Morgunblaðið - 25.09.2008, Blaðsíða 32

JÓRUNN Viðar fæddist árið 1918 í Reykjavík og á því níræð-
isafmæli í lok ársins. Hún fór til Berlínar í tónlistarnám eftir
útskrift frá Tónlistarskólanum í Reykjavík og MR.
Í samtali við Morgunblaðið í mars lýsti hún andrúmsloft-
inu í Berlín í aðdraganda seinni heimstyrjaldarinnar: „Ég
átti eitt sinn að vera í spilatíma á laugardagsmorgni í há-
skólanum þegar Hitler var að halda ræðu. Allir voru
skyldugir til að hlusta svo það var gefið frí í skólanum.
Ég mætti samt í tíma og spilaði fyrir kennarann minn í
gegnum það sem mér hafði verið sett fyrir. Spurði svo
hvort það væri leyfilegt að vera að spila í tíma núna þegar
allir væru skyldugir til að hlusta. „Á þetta bull!“ sagði
hann, „við tökum ekkert mark á því!“ Hann var nú
ekki handtekinn fyrir þessi ummæli enda komu
þau ekki fram fyrr en hér á landi svona löngu
síðar.“
Nýtur aðstoðar
Fjöldi góðra
gesta kemur
fram með Her-
berti á plötunni,
en á meðal
þeirra má nefna
þá Magnús og Jó-
hann og Gospelkór
Fíladelfíu.
Eftir Jóhann Bjarna Kolbeinsson
jbk@mbl.is
„PLATAN er komin til landsins,“ segir tónlist-
armaðurinn Herbert Guðmundsson, en átt-
unda sólóplata hans, Spegill sálarinnar, er
væntanleg í verslanir á næstu dögum.
Aðspurður segir hann plötuna end-
urspegla það sem drifið hefur á daga hans
undanfarið.
„Ég er búinn að vera að taka svolítið til í mínu lífi,
ég hætti til dæmis að reykja á síðasta ári og hætti líka
að drekka. Ég fór bara að vinna í sjálfum mér og þessi
plata speglar það svolítið – þetta er svona visst frelsi frá
óreglunni. Og mér hefur aldrei liðið betur,“ segir Herbert.
Alls eru 14 lög á nýju plötunni, þar af er eitt á íslensku.
„Ég var reyndar að hugsa um að hafa öll lögin á ís-
lensku, en svo sögðu menn bara við mig: „Hebbi, þú eyði-
leggur ekki lögin með því að hafa þau á íslensku,“ þannig
að það var ekki hægt,“ útskýrir Herbert sem gefur plöt-
una út sjálfur líkt og áður, en hann er eigandi fyrirtæk-
isins HG hljómplötur. „Ég gef alltaf út sjálfur, og ég eyði
kannski þremur eða fjórum milljónum í hverja plötu. En
ég hef yfirleitt náð að selja upp í kostnað, ég er bara með
traust enda hef ég alltaf staðið mig. Stúdíó Sýrland lánar
mér bara því þeir vita að Hebbi borgar alltaf. Ég hef sko
alltaf staðið í skilum.“
Spegill sálarinnar kemur út á allra næstu dögum og
verður hún fáanleg í öllum betri plötuverslunum og í
verslunum Pennans/Eymundssonar. Að sögn Herberts er
hann með glæsilega útgáfutónleika í bígerð, og verða þeir
auglýstir síðar.
Ekki er hægt að sleppa Hebba án þess að spyrja hann
stuttlega út í Charlie Watts-málið mikla, en Morg-
unblaðið greindi frá því í sumar að snerilslög trommuleik-
ara Rolling Stones væri að finna í nokkrum lögum plöt-
unnar Dawn of the Human Revolution sem Herbert gaf
út árið 1986. Hann hefur þó ekki heyrt frá lögfræðingum
Rollinganna. „Nei nei, það er ekki búið að lögsækja mig
ennþá,“ segir hann og hlær.
32 FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Eftir Gunnhildi Finnsdóttur
gunnhildur@mbl.is
ÞEGAR Ari Alexander Ergis Magnússon
heyrði í fyrsta skipti tónsmíð eftir Jórunni
Viðar þá hafði hún svo sterk áhrif á hann að
hann pissaði í buxurnar. Hann var þá reyndar
bara fjögurra ára og var að horfa á mynd
Óskars Gíslasonar Síðasta bæinn í dalnum í
sjónvarpinu, en Jórunn gerði tónlistina við
myndina. „Ég man ennþá eftir þessu, þegar
tröllið birtist, þá stökk ég bakvið sófa og
meig í mig. Þetta voru fyrstu stóru kvik-
myndalegu áhrifin sem ég varð fyrir og það
var músíkin, ekki bara myndin af tröllinu sem
varð til þess að þetta sat mjög sterkt í mér,“
segir Ari.
Nú mörgum árum síðar er hann að leggja
lokahönd á heimildamynd um Jórunni sem
frumsýnd verður í nóvember. Hann leggur
áherslu á að þetta sé ekki fræðslumynd. „Jór-
unn er að bjóða okkur í ferðalag með sér og
við hoppum um borð.“
Leist ekki á
hugmyndina í byrjun
Hugmyndin að myndinni kom upp fyrir
nokkrum árum þegar Ari vann að myndinni
Gargandi snilld sem fjallaði um hljómsveitir
sem voru að gera tónlist á sínum eigin for-
sendum. Í viðtali hans við Björk kom í ljós að
hún var að vinna með verk Jórunnar „Vöku-
ró“, sem kom út á plötunni Medúllu. Björk
sagði Ara sögur af Jórunni og hann hugsaði
með sér að þetta væri efni í sérstaka mynd.
„Ég setti mig í samband við Jórunni í kjölfar-
ið og henni leist ekkert rosalega vel á þetta.
Ég skil það alveg, allt í einu dúkkar upp ein-
hver maður og vill gera heimildamynd um
hana, það kemur bara upp einhver bremsa.“
Honum tókst þó að sannfæra hana að lok-
um. „Ég fór með Valgarði Egilssyni tengda-
syni hennar í kaffi til hennar og við spjöll-
uðum við hana og ræddum þetta dálítið.
Þarna fyrst þá vorum við að mæta með marg-
ar vélar og ljós og læti, sem stuðaði hana. Svo
að ég ákvað að minnka þetta vesen á okkur.
Hún leiðir algerlega söguna sjálf, mér finnst
skemmtilegast að vinna á þeim forsendum,
frekar en að annað fólk sé að bakka viðkom-
andi upp með einhverjum hetjusögum.“
Tónlist Jórunnar fær að sjálfsögðu að njóta
sín í myndinni og Ari fékk líka aðgang að ein-
stöku myndefni. „Ég sá myndaalbúmin hennar
þar sem eru ljósmyndir af Jórunni frá því að
hún var kornabarn og myndir í gegnum allan
ferilinn og ég styðst ákaflega mikið við þær.
Þessi ferill er alveg ótrúlegur hjá henni. Ég
hugsaði bara með mér: Vá, þessi kona er jafn-
gömul ömmu minni og þetta er svo nálægt
mér í tíma en samt svo langt í burtu.“
Myndin gerist á nokkrum stöðum; í Reykja-
vík, á Þingvöllum þar sem Jórunn á hús og
hefur unnið mikið, í Berlín, New York og síð-
an fór kvikmyndagerðarfólkið með henni til
Bayreuth í Þýskalandi á Wagner-hátíð. „Það
sem mér finnst svo fallegt við tónlist er að
hún tekur við þar sem orðin hætta að hafa
nokkra þýðingu. Hún fer með þig inn í ein-
hvern heim sem er óútskýranlegur. Ég upplifi
Jórunni sem risavaxið draumkennt ský á ferð
í alheiminum, maður dettur inn í hyldjúpa
músíkþoku sem breytist í dulmagnað ský og á
því ferðumst við inn í töfraheim Jórunnar.“
Í ferðalag með Jórunni
 Ari Alexander man vel eftir fyrstu kynnum sínum af tónlist Jórunnar Viðar
 Er að ljúka við heimildamynd um ævintýralegan feril hennar
Morgunblaðið/Kristinn
Í vinnustofunni Ari Alexander Ergis Magnússon leikstjóri og Kristján Loðmfjörð klippari.
 … er yfirskrift tónleikaraðar
sem Viðeyjarstofa stendur fyrir um
þessar mundir. Þess ber þó að geta
að ástin gagnast þér lítið viljir þú
sækja tónleikana í kvöld því hver
og einn verður að punga út 2.000
krónum fyrir ferju og aðgöngu-
miða. Það er Buffið vinsæla sem
stígur á svið í kvöld.
Ást er allt sem þú þarft
Fólk
 Kokkurinn og trommuleikarinn,
Númi Thomasson (t.v.) hefur nú
tekið í gagnið eldhúsið fyrir ofan
öldurhúsið Boston við Laugaveg.
Númi var sérlegur kokkur Bjarkar
á Volta-túrnum sem lauk nú fyrir
skemmstu og bjuggust því margir
við að uppáhaldsréttur Bjarkar
yrði á matseðlinum nýja. Svo mun
þó ekki vera ef eitthvað er að
marka yfirlýsingar Núma í fjöl-
miðlum og ber hann fyrir sig trún-
aðarsambandi kokks og kúnna.
Spurningin er hins vegar sú
hvort Núma snúist ekki hugur þeg-
ar kreppan fer að segja til sín í vet-
ur og sultarólin herðist um lendar
okkar Íslendinga. Alltént má
reikna með öruggum viðskiptum
erlendra Bjarkaraðdáenda ef „chic-
ken a la Björk“ er að finna á mat-
seðlinum.
Hversu sterkt er trún-
aðarsambandið?
 Dagskrárbæklingur RIFF kom
seinna úr prentun í ár en oft áður
og því einhverjir sem ekki hafa get-
að kynnt sér dagskrána í heild. Í
Morgunblaðinu verður að finna
dagskrá hvers dags sem og dóma á
völdum kvikmyndum á meðan á há-
tíðinni stendur.
Dagskrá kvikmyndahá-
tíðar í Morgunblaðinu
Ljósmynd/Lilja Jónsdóttir
MYND Ara Alexanders og Bergsteins Björg-
úlfssonar um líf drengjanna sem vistaðir
voru á Breiðavík, Syndir feðranna, keppir um
verðlaun sem besta heimildamyndin á kvik-
myndahátíðinni Nordisk Panorama, sem
fram fer um helgina í Malmö.
Formaður og varaformaður Breiðavík-
ursamtakanna fara með Ara út til Svíþjóðar.
„Við erum búin að vera í sambandi við fólk úr
sambærilegum samtökum í Svíþjóð, Noregi
og Danmörku og erum að hitta það til þess
að bera saman bækur okkar.“
Frá Breiðavík til Malmö
„Frelsi frá óreglunni“
Morgunblaðið/Ómar
Herbert Guðmundsson sendir frá sér sína áttundu plötu
Hún fluttist síðan til New York þar sem hún stundaði
nám í tónsmíðum hjá V. Giannini í Juilliard tónlistarskól-
anum. Hún átti langan feril sem tónskáld og tónlistarkenn-
ari og samdi meðal annars hið þekkta lag „Það á að gefa
börnum brauð“ og ballettinn „Eld“. Í fyrrnefndu viðtali í
vor vildi hún ekki gera mikið úr sínu farsæla ævistarfi.
„Ég veit nú ekki hvað ég á að hrósa mér fyrir í lífinu;
það er bara heilög skylda að semja ef manni dettur eitt-
hvað í hug. Ef það sækir á mann verður maður að skila
því. Þetta er bara mín pligt, rétt eins og annað, að hugsa
um börn eða taka til mat.“
Spilaði meðan Hitler hélt ræðu
Víðförul Jórunn Viðar stundaði nám við Juilliard tónlistarskólanum í New York á stríðsárunum.