverslunarstjórar frá Toys ’R’ Us-verslunum á Norður- löndunum. Er þeim uppálagt að leggja línurnar í afgreiðslu leik- fanga, en einnig að aðstoða, enda hefur umferð um búðina verið með eindæmum fyrstu tvo dagana. Að sögn starfsmanns Toys ’R’ Us hefði opnunin varla gengið upp án starfs- mannanna, sem eru á þriðja tug, en þeir halda af landi brott eftir helgi. Hefði ekki gengið upp ♦♦♦ Eftir Steinunni Ásmundsdóttur steinunn@mbl.is Vopnafjörður | Sveitarstjórnir Vopnafjarðarhrepps og Langanes- byggðar vilja kanna möguleika á at- vinnuuppbyggingu í tengslum við fyrirhugaða olíuleit á svokölluðu Drekasvæði, sem liggur miðja vegu milli Íslands og Jan Mayen. Þorsteinn Steinsson, sveitarstjóri Vopnafjarðarhrepps, segir að sveit- arstjórnirnar vilji láta vinna þarfa- skilgreiningu sem útlisti frekar þau tækifæri sem falist geti í olíuleitinni og þjónustu við hana. Sérstakt hlutafélag um olíuleit „Við viljum stofna sérstakt fyr- irtæki sem myndi afla fjár frá sveit- arfélögunum og ríkisvaldinu og láta vinna slíka greiningu“ segir Þor- steinn. „Hugmyndin er sú að sveit- arfélögin eigi stærstan hluta í slíku fyrirtæki í upphafi. Ef eitthvað fer að gerast í þessu gætu síðan áhuga- samir fjárfestar komið inn í hlutafélagið, sem við hyggjumst stofna fljótlega. Við viljum ná rík- isvaldinu að borðinu í þessu máli, á svipuðum grunni og verið hefur á Vestfjörðum varðandi olíu- hreinsunarstöð þar.“ Þorsteinn segir menn vissulega vona að olíuleitin leiði til stórra hluta, en þeir séu þó ekki í neinum draumahöllum og líti raunsætt á málin. „Okkur þykir mikilvægt að bregð- ast við og vera þátttakendur í að skoða hvaða tækifæri geta falist í þessu og láta vinna greinargott plagg sem segir okkur þetta. Við þurfum að vera viðbúin og geta boð- ið fram þjónustu okkar. T.d. gæti þetta verið í formi þjónustu sem veita þarf skipum og leitartækjum og að sinna áhafnaskiptum.“ Bygging stórrar hafnar „Ef svo færi að einhver olía fynd- ist þarna, sem ekki er ólíklegt, eru menn með hugmyndir eins og um byggingu stórrar hafnar, sem myndi taka við olíunni o.fl. sem því tengist. Eftir því sem ég hef kynnt mér er ótrúlega stutt í að menn fari að leita á svæðinu“ segir Þorsteinn. Iðnaðarráðuneytið gaf út skýrslu um olíuleit á Drekasvæði í mars 2007. Þar er lögð fram til umsagnar tillaga að áætlun um útgáfu sérleyfa til leitar, rannsókna og vinnslu á olíu og gasi á norðanverðu Drekasvæði við Jan Mayen-hrygginn ásamt drögum að umhverfismati þeirrar áætlunar. Samkvæmt tillögunni felur áætl- unin í sér að gefin verði út sérleyfi til leitar, rannsókna og vinnslu á olíu og gasi á norðanverðu Drekasvæðinu, sem er um 42.700 km2 að flatarmáli. Um hluta svæðisins gildir milli- ríkjasamningur milli Íslands og Noregs frá 1981 um landgrunnið milli Íslands og Jan Mayen og þekur sá hluti 12.720 km2 innan þess, eða tæplega þrjá tíundu hluta svæðisins. Vopnafjarðarhreppur og Langanesbyggð vilja þjónusta olíuleit á Drekasvæði Íbúar eygja at- vinnutækifæri Mynd/iðnaðarráðuneytið Möguleikar Vopnafjarðarhreppur og Langanesbyggð sjá möguleika til eflingar atvinnulífs í að þjónusta væntanlega olíuleit á Drekasvæði. HÉRAÐSDÓMUR Norðurlands eystra hefur dæmt karlmann á þrí- tugsaldri til greiðslu 30 þúsund króna sektar fyrir umferðarlaga- brot. Auk þess var hann sviptur öku- réttindum í þrjá mánuði og gert að greiða 150 þúsund krónur í sakar- kostnað. Lögregla stöðvaði manninn þar sem hann ók bifreið sinni við Dalsá í Norðurárdal í Skagafirði. Lögreglu grunaði að maðurinn væri undir áhrifum fíkniefna og var hann því færður á lögreglustöð. Þar var tekið blóðsýni og þvagsýni. Sjálfur sagðist maðurinn hafa neytt amfetamíns og kannabisefna tveimur dögum áður. Í matsgerð sérfræðinga hjá rann- sóknarstofu í lyfja- og eiturefnafræði segir að í blóði og þvagi hafi mælst amfetamín, um 70 ng/ml. Er það inn- an marka sem búast má við eftir töku efnisins að læknisráði. Sækj- andi upplýsti fyrir dómi að sam- kvæmt upplýsingum sem hann fékk hjá ríkissaksóknara teldist 170 ng/ml lítið magn amfetamíns í blóði. Í dóminum segir að ekki verði lagt mat á það hvort 70 ng/ml af amfeta- míni geti skert hæfni ökumanna til aksturs bifreiða, enda er skýrt kveð- ið á um það í lögum að ekkert magn fíkniefna megi vera í blóði öku- manna. Með örlítið af efnum í blóðinu ♦♦♦

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.