Morgunblaðið - 26.03.2008, Blaðsíða 20

Drengir telja sig geta náðárangri í námi og starfi efþeir bara vilja og kærasig um. Flestar stúlkur
taka hins vegar hlutina inn á sig og
eru að eigin mati lélegar í einhverju,
glataðar á einhvern hátt eða þær
telja sig ekki geta lært tilteknar
námsgreinar. Þetta eru m.a. nið-
urstöður meistaraprófsverkefnis
Sigríðar Bílddal, náms- og starfs-
ráðgjafa við Holtaskóla í Reykja-
nesbæ, en hún hefur lengi velt fyrir
sér hvernig trú á eigin færni komi
fram í námi og af hverju nemendur,
sem ættu að geta náð árangri, gera
það ekki. Ljóst er af bæði íslenskum
og erlendum rannsóknum að kynja-
munur er til staðar í náms- og starfs-
vali ungs fólks og undirstrika nið-
urstöður Sigríðar þá staðreynd þó
ekki sé hægt að alhæfa um niðurstöð-
urnar vegna fárra þátttakenda. Rit-
gerð Sigríðar ber yfirskriftina: „Ég
get, ég skal, ég vil" - álit stúlkna og
drengja á eigin færni í námi og starfi.
Þátttakendur í rannsókninni voru
tíu nemendur af báðum kynjum í 10.
bekk grunnskóla í sveitarfélagi í ná-
býli við höfuðborgina. Í 10. bekk
þurfa nemendur að velja hvaða sam-
ræmd próf þeir ætla að taka og nið-
urstöðurnar hafa áhrif á hvort þeir
komast í það nám, sem hugur þeirra
stendur til.
Í meistaraprófsverkefninu, sem
Sigríður vann við Háskóla Íslands,
leitaðist hún við að skoða hvernig
stúlkur og strákar ræða um nám og
framtíðarstörf og hvort ungmennin
hafa trú á eigin færni til að ná ár-
angri á ýmsum sviðum.
Munur er á stúlkum og drengjum
þegar þau spá fyrir um einkunn í
samræmdu prófunum. Flestar
stúlknanna spáðu sér lægri einkunn-
um en þær fengu svo í raun, sér-
staklega í tungumálum, á meðan
flestir strákana spáðu sér hærri en-
kunnum en þeir í raun fengu.
Stelpurnar töldu sig auk þess ekki
eins hæfa og strákarnir til að fara í
erfitt nám. „Strákarnir eru því mjög
kokhraustir á meðan stelpurnar eru
fullar af vanmáttarkennd. Ég hef
verulegar áhyggjur af jafnréttinu í
landinu ef þessar sláandi kynjanið-
urstöður endurspegla viðhorf allra
aldurshópa,“ segir Sigríður.
Fyrirmyndir og hvatning
Fyrirmyndir eru einn þáttur, sem
hefur áhrif á mótun trúar á eigin
færni. Nemendur bera sig gjarnan
saman við aðra og það hefur áhrif á
hvort þeir telja sig geta ráðið við
verkefnin eða efist um sjálfa sig. Í
rannsókn Sigríðar kom í ljós að fyr-
irmyndir reyndust bæði jákvæðar og
neikvæðar.
Hvatning og sannfæring kemur
helst frá foreldrum og í viðtölum Sig-
ríðar við nemendurna kom fram að
langflestir nutu aðstoðar foreldra og
systkina við heimanám auk þess sem
umræða fer fram heima um námið,
náms- og starfsval. Nemendur voru
spurðir hvað þeir héldu að foreldrar
þeirra myndu vilja að þeir lærðu. Hjá
mörgum kom fram að foreldrarnir
styðji hugmyndir ungmennanna um
náms- og starfsval. Þetta var sér-
staklega áberandi hjá drengjunum,
en stúlkurnar sögðu foreldrana oft
hvetja til þess að dæturnar lærðu
eitthvað meira en t.d. hársnyrtiiðn og
þeir kæmu sömuleiðis með tillögur
að starfsvali sem féllu í misgóðan
jarðveg hjá stúlkunum.
Þrautseigja og trú á eigin getu
Kvíði, ónóg trú á eigin færni og
neikvætt sjálfstal var meira áberandi
hjá stúlkunum en drengjunum þegar
kom að tilfinningalegum vangavelt-
um vegna samræmdu prófana, sem
framundan voru.
Afleiðingar trúar á eigin færni
kemur m.a. fram í mjög mismunandi
þrautseigju nemenda í því að vinna
heimavinnuna sína og hvernig þeim
gengur að skipuleggja sig, að sögn
Sigríðar.
„Stúlkunum gengur betur að halda
sig að námi. Þær læra heima og skila
af sér heimaverkefnum á réttum
tíma. Drengirnir láta frekar félagana
glepja sig og hafa síður þá sjálfs-
stjórn, sem stúlkurnar virðast hafa.
Stúlkurnar stunda með öðrum orð-
um námið betur en drengirnir. Þrátt
fyrir það hafa þær flestar efasemdir
um að þeim komi ekki til með að
ganga vel í öllum samræmdu próf-
unum,“ segir Sigríður.
Foreldrar miklir áhrifavaldar
Fæstir nemendur hafa á þessu ald-
ursskeiði sett sér formleg náms-
markmið, en þegar kom að umræðu
um kynbundin störf telja drengirnir
almennt að þeir geti komist í gegnum
hvaða nám sem er og leyst verkefnin
farsællega ef þeir bara vildu, nenntu
og hefðu áhuga á. Meðal strákanna
var hins vegar nær engin umræða
um hefðbundin kvennastörf.
Stúlkurnar höfðu annars konar
orðræðu um sig í tiltekin störf en
drengirnir og töldu stúlkurnar sig
alls ekki geta unnið öll störf, sér í lagi
hefðbundin karlastörf. Þær notuðu
gjarnan útskýringar á borð við „get
ekki“ og „er ekki góð í því“ og tengdu
það svo hæfileikum sínum.
„Stúlkurnar lýsa greinilega meiri
efasemdum um sig í ýmsum störfum
og telja sig frekar eiga heima í
hefðbundnum kvennastörfum heldur
en karlastörfum. Þær skoða til dæm-
is ekki möguleika á rafvirkjastarfinu
eða tölvunarfræði þrátt fyrir góða
stærðfræðikunnáttu. Drengirnir
þóttust aftur á móti geta unnið öll
störf án tillits til þess hvort þau eru
kynbundin eða ekki. Þeir höfðu aftur
á móti engan áhuga á kvennastörf-
um. Eina fagið, sem bæði kynin voru
viss um að geta lokið námi í og starf-
að við, reyndist vera sálfræði.
Drengirnir töldu allir foreldra sína
styðja þá heils hugar í náms- og
starfsvali á meðan sumar stúlknanna
voru á því að foreldrarnir vildu að
þær lærðu eitthvað annað en hugur
þeirra stóð til. Það féll í misgóðan
jarðveg hjá þeim þótt þær segðust
taka mark á skoðunum foreldra
sinna. Foreldrar eru því mikilvægir
áhrifavaldar í náms- og starfsvali
barna og ósamræmi á milli foreldra
og barna í námsvali getur án efa ver-
ið áhrifaþáttur í brotthvarfi frá
námi,“ segir Sigríður Bílddal að lok-
um.
join@mbl.is
Morgunblaðið/G.Rúnar
Kynjamunur Stelpur og strákar velja ólíkt þegar kemur að náms- og starfsvali ef marka má íslenskar og erlendar
rannsóknir og undirstrika niðurstöður Sigríðar Bílddal þetta enn fremur.
Ljósmynd/Ellert Grétarsson
Meistaraneminn Sigríður Bílddal starfar sem náms- og starfsráðgjafi við
Holtaskóla í Reykjanesbæ og hefur velt fyrir sér kynjamun í því sambandi.
Unglingsstrákar þykjast færir í flestan sjó en
unglingsstúlkur eru ekki jafnsannfærðar um eig-
ið ágæti. Náms- og starfsráðgjafinn Sigríður
Bílddal sagði Jóhönnu Ingvarsdóttur frá áhyggj-
um sínum af jafnréttinu ef þetta mynstur héldist
upp alla aldursflokka.
„Ég hef lengi velt því fyrir
mér hvernig trú á eigin
færni komi fram í námi og
af hverju nemendur, sem
ættu að geta náð árangri,
gera það ekki.“
Strákar og
stelpur hafa
mismikla trú
á sjálfum sér
|miðvikudagur|26. 3. 2008| mbl.is
daglegtlíf
FORELDRAR sem lifa mjög streituþrungnu lífi hafa ekki
síður áhrif á ónæmiskerfi barna sinna en sitt eigið. Nýleg
rannsókn sem gerð var í Rochester-háskólanum og sagt
er frá á vefmiðli BBC, sýnir að börn streitufullra og þung-
lyndra foreldra voru oftar veik en önnur börn.
Lengi hefur verið vitað að streita hefur slæm áhrif á
ónæmiskerfið en fyrst núna hefur það verið sannað að
þetta vandamál geti færst frá foreldrum yfir á börn
þeirra. Í rannsókninni var foreldrum 169 barna fylgt eftir
yfir þriggja ára tímabil. Börn foreldra, sem voru undir
miklu andlegu álagi, voru áberandi oftar veik. Einnig var
blóð þessara barna stressaðra foreldra rannsakað og í ljós
kom að ónæmiskerfi þeirra var verra en annarra barna.
Einhverjir hafa efasemdir um þessar niðurstöður og
segja þörf á langtímarannsóknum til að geta fullyrt um
þær. Eins er bent á að engar rannsóknir hafi verið gerðar
á því hvort börnin nái sér fljótt eftir að viðveru streitu-
fullra foreldra sleppir eða hvort það skaði þau fyrir lífs-
tíð.
Hinir sömu segja að ekki sé á bætandi að stressa upp
foreldra, sem nú þegar séu slæmir á taugum, með slíkum
fullyrðingum. Þeir bæta við að börn séu alveg ólseig og
foreldrar þurfi ekki að hafa of þungar áhyggjur af þess-
um niðurstöðum.
Streita foreldra slæm
fyrir heilsu barnanna
Reuters
Streita Þessi kona er vonandi ekki alveg svona stress-
uð þegar hún er í nálægð við börnin sín.
LÆKNAR eru oft hikandi við að
tilkynna sjúklingum sínum að lík-
ur séu á að þeir þjáist af Alzheim-
ers-sjúkdóminum eða séu fórn-
arlömb annarra elliglapa af ótta
við viðbrögð skjólstæðinga sinna.
Staðreyndin er hinsvegar sú að
greiningin ein og sér er oft léttir
fyrir marga einstaklinga, sem
komnir eru á efri ár. Staðfestir
rannsókn við Washington-háskóla
í St. Louis að læknar þurfi ekkert
að óttast í því að koma hreint fram
með sannleikann einan að vopni,
að því er netmiðill NBC greindi
nýlega frá.
Rannsóknin leiddi í ljós að sjúk-
dómsgreiningin ein og sér eykur
hvorki kvíða né depurð meðal
sjúklinga. Þvert á móti er hún
miklu frekar fallin til þess að
framkalla létti meðal sjúklinganna
yfir því að fá loks skýringar á
ástandi sínu og þá hugsanlega
rétta meðferð og hjálp í kjölfarið.
Greiningin er oft léttir
fyrir sjúklinginn
Aldraðir Rannsóknir sýna að öldr-
uðum er oft létt við að fá skýringar
á sjúkdómsástandi sínu.