Morgunblaðið - 11.03.2008, Side 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 11. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FRÉTTASKÝRING
Eftir Guðmund Sverri Þór
sverrirth@mbl.is
LAUNAGREIÐANDINN er sá
sem ber gengisáhættuna þegar
hluti launa er greiddur í erlendum
gjaldmiðli eins og mögulegt verður
með nýgerðum kjarasamningum.
Má enda ætla að launagreiðendur
séu almennt töluvert betur í stakk
búnir til þess að verja sig gegn
þeirri áhættu sem gjaldeyrisvið-
skipti hafa í för með sér en launþeg-
ar. Sé gerður samningur um að
launþegi með 300 þúsund í mán-
aðarlaun fái 262 þúsund íslenskar
krónur á mánuði og 400 evrur (mið-
að við að gengi evrunnar sé 95
krónur þegar samningurinn er
gerður) er það launagreiðandinn
sem ber áhættuna af gengisbreyt-
ingunni, þar sem upphæðin í er-
lenda gjaldmiðlinum er föst. Launa-
greiðandinn þarf að sjá til þess að
útvega 400 evrur (í þessu tiltekna
dæmi) og gildir þá einu hvort geng-
ið er 95 krónur eða 105 eins og nú.
Hefur ávinning af lækkun
Að sama skapi er það launagreið-
andinn sem hefur ávinninginn af því
þegar gengi erlenda gjaldmiðilsins
lækkar og gengi evrunnar fer t.d.
úr 95 krónum í 85 krónur. Um leið
og samið er um að hluti launa-
greiðslunnar verði í erlendum
gjaldmiðli verða launin breytileg,
hækki gengi erlendu myntarinnar
hækka launin en lækki gengið
lækka launin.
Ávinningurinn fyrir launþega,
sem hefur íbúðalán í erlendri mynt
eða hefur einhverja aðra ástæðu til
þess að fá hluta launa sinna í er-
lendri mynt, er augljóslega sá að
viðkomandi tryggir sig gegn geng-
issveiflum og svo má ekki gleyma
því að þótt launin séu breytileg á
það aðeins við um þann hluta laun-
anna sem greiddur er í erlendri
mynt en hlutinn sem greiddur er í
íslenskum krónum er jafn ramm-
lega bundinn og fyrr. Gildir þá einu
að gengi krónunnar er mjög veikt
um þessar mundir og þeir sem
semja um að fá hluta launa sinna í
erlendri mynt nú þyrftu eflaust að
horfa á verðmæti þess hlutar í ís-
lenskum krónum lækka.
Greiðsla í krónum
Þeir launþegar, sem hins vegar
hafa engan fastan kostnað sem tek-
ur mið af gengisbreytingum er-
lendra gjaldmiðla en taka engu að
síður hluta launa sinna í erlendum
gjaldmiðli, bera áhættuna sem felst
af því að fá ekki allt greitt í krónum.
Eins og fram kom í Morgunblaðinu
í gær þurfa þeir sem fá greitt í er-
lendri mynt síðan að standa skil á
auknum skattgreiðslum sem hljót-
ast af gengishækkun erlendu mynt-
arinnar en þurfa að sama skapi að
greiða minni skatt lækki gengi
myntarinnar.
Þá ber að geta þess að þótt hluti
launanna sé í erlendri mynt er hann
engu að síður greiddur út í íslensk-
um krónum í samræmi við fram-
kvæmd bankanna á erlendum lán-
um, afborgun fer ávallt fram í
íslenskum krónum.
Áhættan liggur hjá
launagreiðandanum
Morgunblaðið/Ásdís
Erlend mynt Þeir sem hafa íbúðalán í erlendri mynt geta haft töluverðan ávinning af því að fá hluta launa sinna í
sama gjaldmiðli. Nýir kjarasamningar gera launþegum kleift að fá laun borguð í erlendum gjaldmiðli.
ÞAÐ hefur fjarað
mjög hratt undan
hreinni eigna-
stöðu þjóðarinnar
í útlöndum að
undanförnu en
hún sýnir mis-
muninn á erlend-
um eignum og er-
lendum skuldum
Íslendinga að
teknu tilliti til eigna útlendinga hér á
landi. Gylfi Magnússon, dósent við
hagfræðideild Háskóla Íslands, segir
að hrein eignastaða þjóðarinnar hafi
raunar verið neikvæð allt frá því
mælingar hófust en hún hafi keyrt
um þverbak á síðasta ársfjórðungi
seinasta árs. Þá versnaði hún um
tæplega 500 milljarða króna.
Ástæður þessa voru bæði mikill
viðskiptahalli á ársfjórðungnum og sú
staðreynd að erlendar eignir Íslend-
inga féllu í verði með þeirri lækkun
sem hefur orðið á erlendum mörk-
uðum.
Nýjar tölur Seðlabankans bera
með sér að heildarskuldir þjóð-
arinnar eru orðnar mikið áhyggju-
efni, að sögn Gylfa. Þær eru nú komn-
ar yfir sjö þúsund milljarða kr.
,,Þegar rætt er um fjármögn-
unarvanda bankanna snýst hann að
miklu leyti um að velta þessari tölu
áfram, þ.e.a.s. þetta er fengið að láni
og það þarf sífellt að endurfjármagna
þann hluta sem er til skamms tíma,“
segir Gylfi.
Bítur allt þjóðarbúið
Um þessar mundir er erfitt að fá
lánsfé og lánskjörin eru miklu verri
en þau hafa verið, eins og fram hefur
komið. ,,Það er mjög dýrt að skulda
þegar vextir eru svona háir en núna
bítur það þjóðarbúið allt þegar menn
þurfa að velta á undan sér öllum þess-
um skuldum og vextirnir hækka,“
segir Gylfi.
Hinn mikli vöxtur bankanna und-
anfarin ár hefur verið að verulegu
leyti keyrður áfram af því að bank-
arnir hafa getað aflað mikils lánsfjár á
góðum kjörum í útlöndum og lánað
það aftur til annarra og vaxið sjálfir
með kaupum á fyrirtækjum. Þetta
viðskiptalíkan byggist á því að að-
gengi að lánsfé sé gott og á góðum
kjörum, að sögn Gylfa. „En núna þeg-
ar svo er ekki hljóta menn óneit-
anlega að þurfa að taka það til endur-
skoðunar.“
Bankarnir standa frammi fyrir
nýrri stöðu, að mati hans. Þeir hafa
ákveðið svigrúm því þeir voru búnir
að tryggja sér fjármagn fram í tímann
„og ef ekkert kemur upp á sem kippir
fótunum undan því, þá geta þeir stað-
ið af sér svona smá þurrk en langvar-
andi þurrkur á lánsfjármörkuðum
veldur þeim verulegum vandræðum.
Þá þurfa þeir væntanlega að fara að
draga saman seglin í talsvert ríkari
mæli en við höfum séð til þessa,“ segir
Gylfi.
Sífellt verri fréttir
Hann segir að ef þróunin verður á
versta veg geti það þýtt veikingu
krónunnar, uppsagnir og atvinnuleysi
og jafnvel gjaldþrot í einhverjum
mæli.
Gylfi segist ekki vilja spá því að nið-
urstaðan verði svo slæm en þetta gæti
þó vissulega orðið raunin ef fer ekki
að birta til, „og því miður virðist ekk-
ert vera að rofa til í útlöndum. Það
koma sífellt verri fréttir, sérstaklega
frá Bandaríkjunum, sem skipta miklu
máli fyrir heimshagkerfið.“
Eignastaðan féll um 500
milljarða á 3 mánuðum
Heildarskuldirnar yfir 7.000 milljarða og mikið áhyggjuefni
Gylfi Magnússon
MIKILVÆGT er að knapar kunni
þá list að detta af hestbaki, láti sig
falla mjúklega og taki nokkurs
konar kollhnís áður en þeir snerta
jörðina. Þannig verður byltan
mýkri en ella sem dregur úr
hættu á alvarlegum slysum, til
dæmis á mænu. Æskilegt er að
taka slík atriði inn í skipulagða
reiðkennslu og mikilvægt er að
efla alla fyrirbyggjandi þætti.
Þetta kom m.a. fram á námskeiði
um öryggi í hestamennsku sem
Vátryggingafélag Íslands hélt um
helgina á Hvanneyri í samvinnu
við Landbúnaðarháskóla Íslands.
Yfir 50 manns mættu á nám-
skeiðið víðs vegar að af landinu.
Á námskeiðinu var m.a. bent á
að á Norðurlöndunum er alsiða að
ungmenni í hestamennsku klæðist
sérstökum hlífðarvestum. Verkleg-
ur hluti námskeiðsins fór fram í
reiðhöllinni á Mið-Fossum í Anda-
kíl. Sýnt var hvernig detta á af
baki með lágmarksafleiðingum og
sá hópur „áhættuleikara“ undir
stjórn Reynis Aðalsteinsson tamn-
ingameistara og Bjarna Friðriks-
sonar júdókappa um þann þátt
kennslunnar.
Áhætta Sýnt var hvernig detta á af
baki með lágmarksafleiðingum.
Að kunna að
detta af baki
FRAMKVÆMDIR við lagningu Hellisheiða-
ræðar, flutningsleiðslu fyrir heitt vatn frá
Hellisheiðarvirkjun til notenda á höfuðborg-
arsvæðinu hefjast á næstu dögum. Lögnin
verður neðanjarðar frá virkjuninni við Kol-
viðarhól að stýrishúsi á Reynisvatnsheiði,
samtals um 18,5 kílómetrar. Frá virkjuninni
liggur æðin meðfram gamla Suðurlandsveg-
inum og síðan meðfram Sogslínu 2 og Búrfellslínu 2 að tengivirki Lands-
nets á Geithálsi. Þaðan liggur æðin upp að stýrishúsi OR á Reynisvatns-
heiði og í tankana þar.
Framkvæmdirnar standa yfir til haustsins 2009 eða þar til varmastöð
Hellisheiðarvirkjunar verður tekin í notkun. Gengið hefur verið að tilboði
Klæðningar í lögn æðarinnar að upphæð 1,1 milljarður króna. Þá er efn-
iskostnaður ótalinn. Ístak byggir varmastöðina við Hellisheiðarvirkjun og
hljóðaði tilboð fyrirtækisins upp á 1,6 milljarða króna.
Hellisheiðaræð neðanjarðar
ÖRAR breytingar á stjórn borg-
arinnar og fyrirtækjum hennar hafa
aukið álag starfsmanna. Áherslu-
breytingar gera vinnuaðstæður erf-
iðar, draga úr stöðugleika fram-
kvæmda og gera starfsmönnum
erfitt fyrir, að því er fram kemur í
ályktun aðalfundar Starfsmanna-
félags Reykjavíkurborgar.
„Ríkar kröfur eru gerðar til op-
inberra starfsmanna um að þeir
sinni störfum sínum af alúð og að-
hafist ekkert sem varpað gæti rýrð á
starfið og þar með á mikilvægi op-
inberrar þjónustu. Sama skylda hvíl-
ir að sjálfsögðu á stjórnendum og
pólitískt kjörnum fulltrúum. Eitt
mikilvægasta hlutverk stjórnenda
opinberra stofnana hlýtur að vera
að mynda trúverðug tengsl við al-
menning með heiðarlegri stefnu,“
segir m.a. í ályktuninni.
Örar breytingar
hafa aukið álag
ÞÓRIR Hrafns-
son hefur verið
ráðinn aðstoð-
armaður Björns
Bjarnasonar,
dóms- og kirkju-
málaráðherra.
Þórir hefur
starfað sem
markaðsráðgjafi
á Íslensku aug-
lýsingastofunni undanfarin ár. Þar
áður starfaði hann m.a. hjá Háskól-
anum í Reykjavík, útgáfufyrirtæk-
inu Fróða og Prentsmiðjunni Odda.
Þórir lauk MBA-prófi frá La
Trobe-háskólanum í Melbourne ár-
ið 2004. Að auki hefur hann BA-
próf í íslensku og sögu frá Háskóla
Íslands og próf í hagnýtri fjölmiðla-
fræði frá HÍ. Þórir er kvæntur El-
ínu Einarsdóttur og eiga þau fimm
börn.
Þórir Hrafnsson
Aðstoðar dóms-
málaráðherra
STUTT
STEFÁN Jakob Guð-
johnsen viðskipta-
fræðingur andaðist á
Landspítalanum 7.
mars síðastliðinn, 76
ára að aldri.
Stefán fæddist 27.
maí 1931 í Reykjavík
og var sonur
hjónanna Jakobs Guð-
johnsen rafmagns-
stjóra og Elly Hedwig
Guðjohnsen húsmóð-
ur.
Stefán varð stúdent
frá Menntaskólanum
á Akureyri 1952.
Hann nam viðskiptafræði við Há-
skóla Íslands og lauk cand. oecon.-
-prófi 1957. Sama ár hóf hann
störf sem skrifstofustjóri hjá
Málningu hf. Síðar varð hann
framkvæmdastjóri fyrirtækisins
og gegndi því starfi til starfsloka.
Stefán var mikill áhugamaður
um bridge og einn fremsti bridge-
spilari Íslendinga á ofanverðri 20.
öld. Hann átti marg-
oft sæti í íslenska
bridgelandsliðinu og
keppti fyrir Íslands
hönd á Norðurlanda-
mótum, Evrópumót-
um og Ólympíumót-
um. Stefán vann
marga Íslandsmeist-
aratitla, bæði í tví-
menningi og sveita-
keppni. Hann
skrifaði reglulega
pistla um bridge í
Vísi, DV og síðar í
Viðskiptablaðið, enn-
fremur þýddi hann
bókina Spilaðu bridge við mig.
Stefán kvæntist Guðrúnu Ragn-
ars Guðjohnsen, snyrtifræðingi og
fyrrverandi formanni Hunda-
ræktarfélags Íslands, á annan í
jólum 1954. Börn þeirra eru Egill
Ragnars tannlæknir, Sigríður
jógakennari, Jakob verktaki og
Stefán Gunnar framkvæmda-
stjóri.
Andlát
Stefán J. Guðjohnsen