Morgunblaðið - 21.11.2007, Qupperneq 19

Óttar heldur utan um þræðina á
kankvísan hátt, hann vinkar beint
til Da Vinci-lykilsins með því að
innlima söguþráð hennar á einum
stað, og lesandi sem þekkir banda-
rískar kvikmyndir og sjónvarps-
þætti hlýtur að brosa þegar
minnst er á símanúmer sem byrjar
á 555. Aðalspurningin er þó hvort
fléttan búi yfir þeim tilþrifum sem
lesendur búast við í sögu sem
þessari. Svarið er dálítið blendið.
Stóra hugmyndin í bókinni, ef svo
má að orði komast, er sniðug en
leiðin sem liggur að úrlausninni er
vörðuð ýmsum skrykkjóttum út-
úrdúrum og misjafnlega útpældum
leiðarvísum. Að lokum má geta
þess að í ört vaxandi íslenskri
sakamálasagnaflóru sker bók þessi
sig úr að ákveðnu leyti. Þetta er
fyrsta íslenska sakamálasagan sem
leiðir íslenskan nútímaveruleika al-
veg hjá sér. Ekkert atriði sög-
unnar á sér stað á Íslandi og í þau
örfáu skipti sem minnst er á Ís-
land er það gert vegna þess að ein
aukapersónan er hálf-íslensk að
uppruna. Helsta barátta íslenska
krimmans var lengi vel að skapa
frásagnarrými sem leyfði skírskot-
unum hefðarinnar að „virka“ í ís-
lensku samhengi. Þeim slag er vit-
anlega lokið og útkoman öllum
ljós, en útgáfan á fyrsta íslenska
„alþjóðlega“ spennutryllinum
merkir kannski nýtt stig í þessari
þróun.
Björn Þór Vilhjálmsson
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2007 19
- kemur þér við
Lögreglan fær rýmri
heimild til eftirfarar
Af hverju hækkaði
Domino’s pitsan?
Stressaðir foreldrar
senda veik börn á
leikskólann
Flúði að heima vegna
farsímabylgna
Hvernig líður skilnað-
arbörnum á jólunum?
Dan hjá Google
elskar Dalvík
Hvað ætlar þú
að lesa í dag?
ÞAÐ fer vel á því að nota þann byr
sem rímnakveðskapur og rímna-
söngur hafa fengið síðustu árin til
þess að kynna börnum hefðbundna
rímnahætti og stemmur. Þórarinn
Eldjárn á heiður skilinn fyrir að
hafa lengi ort rímuð og stuðluð ljóð
fyrir börn en hér gengur hann
skrefi lengra. Með orðkynngi sinni
og frjálslegu ímyndunarafli yrkir
hann skemmtileg kvæði undir
þekktum bragarháttum og það sem
meira er: Hann nefnir bragarhátt-
inn undir titli hvers kvæðis svo les-
endur megi læra. Auk þessa fær
hann helstu kvæðakonu Íslands,
Báru Grímsdóttur, til þess að kveða
kvæðin á geisladiski sem fylgir bók-
inni. Ónefnd eru myndverkin eftir
Sigrúnu Eldjárn en þau eru afar líf-
leg og skemmtileg eins og mynd-
skreytingar í fyrri bókum systk-
inanna hafa verið.
Þessi sextán kvæði Þórarins eru
margvísleg. Flest eða
öll eru fyndin, vel ort,
fara vel í upplestri, að
ekki sé talað um söng.
Sum eru öfugmæli og
vitleysa eins og hið
fyrsta sem er ferskeytt
en hér eru fyrstu tvær
vísurnar: ,,Komdu með
mér kónguló / til Kan-
ada og Ríó. / Ég skal
gefa þér gula skó / og
gamlan miða á bíó. Við
skulum fljúga á Fok-
kervél / þar færðu gott
að borða / og þarft
ekkert að vinna vel /
við að safna forða.“
Þetta litla kvæði er eins og verið sé
að kenna börnum hve einfalt það
getur verið og skemmtilegt að yrkja
vísur.
Kvæðið um fuglinn sem söng á
grein (valstýfa heitir bragarhátt-
urinn) er ekki síður glaðlegt en síð-
asta vísan er svona: ,,Þótt hann
syngi hátt og hratt / í hug mér datt
/ að væri að syngja satt, / hann söng
svo glatt.“ Kvæðið um bækurnar
(breiðhenda) sem eru: ,,… þykkar,
þunnar,/ þungar, léttar, djúpar,
grunnar, / óþekktar og öllum kunn-
ar …“ er óður til lest-
urs og bóka og mynd-
skreytingin óður til
kyrrðarinnar sem
fylgir því að lesa. Í
„Barni í dalnum
(stikluvik)“ leggur
Þórarinn út af þekktu
vísunum um ókindina
en endirinn er óvænt-
ur í meira lagi. Það er
þó í kvæðinu „Jónas
litli (gagaraljóð)“ sem
skáldið nær hæstu
hæðum í bókinni. Lagt
er út af vísum þjóð-
skáldsins okkar á tvö
hundruð ára fæðing-
arafmæli þess: ,,Í buxum, vesti,
brók og skóm / barnið Jónas úti
stóð …“ Lýst er hvernig Jónas
horfir á náttúruna að Hrauni í
Öxnadal og fær hugmyndir að feg-
ursta skáldskap. Málverk Sigrúnar
við ljóðið er einnig afar fallegt.
Það er borðleggjandi hugmynd að
kynna ungum lesendum og fjöl-
skyldum þeirra þjóðlega menningu
eins og gert er hér með þessari
vönduðu útgáfu.
Kveðið fyrir krakka
Þórarinn Eldjárn
BÆKUR
Barnabók
Eftir Þórarin Eldjárn
Myndir eftir Sigrúnu Eldjárn
34 bls.
Vaka-Helgafell, Reykjavík 2007.
Gælur fælur þvælur
Hrund Ólafsdóttir
HÖRÐUSTU óperufíklar – af þeirri
sortinni sem flakkar á milli sýninga
erlendis líkt og tuðrufíklar milli
knattleikja – vita örugglega bezt
hvað hæft sé í því að leikstjórar ku á
seinni árum hafa keyrt svo upp leik-
ræna útfærslu á sígildum óperum að
„showið“ skyggi á tónlistina. Að
þeim svæsnustu sé ekkert lengur
heilagt, að nekt og ofbeldi meðtöldu.
Og engu líkara sé en að dúndrandi
siðferðishneyksli þyki orðið skilvirk-
asta leiðin til að fylla húsin.
En kannski er þar
að einhverju leyti
horfið aftur til upp-
hafsins. Menning-
arsagan sýnir mörg
skrautleg dæmi um
hvernig síðar virðu-
legar listgreinar hóf-
ust á götutorgum og
knæpum. Djassinn á
m.a. rætur að rekja
til melluhverfis New
Orleans, og fyrr á
öldum var drukkið og
duflað í óperu-
stúkum. Það var fyrst
Wagner sem gerði
óperusókn að hálf-
gildings helgiathöfn og heimtaði þá
steinþögn í myrklögðum sal sem ríkt
hefur upp frá því.
Án þess að vita hvað gerði útslagið
þegar gestir troðfylltu Gamla Bíó á
laugardagskvöldið var, þá hlýtur –
fyrir utan tímabæra innkomu Sig-
rúnar Hjálmtýsdóttur úr vandskilj-
anlega langri kuldavist – eitthvað að
hafa kvisazt út um að í fyrirsögninni
Óperpuerlum fælust engir venjuleg-
ir tónleikar í útúrdúralausum kjól og
hvítu með tilheyrandi andakt. Alltj-
ent virtust margir óperugesta mæta
á staðinn í anda upphafsára grein-
arinnar, án þess þó að klaga mætti
undan vondu hljóði. Og þó að fyrstu
viðbrögð undirritaðs við öllu því
óvænta sjónræna gamansprelli sem
fram fór á sviði jöðruðu við burg-
eislega hneykslun, þá lét hann von
bráðar hrífast með af rífandi
stemmningunni.
Því þrátt fyrir fyrstu og verstu
grunsemdir um að húllumhæið hlyti
fyrr eða seinna að koðna niður í hall-
ærislega flatneskju, þá gekk það
ekki eftir. Söngurinn hélt ævinlega
fyllstu gæðakröfum – oft í blóra við
ómælda líkamlega áreynslu á sama
tíma. Mér er þannig til efs að al-
ræmdar flúrkröfur Der hölle Rache
til Næturdrottningarinnar í Töfra-
flautu Mozarts hafi áður skilað sér
með þvílíkum glæsibrag
og í túlkun Diddúar seint
í fyrri hluta við jafn-
óhamið hopp og hí, og
minnti ótrúleg frammi-
staðan helzt á þegar
Alexejev kraftlyft-
ingamaður setti ólympíu-
met á öðrum fæti. Að
vísu ekki með öllu refs-
ingarlaust, því nokkrar
kólóratúrrunur í Casta
diva stuttu á eftir báru
með sér ónæga milli-
genga hvíld. En að öðru
leyti stóð Sigrún óhikað
uppi sem aðalstjarna
kvöldsins og hnauð eftir
margt glæsinúmerið rembilega end-
aró með Glitter and be Gay, fjórstíla
virtúósaaríu Kúnígundar úr Birtingi
Bernsteins að sinna elztu atvinnu-
greininni.
Hinir söngvararnir stóðu sig og
með glans, hvort heldur í söng sem
sjónleik, og kom mörg kostuleg
uppákoman hið fyndnasta út. Sigríð-
ur Aðalsteinsdóttir var ekki síður
fyrir auga en eyra og stappaði
hættulega nærri einkadansi í segue-
dillu Carmenar Bizets. Ágúst Ólafs-
son söng af hljómmikilli göf-
ugmennsku í öllu sínu, og þó að
nýupplifuð ljóðasöngsfjölbreytni
Bjarna Thors léti á sér standa hér,
var t.d. átakamikil aría Filippusar
Spánarkonungs (burtséð frá fáeinum
mishreinum tónum) úr Don Carlos
Verdis meðal hápunkta kvöldsins, að
ógleymdum íðilfögrum kveðjuter-
zetti (SAB) úr Così fan tutte Moz-
arts.
Kurt Kopecky bar vandvirkan hita
og þunga af öllum píanóundirleik, og
ljós, búningar og hugmyndarík leik-
stjórn Stefáns Baldurssonar sáu til
þess að sennilega lagskiptustu tón-
leikar hér fyrr og síðar skiluðu jafnt
hálist sem farsa til áheyrenda með
ómótstæðilegum fítonskrafti – og í
óvænt slyngu jafnvægi.
Ríkarður Ö. Pálsson
Hnitmiðað óperusprell
TÓNLIST
Íslenzka óperan
Óperuaríur og óperettulög. Sigrún Hjálm-
týsdóttir sópran, Sigríður Aðalsteins-
dóttir mezzósópran, Ágúst Ólafsson barí-
tón og Bjarni Thor Kristinsson bassi.
Píanóleikur: Kurt Kopecky. Lýsing: Björn
B. Guðmundsson. Útlit: Þórunn S. Þor-
grímsdóttir. Leikstjórn: Stefán Bald-
ursson. Laugardaginn 18. nóvember kl.
20.
Óperutónleikar  Sigrún Hjálmtýsdóttir
SANDUR MÖL
FYLLINGAREFNI
WWW.BJORGUN.IS
Sævarhöfða 33,
112 Reykjavík,
sími 563 5600