Morgunblaðið - 12.10.2008, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Rússagull | Fáir hefðu trúað því fyrir nokkrum árum að Rússar yrðu í stakk búnir að bjóða öðrum ríkjum
verulega fjárhagsaðstoð Svipmynd | Fjármálaráðherra Breta verður seint kosinn vinsælasti stjórnmála-
maðurinn á Íslandi Fréttahaukur | Katie Couric gekk svo hart að Söruh Palin að sú síðarnefnda hefur ekki borið sitt barr síðan
VIKUSPEGILL»
Rússagull
Eftir Aleh Tsyvinski and Sergei Guriev
Moskvu | Rússnesk stjórnvöld sitja á haugum
af reiðufé, sem þau ráðgera að nota til fjár-
festinga erlendis. Það glitti í þennan efnahags-
styrk þegar forsætisráðherra Íslands tilkynnti
að Rússar gætu lagt fram um fimm milljarða
dollara til að bjarga íslensku hagkerfi í vanda.
Hver hefði ímyndað sér með tilliti til glund-
roðans í Rússlandi á tíunda áratug liðinnar
aldar að tíu árum síðar yrði landið í stöðu til
þess að bjarga iðnríki? Það er með enn meiri
ólíkindum að Rússar rétta Íslendingum hjálp-
arhönd á sama tíma og hlutabréfamarkaður-
inn heima fyrir er í frjálsu falli og viðskipti í
kauphöllinni í Moskvu er stöðvuð reglulega.
Tækifæri til að kaupa ódýrt
Í Kreml er litið svo á að nú sé tíminn til að
kaupa eignir ódýrt og nota yfirstandandi fjár-
málakreppu til að verða öflugt veldi í hinu al-
þjóðlega hagkerfi. Eins og Vladimír Pútín,
forsætisráðherra Rússlands, sagði fyrir
skömmu á fundi með forstjóra ríkisbankans
VTB, „Kannski við ættum að kaupa eitthvað [í
útlöndum]? Eitthvað auðfengið?“
Samkvæmt Arkadí Dvorkovitsj, efnahags-
ráðgjafa hjá Dmítrí Medvedev forseta, mun
ríkisstjórnin styðja – bæði diplómatískt og
fjárhagslega – útþenslu rússneskra fyrirtækja
erlendis.
Eftir stríðið milli Rússlands og Georgíu er
vestrið hrætt um að rússnesk stjórnvöld
mundu ekki aðeins nota reiðufé sitt í efna-
hagslegum tilgangi, heldur sem ágengt tæki í
utanríkismálum. Ætti vestrið í raun að íhuga
að hindra rússneskar fjárfestingar erlendis til
þess að hafa áhrif á Rússa?
Að reyna að reisa járntjald utan um rúss-
neska sjóði og fyrirtæki gerði meiri skaða en
gagn. Þvert á móti myndi stórtæk „innrás“
rússneskra fyrirtækja vera jákvæð þróun
vegna þess að hún myndi ýta undir efnahags-
leg hagsmunatengsl. Það á jafnvel við þótt rík-
isrekin fyrirtæki og rússneskir þjóðarsjóðir
leiddu efnahagslegu útþensluna.
Með því að fjárfesta í eignum í Bandaríkj-
unum og Evrópu eru rússnesk stjórnvöld og
ráðandi stétt að kaupa sér hlutdeild í hagkerfi
heimsins. Þetta ætti að bæta gagnkvæman
skilning og ýta undir skynsamlegri og ábyrg-
ari utanríkisstefnu.
Þótt það kunni að virðast mótsagnakennt
vaða Rússar nú í peningum, þrátt fyrir áföll á
rússneska hlutabréfamarkaðnum undanfarið.
Rússneska stjórnin var að hrinda af stað 130
milljarða dollara björgunaráætlun fyrir
bankakerfi landsins. Ef þessi upphæð er tekin
sem hlutfall af þjóðarframleiðslu jafngilti það
1.300 milljörðum dollara í Bandaríkjunum, eða
næstum því helmingi meira en gert er ráð fyr-
ir í áætlun Paulsons. Þó hefur þessi áætlun
ekki höggvið umtalsvert skarð í þjóðarsjóði
Rússa, sem í liggur þriðji mesti gjaldeyrisforði
heims.
Ríkisstjórnin bjó til varasjóðinn til þess að
verja efnahagslífið fyrir lækkun á olíuverði.
Þar eru nú 140 milljarðar dollara. Í þjóðarvel-
ferðarsjóðnum, sem fyrst og fremst var stofn-
aður til að leysa yfirvofandi ellilífeyrisvanda,
eru 30 milljarðar dollara til viðbótar. Þótt
þjóðarvelferðarsjóðurinn teljist enn ekki op-
inberlega til þjóðarsjóða, er hann nú þegar á
meðal 10 stærstu sjóðanna af því tagi og er
farinn að skáka Fjárfestingarstofnun Brúnei.
Ef Rússar byggju til sameinaðan þjóðarsjóð
(að frátöldum 500 milljarða dollara gjaldeyr-
isvaraforða) yrði hann sambærilegur við
Temasek-sjóðinn í Singapore, sem um þessar
mundir er sá sjötti stærsti í heimi, og væri rétt
á eftir Fjárfestingarstofnun Kína.
Það er með vilja gert að þessir sjóðir eru
ætlaðir til fjárfestinga utan Rússlands. Þar
sem yfirstandandi fjármálakreppa hefur gert
það að verkum að margar eignir á Vest-
urlöndum eru ódýrar eru þær nú innan seil-
ingar rússneskra stjórnvalda og leiðandi rúss-
neskra fyrirtækja. Einka- og ríkisfyrirtæki í
Rússlandi hafa þegar fjárfest víða utan land-
steinanna og oft keypt hluti í stórum erlend-
um fyrirtækjum. Þegar allt er talið eiga 25
stærstu rússnesku fyrirtækin 59 milljarða
dollara í erlendum eignum og eru þriðji
stærsti fjárfestirinn í hinum svokölluðu ný-
hagkerfum (emerging economies), á eftir
Hong Kong og Brasilíu. Jafnvel þótt fjár-
málakreppan hafi þurrkað út rússneska hluta-
bréfamarkaðinn, hefur skellurinn hjá sumum
af best reknu fyrirtækjunum verið minni en
hjá sambærilegum vestrænum fyrirtækjum
og þau verða því í innkaupahugleiðingum á al-
þjóðamarkaðnum á næsta ári.
Deilur í Bandaríkjunum og Evrópu
Erlendar fjárfestingar rússneskra fyr-
irtækja hafa þegar vakið harðar deilur í bæði
Bandaríkjunum og Evrópu, jafnvel þegar fjár-
festarnir hafa verið einkafyrirtæki.
Umdeildastur var samruni, sem rússneski
stálrisinn SeverStal sóttist eftir við Arcelor í
Lúxemborg. SeverStal var hafnað og Mittal
tekið fram yfir og héldu sumir álitsgjafar því
fram að ákvörðunin hefði verið tekin á póli-
tískum forsendum.
Vestræn stjórnvöld hafa hins vegar aldrei
beitt neitunarvaldi gegn fjárfestingu rúss-
nesks einkafyrirtækis.
Þó hefur nánast alls staðar ríkt óvild í garð
fjárfestinga rússneskra stjórnvalda (og rík-
isfyrirtækja) þar til nýverið. Ráðamenn í
Bandaríkjunum og Evrópu treysta því ekki að
erlendar ríkisstjórnir (og þjóðarsjóðir þeirra)
fjárfesti eingöngu á viðskiptaforsendum.
En fjármálakreppan gerir að verkum að í
vestrinu gleðjast menn yfir að finna „vini með
reiðufé“. Þegar Henry Paulson, fjár-
málaráðherra Bandaríkjanna, fór í heimsókn
til Rússlands í júní lagði hann áherslu á að
Bandaríkjamenn vildu taka vel á móti rúss-
neskum fjárfestum, þar á meðal á vegum þjóð-
arsjóða.
Rússnesk stjórnvöld þurfa þó að búa til
gagnsæjan og ábyrgan ramma til að stýra
þjóðarsjóðum sínum. Það myndi hjálpa til við
að sannfæra önnur ríki um að markmið stjórn-
valda séu viðskiptaleg, en ekki pólitísk.
Rússnesk stjórnvöld kunna að vera að nálg-
ast það markmið með því að taka fyrstu skref-
in í átt til bættrar stjórnunar í fyrirtækjum í
ríkiseigu. Það átti sér engin fordæmi þegar
stjórnin skipti út fjölda skriffinna í stjórnum
fyrirtækja í ríkiseigu og setti í staðinn sjálf-
stæða stjórnendur (þar á meðal nokkra út-
lendinga). Það kann að vera ólíklegt að rúss-
neskir þjóðarsjóðir og fyrirtæki í ríkiseigu
breytist á einni nóttu, en víst er að þau munu í
náinni framtíð verða gagnsærri og skilvirkari.
Meginávinningurinn af erlendri fjárfestingu
Rússa er ekki efnahagslegur, heldur að hún
hjálpar Rússum að verða alþjóðlegur borgari.
Horfum til elítunnar í Rússlandi, sem kaupir
hús í London, fer á skíði í Ölpunum og
menntar börnin sín í Sviss. Hún hefur of miklu
að tapa á því að pólitískum samskiptum á milli
Rússlands og vestursins hraki.
Það er kominn tími til að rússneskt við-
skiptalíf – og rússnesk stjórnvöld – eigi hlut-
deild í hinu alþjóðlega hagkerfi.
Rússarnir koma – með reiðufé
 Þrátt fyrir vandræði í rússnesku efnahagslífi vaða Rússar í peningum  Sjá tækifæri til að kaupa
ódýrt í fjármálakreppunni  Með ólíkindum að Rússar geti nú rétt Íslendingum hjálparhönd
Reuters
Markaðir Rússnesku kauphöllinni var lokað um tíma vegna óstöðugleikans á alþjóða fjármálamarkaði. Rússneska ríkið ætlar að verja 175 milljón
rúblum, eða 6,7 milljörðum dollara, í hlutabréf í rússneskum félögum á þessum árum og því næsta, til að styðja þau gegnum erfiðleikana.
Reuters
Lánardrottinn? Pútín forsætisráðherra virðist þess albúinn að kaupa hálfan heiminn. Íslensk
yfirvöld freista þess á þriðjudag að semja við Rússa um 4 milljarða evra lán. Í Rússlandi heyrast
þær raddir að Pútín ætti að huga að vandræðum heima fyrir áður en hann hjálpar öðrum.
Í HNOTSKURN
»Þjóðarsjóðir nefnast á ensku Sov-ereign Wealth Fund. Hugtakið er að-
eins nokkurra ára gamalt, en slíkir sjóð-
ir hafa verið til lengi.
»Kúveit stofnaði fyrsta þjóðarsjóðinnárið 1953 til þess að véla með olíu-
sjóði. Eftir 2000 hefur þessum sjóðum
snarfjölgað.
» Í apríl tók Árni M. Mathiesen fjár-málaráðherra undir hugmynd, sem
Björgólfur Guðmundsson hafði sett
fram um stofnun slíks sjóðs, í grein í
Morgunblaðinu. Það mun væntanlega
ekki gerast á næstunni.
»Markmiðið með þjóðarsjóðum ermeðal annars að auka gjaldeyr-
isvarasjóði og tryggja greiðslugetu líf-
eyrissjóða til framtíðar.