Fréttablaðið - 09.04.2009, Blaðsíða 16

16 9. apríl 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Íslendingar hafa á liðnum árum leyft sér ýmislegan munað.
Tökum landbúnaðinn. Halldór
Kiljan Laxness, Gylfi Þ. Gíslason,
Jónas Kristjánsson, Guðmundur
Ólafsson og margir menn aðrir
hafa hver fram af öðrum gagn-
rýnt búverndarstefnu stjórn-
valda og talið hana of dýra fyrir
neytendur og skattgreiðendur.
Alþingi hefur alla tíð daufheyrzt
við þessari gagnrýni á tveim for-
sendum. Önnur forsendan hvíldi
á beinharðri og blákaldri pólitík:
bændur höfðu meiri þingstyrk
en neytendur, þótt neytendur séu
margfalt fleiri en bændur. Hagur
neytenda er dreifður í andstöðu-
merkingu við þjappaðan hag
bænda. Kjördæmaskipanin með
ójöfnu vægi atkvæða eftir búsetu
reið baggamuninn. Hin forsendan
var hagræn og kom síðar til sög-
unnar: menn hugsuðu margir
sem svo, að eitt ríkasta land
heims hlyti að geta leyft sér dýra
búvernd innan um alla jeppana og
annan lúxus.
Þoturnar eru þagnaðar
Nú er síðari forsendan brostin í
bili. Jepparnir streyma þúsund um
saman úr landi. Tugþúsundir
heimila eiga varla fyrir skuldum
ef þá það. Fjölmörg fyrirtæki
berjast í bökkum. Að vísu munu
framleiðsla og tekjur á mann hér
heima varla dragast langt aftur
úr nálægum löndum í kreppunni,
ef hagspár Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins og innlendra stjórnvalda
ganga eftir. Þær gera ráð fyrir tíu
prósenta samdrætti landsfram-
leiðslunnar hér í ár á móti þriggja
prósenta samdrætti í Bandaríkj-
unum og Evrópu og sex prósent-
um í Japan. Þetta segir samt
ekki alla söguna, því að hún þarf
einnig að ná yfir eignir og skuld-
ir heimila og fyrirtækja. Aukning
erlendra skulda vegna gengis falls
krónunnar og stórfelld rýrnun
eigna heimila og fyrirtækja munu
íþyngja Íslendingum næstu ár.
Þjóðarauðurinn á bak við lands-
framleiðsluna er nú minni að vöxt-
um en hann var. Til að byggja auð-
inn upp aftur, það er safna eignum
og grynnka á skuldum, þarf þjóð-
in að draga úr útgjöldum. Lífskjör
almennings munu því rýrna bæði
vegna tímabundins samdráttar í
framleiðslu og tekjum og vegna
þarfar innar fyrir að spara meira
en áður til að bæta fyrir eigna-
tjónið af völdum hrunsins. Margir
hugðust nota uppsveifluna til að
drýgja grunnlífeyri elliáranna.
Sumir munu kjósa að bæta sér
ekki upp eignamissinn og bera
skaðann síðar. Aðrir munu byrja
strax að reyna að bæta skaðann.
Hér blasir við gamall vandi í nýrri
mynd: lífeyririnn lætur undan til
að jafna metin. Á fyrri tíð át verð-
bólgan upp lífeyri landsmanna.
Verðtrygging var þá leidd í lög,
svo að lífeyrissjóðir gátu eflzt og
venjulegt fólk átti þess kost að
byggja upp viðbótar sparnað. Nú
hefur viðbótarsparnaður almenn-
ings rýrnað verulega og einnig
grunnlífeyririnn. Mestu skiptir
þó, að mannauðurinn er óskertur
og einnig framleiðslutækin og
ýmsar auðlindir til sjós og sveita.
Heilagar kýr á háum hælum
Búverndin hefur verið heilög kýr.
Jafnvel Alþýðusambandið hefur
ekki enn fengizt til að beita sér
gegn búverndarstefnunni, þótt
hún bitni harkalegast á þeim, sem
lægst hafa launin. Heilögu kýrnar
eru fleiri. Nú þarf að endurskoða
þær fordómalaust í ljósi breyttra
aðstæðna.
Tökum ESB og evruna. Margir
andstæðingar aðildar hafa sagt
sem svo, að Íslendingar hafi líkt
og Norðmenn efni á að standa
utan ESB. Þessi forsenda sýnist
nú brostin. Hrunið hefur bætt
tveim nýjum röksemdum í safn
þeirra, sem telja, að hag Íslands
sé bezt borgið innan ESB. Í fyrsta
lagi höfum við ekki lengur sömu
ráð og áður á að hafna þeim
hagsbótum, sem myndu fylgja
inngöngu í ESB: lægra matar-
verð, meiri samkeppni, lægri
vextir. Heimilin í landinu verja
um sjöttungi tekna sinna til
matarkaupa, og þau þurfa nú á
greiðum aðgangi að ódýrum mat
að halda til að ná endum saman. Í
annan stað þurfum við nú einnig
að senda umheiminum skýr boð
um, að við erum fús til að lúta
þeim aga, sem fylgir fullri aðild
að ESB: aga í fjármálum og pen-
ingamálum og einnig á öðrum
sviðum. Lausbeizluð hagstjórn í
nafni óskoraðs fullveldis hefur
ekki reynzt vel. Við hófum sjálf-
stætt efnahagslíf fyrir röskum
hundrað árum með íslenzka
krónu, sem var þá jafnvirði
danskrar krónu. Nú er gengið
22 íslenzkar krónur á móti einni
danskri, og tókum við þó tvö núll
aftan af gömlu krónunni, svo að
gengið nú er í reyndinni 2200
íslenzkar á móti einni danskri.
Það er ekki trúverðugt, hvorki
innan lands né út á við, að standa
nú í rústunum og strengja þess
heit einu sinni enn, að héðan í frá
ætlum við á eigin spýtur að halda
gengi krónunnar stöðugu. Taflinu
er lokið.
Heilagar kýr
Í DAG | Næstu skref
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐA
Guðlaugur Kr. Jörundsson skrifar um
kosningar
Við göngum til kosninga þann 25. apríl. Kjósendur eiga létt verk fyrir höndum.
Valkostirnir hafa sjaldan eða aldrei verið
jafn skýrir. Það verður kosið um gömlu
lausnirnar eða nýjar lausnir. Það verður
kosið um áframhaldandi veldi hagsmuna-
samtakanna í Sjálfstæðisflokknum eða ný
valdahlutföll með almannahagsmuni að leiðarljósi.
Það verður kosið um íhalds- og einangrunarstefnu
Sjálfstæðisflokksins eða jafnaðar- og alþjóðastefnu
félagshyggjuflokkanna. Það verður kosið um hags-
munamat LÍÚ og Bændasamtakanna gagnvart ESB
eða um hagsmunamat almennings gagnvart ESB.
Það verður kosið um hvaða flokkur skuli leiða
félagshyggjustjórn til nauðsynlegra verka. Næsta
ríkisstjórn verður að endurheimta fullveldi Íslands
frá EES með því að ganga inn í ESB og gera okkur
á ný að sjálfstæðri og fullvalda þjóð í samfélagi
þjóðanna. Við getum ekki hætt á að vera lengur
vinalaus og einangruð eyja. Sjálfstæðisflokkur-
inn braut brýr að baki þjóðinni með viðhorfi sínu
þegar varnarliðið var á förum. Alþjóðastefna
Samfylkingarinnar er sú eina sem getur
eflt samskipti okkar við útlönd.
Við urðum velmegandi þjóð á samskipt-
um við útlönd. Það er erlent fjárfestingar-
fé sem skapar þjóðinni möguleika til
auðsköpunar. Það er því mikilvægara en
nokkuð annað að hér verði komið á stöð-
ugum gjaldmiðli. Eini gjaldmiðillinn sem
er nothæfur fyrir Ísland er evran, m.a.
vegna okkar miklu viðskipta inn á evru-
svæðið. Krónunni verður að koma í skjól
sem fyrst inn í ERM II, fordyri evrunnar.
Fyrsta skrefið er stefnumarkandi ákvörðun um
aðildarviðræður. Það að taka stefnuna í átt að evr-
unni mun veita okkur trúverðugleika á ný. Aðild að
ESB er nauðsynleg til að verja okkur gegn frekari
afglöpum íslenskra stjórnmálamanna við efna-
hagsstjórn.
Kjósendur geta nú sent frá sér skilaboð. Sjálf-
stæðisflokknum er ekki treystandi fyrir stjórn
landsins. Sjálfstæðisflokkurinn fær ekki lengur að
halda okkur frá ESB til þess að halda eigin völdum
yfir íslenskri þjóð. Sjálfstæðisflokkurinn getur
ekki lengur litið á sjálfan sig sem þjóðina og auð-
lindir hennar sem eigin eign. Kjósandi góður, veldu
frjálst sjálfstætt Ísland í samfélagi þjóðanna og
veittu Samfylkingunni atkvæði þitt þann 25. apríl.
Sjálfstæðisveldi eða lýðveldi
GUÐLAUGUR KR.
JÖRUNDSSON
Gruggug sjónarmið
Hér hafa ýmsir orðið til að tjá sig um
efnahagsástandið. Hér var til dæmis
gestur í þáttum og málþingum í
vikunni John Perkins, sem frægastur
er fyrir bók sem hann skrifaði og
heitir „Confessions of an Economic
Hit Man“. Hann er meðal viðmælenda
í myndinni Draumalandinu sem
frumsýnd var í vikunni. Perkins geldur
varhug við Alþjóðagjaldeyrissjóðnum
(AGS) og telur hann handbendi afla
sem ásælist náttúruauðlindir og vinni
að því bak við tjöldin að hneppa
landið í skuldafangelsi. Íslendingar
sem starfað hafa fyrir AGS hafa hins
vegar ekkert viljað kannast við slík
gruggug sjónarmið hjá sjóðnum, en
líkast til verður hver að gera upp við
sig hver trúverðugastur er í því máli.
Fjölbreytt skrif
Til að glöggva sig á því kann að vera
gagnlegt að kynna sér margvísleg
önnur skrif Perkins, en fljótlegt er að
galdra fram lista yfir bækur hans í
netbókabúðum. Þar má finna titla á
borð við „Shapeshifting: Techniques
for Global and Personal Transfor-
mation“, „The
World Is As You
Dream It: Teach-
ings from the
Amazon and
Andes“ og „Psy-
chonavigation:
Techniques for
Travel Beyond
Time“. Sá
síðastnefndi
er forvitni-
legastur, enda ekki á hvers manns
færi að ferðast „út fyrir tímann“. Hjá
Amazon.com fær bókin fína dóma
hjá þeim sem hana hafa lesið, fjórar
og hálfa stjörnu af fimm mögulegum.
Umsagnir skiptast þó í tvö horn, ann-
aðhvort eru menn mjög hrifnir (sér í
lagi af tengingum við
fræði seiðmanna
indíána), meðan
aðrir hafa orðið fyrir
vonbrigðum; þeir
sem á annað borð
kunni hugleiðslu læri
þarna ekkert nýtt.
olikr@frettabladid.is
Skipholti 50b • 105 Reykjavík
S
jálfstæðisflokknum ætlar að verða flest að óhamingju
þessa dagana. Skoðanakannanir sýna hann næst minnstan
fjórflokkanna og engin teikn eru á lofti um að fylgið sé að
braggast. Þvert á móti reyndar. Samkvæmt glænýrri könn-
un, sem var gerð fyrir Fréttablaðið og Stöð 2, er stuðningur
við flokkinn heldur að dala.
Var sú könnun gerð áður en tugmilljóna króna færslur FL Group
og Landsbankans inn á reikninga í Valhöll komust í hámæli. Fast-
lega má gera ráð fyrir að þær æfingar verði Sjálfstæðisflokknum
hvorki til álits- né fylgisauka.
Eitt vinsælasta umræðuefnið á yfirstandandi fermingaveislu-
tímabili hefur verið ræða Davíðs Oddsonar á landsfundinum fyrir
tæpum tveimur vikum. Þar kenndi foringinn fyrrverandi öllum
öðrum en sér sjálfum og flokki sínum um vonda stöðu landsins.
Nú hefur Sjálfstæðisflokkurinn fært þjóðinni nýtt umræðuefni
fyrir þær fermingaveislur sem eftir eru, í sömu mund og uppistand
Davíðs var orðið gamlar fréttir. Kosningaherráð flokksins hefur
örugglega ekki reiknað með þessu á lokametrunum í baráttunni.
Fortíðin ætlar sem sagt að reynast sjálfstæðismönnum fjötur um
fót. Þeir losna ekki undan þeirri arfleið að nítján ára setu þeirra við
stjórn landsins lauk með ósköpum í efnahagslífinu. Og ekki batnaði
staðan eftir að kom í ljós að þeir þáðu þessa háu styrki frá tveimur
af helstu þáverandi viðskiptablokkum landsins. Sérstaklega þegar
haft er í huga að hrunið er ekki síst rakið til þess að stjórnvöld
ákváðu að íþyngja viðskiptalífinu ekki um of með reglusetningum
og eftirliti.
En fortíðin er þó ekki eini vandinn sem Sjálfstæðisflokkurinn
glímir við þessa dagana. Alvarlegur skortur á framtíðarsýn er ekki
minna vandamál. Sjálfstæðisflokkurinn virðist ekki vita hvað hann
vill, aðeins hvað hann vill ekki. Aðild að Evrópusambandinu er þar
efst á blaði. Liggur þó fyrir að meðal allra félaga og hagsmunasam-
taka, sem sögulega hafa myndað helst bakland Sjálfstæðisflokksins,
er sú skoðun ríkjandi að Ísland eigi að ganga í Evrópusambandið
og taka upp evru. Enda hafa ekki komið fram aðrar trúverðugar
lausnir á jafnvægisleysi í efnahagsmálunum til lengri tíma. Eina
undantekningin er LÍÚ.
Þessi togstreita hlýtur að verða Sjálfstæðisflokknum erfið á
næstu árum. Vissulega sýna kannanir að meirihluti þjóðarinnar er
mótfallinn Evrópusambandsaðild þessa dagana. En út úr könnunum
má líka lesa að yngra fólk er opnara fyrir Evrópu en það eldra. Í
könnunum má einmitt sjá að Sjálfstæðisflokkurinn sækir sitt harða
kjarnafylgi til þessara eldri kjósenda, sem eru hvað andsnúnastir
Evrópusambandsaðild.
U-beygju Bjarna Benediktssonar í Evrópumálunum, í kjölfar
formannskjörsins, má auðvitað rekja beint til þessarar stöðu. Ungi
maðurinn, sem átti að vera fulltrúi nýja tímans, er því kominn í þá
nöturlegu stöðu að vera í forystu fyrir flokk sem virðist þrá gamla
tímann mest af öllu.
Ekki er síður skrýtið hlutskipti þess fólks sem vill að Ísland gangi
í Evrópusambandið en ætlar að kjósa Sjálfstæðisflokkinn í kosning-
unum framundan. Þetta eru um fjórtán þúsund manns samkvæmt
nýjustu könnunum. Hollustan ristir furðulega djúpt.
Margþættur vandi Sjálfstæðisflokksins.
Alvarlegur skortur
á framtíðarsýn
JÓN KALDAL SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871