Morgunblaðið - 21.11.2007, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2007 27
Eftir Gunnhildi Finnsdóttur
gunnhildur@mbl.is
Faðir Titusar starfaði íbandarísku utanrík-isþjónustunni og þaðleiddi fjölskylduna víða,
meðal annars til Íslands þar sem
hún bjó í nokkur ár þegar Titus var
krakki.
Hann var orðinn sextán ára þeg-
ar geðhvarfasýkin uppgötvaðist og
25 ára þegar sjúkdómurinn dró
hann til dauða í fyrra. Móðir hans
lauk við bókina ein. Hún segir
nauðsynlegt að geðsjúkdómar hjá
börnum og unglingum séu greindir
snemma og að fjölskyldur þessara
barna geti ekki staðið einar í bar-
áttunni fyrir lífi þeirra og heilsu.
Óþægilegt málefni
Í vikunni stóð Geðhjálp fyrir fundi
um geðheilbrigðismál í tilefni af út-
gáfu bókarinnar. „Fyrir nokkrum
árum hefði ekki verið mögulegt að
halda svona samkomu og leyfa ljós-
myndara frá Morgunblaðinu að
taka myndir,“ sagði Ólafur Steph-
ensen, þýðandi bókarinnar, fyrir
fullum sal. „Fólk kom sér hjá því að
ræða óþægileg málefni og geð-
heilsa, hvernig sem á það er litið, er
óþægilegt málefni og stundum
meira til.“
Clare Dickens hóf mál sitt á því
að brýna fyrir viðstöddum hversu
nauðsynlegt það væri að greina
geðsjúkdóma snemma hjá börnum
og unglingum. „Titus var orðinn
sextán ára þegar hann greindist
með geðhvörf, það er erfitt að skilja
svona veikindi frá eðlilegum geð-
sveiflum unglings. Hann hafði verið
að taka Ritalin eftirlitslaust sem
varð fljótlega að fíkn og svo fór
hann að drekka. Hann var að reyna
allt sem hann gat til að kyrra hug-
ann án þess að vita hvert raunveru-
lega vandamálið var. Þegar það
kom loksins í ljós var hann orðinn
háður lyfjum og áfengi.“
Hún sagði að eitt af því sem vakti
fyrir Titusi með því að skrifa þessa
bók hafi verið að koma unglingum
sem kljást við geðhvörf í skilning
um það hversu mikilvægt það væri
að þau drykkju ekki áfengi og not-
uðu ekki fíkniefni. „Því fyrr sem
þau greinast og átta sig á hættunni
því betra. Því miður fengum við
þessa vitneskju of seint.“
Til að byrja með fylgdi Titus fyr-
irmælum lækna sinna vandlega en
síðan tók við margra ára barátta við
geðhvörfin og fíknina. „Það var
húmorinn sem hélt honum gang-
andi. Hann reyndi hvað hann gat til
að halda lífi sínu í réttum skorðum,
en alltaf þegar eitthvað kom upp á
missti hann tökin á drykkjunni eða
hætti að taka lyfin sín.“
Heilbrigðiskerfið brást
Hún sagði heilbrigðiskerfið banda-
ríska hafa brugðist Titusi. Þegar
hann var orðinn 21 árs gátu for-
eldrar hans lítið aðhafst þótt hann
gengi fárveikur út af sjúkrahúsum.
Á stundum leit þó út fyrir að Ti-
tus næði bata og hann hélt lengi í
þá von. Eftir eina meðferðina lá vel
á honum. „Hann hringdi í mig og
sagði mér að honum liði svo vel, í
fyrsta skipti síðan hann var ung-
lingur hefði hann legið í rúminu í
fimm mínútur og ekki hugsað um
neitt sérstakt.“
Þegar hér var komið sögu mátti
fyrst heyra bresti í röddinni. „Við
héldum að ef við elskuðum hann
bara nógu mikið þá yrði allt í lagi.
Að ef ég lærði nógu vel á kerfið
myndi það duga til. En ég hef lært
að fjölskyldan er ekki nóg, það þarf
meiri stuðning. Hann var ekki til
staðar.“
Morgunblaðið/Ómar
Móðir Clare Dickens lýsti baráttu sonar síns við geðhvarfasýki á fjölmennum fundi á vegum Geðhjálpar.
„Fjölskyldan er ekki nóg“
„Ég trúi því í einlægni, eftir að hafa séð uppbygg-
inguna á Akureyri, að þar hefði Titus átt góða mögu-
leika á að lifa af,“ sagði Clare Dickens á fundi Geð-
hjálpar á mánudagskvöldið. „Ég óska þess að mér
takist að sannfæra lækna og sálfræðinga í Bandaríkj-
unum um að taka sér starfið þar til fyrirmyndar.“
Svanur Kristjánsson, formaður Geðhjálpar, tók
undir með henni: „Það er ekki bara í Bandaríkjunum
sem vantar úrræði eins og á Akureyri, heldur líka
hérna í Reykjavík.“
Á Akureyri hefur verið gerð tilraun þar sem sveit-
arfélagið hefur tekið við stjórn geðheilbrigðismála af
ríkinu og meðal annars komið upp þverfaglegri þjón-
ustu fyrir börn með langvinna geðsjúkdóma.
„Þar er heilstætt kerfi fyrir þjónustu við geðsjúka,“
segir Svanur. „Samfélagið tekur á þessum sjúkdóm-
um, bæði bráðaþjónustu og endurhæfingu og svo bú-
setu. Þar heyrir þetta allt undir bæjarstjórnina á Ak-
ureyri þannig að boðleiðir eru greiðar. Bæjarstjórnin
hefur axlað pólitíska ábyrgð á velferð íbúanna.“
Svanur segir að fleiri sveitarfélög hafi sýnt frum-
kvæði, til dæmis Reykjanesbær og Fljótsdalshérað.
Sömu sögu er hinsvegar ekki að segja í Reykjavík
að mati Svans. „Ástandið hérna er hreinlega skelfi-
legt. Málaflokkurinn fellur á milli
ráðuneyta, félagsmálaráðu-
neytisins og heilbrigðisráðuneyt-
isins. Þetta skarast allt við þjónustu
borgarinnar og svo er Svæð-
isskrifstofa um málefni fatlaðra
sem fylgir ekki mörkum sveitarfé-
lagana. Í Hátúni eru til dæmis um
hundrað manns sem eru öryrkjar
vegna geðfötlunar, en það eru inn-
an við tíu af þeim á skrá hjá Svæð-
isskrifstofu fatlaðra yfir þá sem
þurfa þjónustu.“
Svanur segir að fólk þurfi þannig að margsanna
veikindi sín hjá ólíkum stofnunum. „Á Akureyri
veistu hvert þú átt að leita eftir þjónustu. Hér er þetta
algjörlega fljótandi hvert þú átt að fara og hver ber
ábyrgðina. Þetta kerfi er óskilvirkt og ógagnsætt.“
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er kveðið á
um að sveitarfélögin taki þennan málaflokk yfir á
kjörtímabilinu. „Á meðan beðið er eftir því verður
Reykjavíkurborg að sýna frumkvæði,“ segir Svanur.
„Borgarstjórnin verður að axla ábyrgðina á velferð
íbúanna eins og gert er á Akureyri og víðar.“
Akureyri til fyrirmyndar
Svanur
Kristjánsson
„VON mín með þessum skrifum er
sú að ég geti lýst því hvernig það
er að vera manneskja sem á þá ósk
heitasta að vera góð og að aðrir
álíti mann góðan en vera einfald-
lega ekki fær um það.
En það eru fleiri ástæður fyrir
því að ég skrifa. Ég vil trúa því að
við getum gert ýmislegt til að sigr-
ast á mótlæti. Það að þessi bók geti
orðið einhverjum að gagni ýtir
undir þá sannfæringu mína. Og ég
skrifa fyrir móður mína. Vegna
þess að bókin er ekki síst, og
kannski fyrst og fremst, um það
hvernig mér hefur tekist að gera
móður mína fráhverfa mér.“
Titus Dickens: Þegar ljósið
slokknar, bls. 50.
Mæðginin Clare og
Titus Dickens hófu í
sameiningu að skrifa
bókina „Þegar ljósið
slokknar“. Hún fjallar
um baráttu þeirra
beggja við geðhvarfa-
sýki Titusar.
sjóður sem ég er að koma á laggirnar til efl-
ingar fagurtónlist á Íslandi.“
Kynning í Hallgrímskirkju
Næstkomandi sunnudag verður útgáfa
disksins kynnt í Hallgrímskirkju kl. 16:30
þar sem hann verður spilaður í heild sinni.
Kynnir á samkomunni verður Hallmar Sig-
urðsson leikstjóri og Ingólfur mun flytja
ávarp. Diskurinn verður síðan til sölu á
staðnum ásamt öðru efni frá Pólýfónkórnum.
Happdrættismiði fylgir hverjum keyptum
diski og dregið verður úr seldum miðum á
afmælishátíð Pólýfónfélagsins 8. apríl á
næsta ári en vinningurinn hljóðar upp á
milljón krónur. Happdrættið er ekki til fjár-
öflunar heldur gjöf Tónlistarsjóðs Ingólfs til
að efla áhuga og útbreiðslu fagurtónlistar
sem eru ein mestu lífsgæði sem fólki getur
hlotnast að mati Ingólfs.
„Útgáfunni fylgir texti á þremur tungu-
málum, latínu, íslensku og ensku. Sömuleiðis
er þar ágrip í minningu Bachs og flytjenda,“
segir Ingólfur en H-moll-messa Bachs hefur
ekki komið út annars staðar á Norð-
urlöndum hingað til, utan Svíþjóðar.
„Evrópuráðið hefur vitneskju um þessa
útgáfu og nú er jafnvel verið að gera því
skóna að þessi útgáfa fari á heimsmarkað
bráðlega fyrir tilstilli Evrópuráðsins með
sérstakri viðurkenningu til Pólýfónkórsins
og stjórnanda hans,“ hefur Ingólfur á orði að
lokum.
ja að hann hafi gert garðinn frægan
ónleikahaldi sínu. Ítalir höfðu spurnir
ningi kórsins á H-moll-messunni og
mér að koma með kórinn og syngja í
tónlistarborgum Ítalíu, hófst ferðin í
þar sem einnig var sungið fyrir páfann
kaninu. Upptaka var gerð af tónleikum
s í kirkju heilags Franz í Assisi og var
útvarpað samtímins þaðan um allt
land Evrópu. Ég hef verið að grennsl-
rir um þessa upptöku seinustu 22 ár og
ar kom í ljós að hún virtist glötuð.“
tmánuðum þessa árs fór Ingólfur í út-
húsið og bað um að fá að hlusta á upp-
a sem var gerð í Háskólabíói 1985.
vakti undrun mína hvað upptakan hafði
ast vel og að ráði varð að gefa hana út
almenning. Það er Pólýfónfélagið sem
diskinn út en að útgáfunni stendur
Tónmenntasjóður Ingólfs en það er
tningi Pólýfónkórsins
Í HNOTSKURN
» Pólýfónkórinn starfaði frá 1957 til1989.
» Út er kominn diskur með upptöku afflutningi kórsins á H-moll-messu
Bachs frá 1985.
» Verkið verður flutt af diskinum íHallgrímskirkju næstkomandi sunnu-
dag.
Morgunblaðið/RAX
ætt að segja að hann hafi gert garðinn
kaferð á Spáni árið 1982.
teikning-
ær eru í 45
m kassa.
gera eitt-
na upp á
umar eins
em ég hef
aðrar eru
g hef aldr-
hátt áður.
ret teikn-
antískar,“
r, „nema
köld.“
s er á döf-
ar verður
stórt verk eftir hann á listahátíð í
Brussel, Blá færsla nefnist það og
var sýnt á listamessu í sumar.
„Svo er eitthvað í Svíþjóð; það er
alltaf eitthvað,“ segir hann. „Það er
ágætt, það myndi lítið gerast ef það
væri ekki eitthvert stúss. Ef maður
hefði ekki svipu á sjálfan sig.“
Kristján hefur afdrep á Hjalteyri
við Eyjafjörð, skyldi hann leita
norður til að vinna að verkunum?
„Ég fer nokkrum sinnum norður
á hverju sumri,“ segir hann. „Ekki
til að vinna – ég veit ekki hvað vinna
er, þannig lagað. Ég vinn ekki mikið
„fýsískt“ á Hjalteyri. Er kannski
eitthvað að hugsa. Svo veiði ég bara
í soðið og reyni að skemmta börnum
og barnabörnum.“
mantískar“
ingu í Safni á föstudag, þá síðustu í safninu
mamyndlistarinnar verður lokað
Morgunblaðið/Einar Falur
étur Arason í Safni um söfnunarástríðuna.
húsakynnum Safns á Laugavegi 37.
„ÞAÐ er óneitanlega sérkennilegt
að vera að setja upp síðustu sýn-
inguna í húsinu,“ segir Pétur Ara-
son í Safni. Þetta eru 52 sýningar
með erlendum og íslenskum lista-
mönnum síðan 2003. Áður starf-
ræktu þau Ragna Róbertsdóttir
sýningarsalinn Önnur hæð í hús-
inu og þar áður var Pétur með
Krókinn í Levis-búðinni.
„Þetta eru sjálfsagt um 200 sýn-
ingar í allt. Hvert tímabil hefur
staðið í fimm, sex ár, sem er nokk-
uð góður tími.
Ég hélt að það yrði ekki svona
stress og læti í kringum rekst-
urinn á Safni, en það var rangt, ég
hafði ekki staðið í svona miklu
stússi í mörg ár,“ segir Pétur.
– Hvað með framhaldið, verður
þetta mikla safn ykkar eitthvað til
sýnis? Fulltrúi nýrra borgaryf-
irvalda sagðist hafa áhuga.
„Ég veit ekkert meira en ég las í
fréttum. Það hefur ekki verið rætt
við mig. Fyrir ári skrifaði ég borg-
inni bréf og sótti um lóð, því þótt
þetta hús á Laugavegi 37 sé frá-
bært er það ekki nógu öruggt fyrir
safnið. Það var ekki talað við mig
fyrr en í október; ég hlaut að
draga þá ályktun að pólitískir
fulltrúar hefðu ekki áhuga. Safn-
inu verður því pakkað saman.“
– Þú ert ekki hættur að safna?
„Ég hugsa að ég hætti því aldr-
ei. Það er ekki nóg að safna bara
myndlist, ástríðan verður að fylgja
með. Þú verður að vera sífellt að
hugsa um þetta – þetta þarf að
vera grunnþáttur í lífi þínu.“
Hættir ekki
að safna
myndlist