Morgunblaðið - 22.10.2007, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 22. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
VESTURLAND
ÁHUGI er á stofnun félags fólks af íslensk-
um ættum í London, Ontario, og er hug-
myndin að félagið verði deild innan Íslensk-
kanadíska félagsins í Toronto (ICCT).
Hugmyndina má rekja til tónleika Víkings
Ólafssonar píanóleikara, og Karenar Ou-
zounian sellóleikara, í London í apríl á
þessu ári. Þeir tókust mjög vel og þjöppuðu
áheyrendum saman um íslenska arfleifð, að
sögn Gail Einarson-McCleery, ræðismanns
Íslands í Toronto.
Fyrir skömmu var haldinn undirbúnings-
fundur í London, þar sem Markús Örn Ant-
onsson, sendiherra Íslands gagnvart Kan-
ada, Gail Einarson-McCleery, og Kara
Schuster, forseti ICCT, voru sérstakir gest-
ir. Markús Örn hélt erindi og kom inn á
mörg sameiginleg málefni Íslands og Kan-
ada, svo sem stjórnmálatengsl ríkjanna fyrr
og nú, orkumál, fiskveiðar og áherslu Ís-
lendinga á að varðveita íslenska tungu. Gail
segir að miklar umræður hafi verið í kjölfar
erindisins og beint flug Icelandair til To-
ronto, sem á að hefjast næsta vor, hafi
greinilega haft jákvæð áhrif á viðstadda,
sem hafi verið á öllum aldri, allt frá nýfædd-
um börnum upp í eldri afa og ömmur.
Ardath Finnbogason-Hill og Nancy John-
son stóðu fyrir fundinum og eru í forsvari
fyrir nýja félagið sem til stendur að stofna.
Forkólfar Nancy Johnson, Ardath Finn-
bogason-Hill, Markús Örn Antonsson, Kara
Schuster og Gail Einarson-McCleery.
Vilja stofna fé-
lag í London
Eftir Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
„ÉG hef verið hlynntur kven-
réttindabaráttunni og jafnrétti
kvenna og reynt að standa við
hlið þeirra,“ segir Björn Jóns-
son, fyrrverandi sóknarprestur í
Keflavík og á Akranesi, sem hef-
ur skrifað baráttusögu hug-
sjónakonunnar Margrétar J.
Benedictsson. Hún flutti rúm-
lega tvítug frá Íslandi til Vest-
urheims og átti sér þann draum
að jafna hlut kvenna og bæta
heiminn.
Mikil kvenréttindakona
Margrét Jónsdóttir fæddist á
Hrappsstöðum í Víðidal í Vest-
ur-Húnavatnssýslu 1866. Hún
var dóttir bónda og vinnukonu
hans og hélt ein síns liðs til
Vesturheims 1887. Hún settist
fyrst að í Garðar í Norður-
Dakóta og flutti síðan til Winni-
peg þar sem hún gekk að eiga
Sigfús Benedikt Benedictsson.
Þau bjuggu fyrst í Mikley en
síðan lengst af í Winnipeg fyrir
utan nokkur ár í Selkirk. Þau
skildu og síðar flutti Margrét
vestur að strönd með tveimur
börnum þeirra.
Hjónin voru mjög jafnréttis-
sinnuð og fór Margrét víða til að
boða hugsjónirnar. Þau stofnuðu
prentsmiðjuna Freyju og gáfu
út samnefnt kvennatímarit sem
hún ritstýrði. Fyrsta blaðið kom
út 1898 og var það eina kven-
réttindablaðið í Kanada á þess-
um tíma, en útgáfunni var hætt
1910.
Margrét var talsmaður bind-
indis og barðist fyrir kosninga-
rétti kvenna. Hún var fyrsti for-
maður fyrsta íslenska kvenfrelsis-
félagsins í Vesturheimi og var
boðið að vera fulltrúi á þingi Kven-
réttindasambands Kanada og þingi
Alþjóðasambands kvenréttinda-
félaga í Torontó 1909, en gat ekki
þegið boðið vegna fjárskorts. Kon-
ur í íslenskum félögum vestra buðu
henni hins vegar á Alþingishátíðina
á Þingvöllum 1930 og launuðu
henni með því brautryðjenda-
starfið. Hún lést 1956, rúmlega ní-
ræð að aldri.
Úr lægstu tröppu
Björn rekur lífshlaup þessarar
merku konu í bókinni Fyrsti vest-
ur-íslenski femínistinn. Hann segir
að í gegnum bóka- og blaðasöfnun
sína annars vegar og í gegnum vini
í Keflavík hins vegar hafi hann
kynnst Margréti J. Benedictsson
sérstaklega, „og ég féll hreinlega
fyrir henni. Þetta er það merkileg
kona. Hún er í lægstu tröppunni,
ef svo mætti segja, þegar hún
kemur í heiminn, heldur þannig
áfram en drífur sig áfram upp.
Hún vinnur það stórvirki sem ung
vinnukona, nýlega fermd, að halda
lífi í lambahópi á harðindaskeiði
upp úr 1880, þar sem varð horfellir
yfirleitt en lömbin hennar komu
vel út. Með heyinu gaf hún lömb-
unum fryst, reykt, niðursneitt
hrossakjöt og kenndi þeim þannig
að éta. Hún varð fyrir hverju áfall-
inu á fætur öðru og fannst ekki líf-
vænlegt á Íslandi, en frétti að vest-
an að þar gæti hún átt möguleika.“
Baráttusaga hugsjónakonu
Bók um Margréti J. Benedictsson, fyrsta vestur-íslenska femínistann
Morgunblaðið/Steinþór
Kynning Séra Björn Jónsson byrjaði að vinna við verkið fyrir um
þremur árum og kynnti bók sína á nýafstöðnu þjóðræknisþingi Þjóð-
ræknisfélags Íslendinga í Þjóðmenningarhúsinu.
Í HNOTSKURN
»Barátta Margrétar J.Benedictsson skilaði sér
1916 þegar konur í Kanada
fengu kosningarétt í héraði.
ÚR VESTURHEIMI
Eftir Gunnlaug Árnason
Stykkishólmi | Þess var minnst á dögunum
með samkomu í Stykkishólmi að 160 ár eru
liðin frá stofnun Amstbókasafnsins. Amts-
bókasafnið er eitt af elstu bókasöfnum
landsins sem enn eru starfandi.
Bjarni Thorsteinsson amtmaður á Arn-
arstapa vildi ekki vera eftirbátur kollega
sinna fyrir sunnan og norðan og beitti sér
fyrir stofnun bókasafns Vesturamts ásamt
Pétri Péturssyni prófasti á Staðastað.
Ákveðið var að safnið skyldi hafa aðsetur í
Stykkishólmi. Safnið tók formlega til starfa
haustið 1847 þegar samþykkt hafði verið
reglugerð um hvernig starfsemi þess skyldi
hagað. Árni Thorlacius kaupmaður var
fenginn til að hýsa safnið og skrá bækurnar.
Laga sig að breyttum tíma
Eyþór Benediktsson er formaður stjórnar
Amtsbókasafnsins. Hann segir að margir
mætir menn og konur hafi átt þátt í að
safnið óx og dafnaði næstu öldina þótt skin
og skúrir hafi skipst á með það hvernig að
því var búið. Þegar ömtin voru formlega
lögð niður var safnið á forræði sýslunnar og
þannig var það allt þar til Stykkishólmsbær
tók við safninu fyrir tæpum 20 árum.
Amtsbókasafnið á margt gamalla rita. Að
sögn Eyþórs er til talsvert af gömlu prenti
og pappírshandritum. Hann segir að safnið
eigi nokkrar bækur sem prentaðar voru í
Hrappsey og á Hólum. Þetta eru bækur frá
18. öld. Þá var safnið prentskilasafn í næst-
um því heila öld og þess vegna hefur mikið
safnast upp af efni. Þar að auki hefur safnið
varðveitt ýmis skjöl sem tengjast Snæfells-
nesi og Stykkishólmi, bæði atvinnulífi og fé-
lagsstarfsemi. Það er aðkallandi að skrá og
flokka þau skjöl og vantar að formlega sé
stofnað skjalasafn, en það hefur staðið til
lengi
Eyþór var spurður að því hvort hlutverk
bókasafna hefði ekki minnkað nú þegar
hægt væri að afla sér allra upplýsinga með
hjálp tölvu. „Ég held ekki. Bókasöfn þurfa
að laga sig að breyttum tíma og þörfum
fólksins. Í bókasöfnum er ekki lengur bara
að finna bækur og tímarit heldur hefur
bæst við mynd- og hljóðefni. Aðgangur að
tölvum er til staðar og þar er hægt að leita
til starfsmanna safnanna til fá hjálp við leit
á Netinu. Þegar aðgangur fólks að upplýs-
ingum er orðinn eins mikill og raun ber
vitni er vandinn fremur að finna réttu upp-
lýsingarnar og að velja úr. Þá er gott að
geta notið aðstoðar starfsmanna bókasafna.“
Þarf framtíðarhúsnæði
Amtbókasafnið í Stykkishólmi flutti í nýtt
húsnæði í lok síðasta árs. Eyþór er ánægð-
ur með hvernig til tókst. „Aðsókn að safninu
hefur aukist mjög á þessu ári. Það voru
skiptar skoðanir varðandi flutning safnsins
eins og við var að búast.
Þótt hér hafi verið búið mjög vel að safn-
inu í mörgu tilliti, t.d. með björtum og rúm-
góðum sal og staðsetningu sem mér heyrist
flestir vera mjög ánægðir með, þá er ljóst
að þetta húsnæði eitt og sér fullnægir ekki
þeim kröfum sem við gerum til nútíma-
bókasafna.
Það er því ósk mín að það dragist ekki
lengi að komast að niðurstöðu um hvernig
húsnæðismál safnsins verða leyst þannig að
það geti á sem bestan hátt sinnt bæði upp-
haflegum tilgangi sínum og þeim kröfum
sem kynslóðir framtíðarinnar gera til þess,“
segir Eyþór Bendiktsson.
Talsvert af gömlu
prenti í bókasafninu
Amtsbókasafn í Stykkishólmi í 160 ár
Morgunblaðið/Gunnlaugur Árnason
Safnafólk Þau halda utan um starfsemi Amtsbókasafnsins, Eyþór Benediktsson, formaður
safnanefndar, Ragnheiður Óladóttir forstöðumaður og Mark Deriveau bókavörður.
Morgunblaðið/Gunnlaugur Árnason
Upplestur Guðrún Eva Mínervudóttir las upp
úr handriti að nýrri bók á afmælissamkomu
bókasafnsins. Hún dvelur nú við skriftir í rit-
höfundaíbúð Vatnasafnsins.