Morgunblaðið - 12.10.2008, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Fjár-mála-kreppan er
alþjóðleg kreppa.
Hnattvæðingin
hefur ýtt undir
áhrif hennar. Það,
sem byrjaði sem fjármála-
kreppa vegna undirmálslána í
Bandaríkjunum, hefur haft
áhrif um allan heim. Ísland
verður einna verst úti vegna
þess að bankageirinn var svo
alþjóðavæddur og fyrir vikið
berskjaldaður fyrir slíku
áfalli. Alþjóðlegur gjaldmiðill
til að styðja við hann eða al-
þjóðlegar aðgerðir til að koma
honum til bjargar voru hins
vegar ekki fyrir hendi.
Aðgerðir ríkja heims til að
bregðast við fjármálakrepp-
unni bera lítinn vott um al-
þjóðlega samstöðu; hver virð-
ist vera sjálfum sér næstur og
ríki skeyta lítið um það hvern-
ig aðgerðir þeirra kunna að
bitna á nágrönnunum.
Þó liggur í augum uppi að til
að bregðast við alþjóðlegri
kreppu þarf alþjóðlegt sam-
starf. Nú er rætt um leiðir til
slíks á ársfundi Alþjóðabank-
ans og Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins vestur í Washington.
Dominique Strauss-Kahn, for-
stjóri IMF, hefur réttilega
bent á að engar heimatilbúnar
lausnir eru til á hnattrænni
kreppu. Ríki heims verða að
starfa saman, tala saman og
samræma aðgerðir sínar til að
komast út úr vandanum. Nú
er ekki tíminn fyrir vernd-
arstefnu eða efnahagslega
þjóðernisstefnu.
Vaxandi vilji er fyrir því
innan stjórnarflokkanna hér á
Íslandi að leita á náðir Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins um
aðstoð til að komast út úr
bankakreppunni,
eins og Morg-
unblaðið sagði frá
í gær. Það væri
engin skömm að
því að leita að-
stoðar hjá IMF.
Sumar yfirlýsingar stjórn-
málamanna benda til að þeim
þætti það vont fyrir þjóðar-
stoltið að leita á náðir sjóðs-
ins, af því að Ísland væri
fyrsta vestræna ríkið áratug-
um saman, sem bæði hann um
aðstoð.
En Ísland er líka fyrsta
vestræna ríkið áratugum sam-
an sem lendir í jafnalvarlegri
fjármálakreppu og gjaldmið-
ilskreppu. Hlutverk Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins er að
hjálpa ríkjum í slíkum vanda.
Geir H. Haarde forsætis-
ráðherra hefur réttilega sagt
að skoða þurfi vel skilyrði
IMF fyrir slíkri aðstoð. Í ljósi
sögunnar má telja líklegt að
sjóðurinn setti skilyrði um
harðan aga í ríkisfjármálum
og peningamálum og að mark-
aðslausnir verði innleiddar í
geirum samfélagsins, þar sem
miðstýring hefur verið alls-
ráðandi, til dæmis í landbún-
aðarmálum, menntamálum og
heilbrigðismálum. Til lengri
tíma litið er þetta hvort sem
okkur líkar betur eða verr
leiðin sem við þurfum hvort
sem er að fara.
Hitt er meiri spurning,
hvort skilyrði sjóðsins sam-
rýmdust þeirri stefnu til
skemmri tíma að nýta ríkis-
sjóð til að hjálpa fólki sem nú
á í erfiðleikum vegna atvinnu-
missis, tapaðs sparnaðar eða
þungrar greiðslubyrði af lán-
um. Telja má víst að flestir Ís-
lendingar telji slíka aðstoð nú
vera forgangsatriði.
Það væri engin
skömm að því
að leita til IMF
um aðstoð}
Stolt eða samvinna?
K
aldhæðni örlaganna hefur hagað
því þannig til að verðmæt þjóð-
areign – sem ráðamenn bók-
staflega gleymdu að taka með í
reikninginn á sínum tíma – er nú
komin í eigu fólksins í landinu á nýjan leik.
Listaverkasöfn Landsbankans og Kaupþings
runnu óvart úr höndum ríkisins við einkavæð-
ingu bankanna, rétt eins og sú menningar-
arfleifð, sem bankarnir höfðu safnað í gegnum
tíðina, væri eitt óhreinu barnanna hennar Evu.
Þótt auðvitað hafi engan órað fyrir því að
ríkið myndi aftur eignast þennan sögulega
fjársjóð með þeim hætti sem raun ber vitni, er
auðvitað eftir því tekið.
Ekki síst þar sem svo virðist sem bankarnir,
á meðan þeir voru einkareknir, hafi með sívax-
andi þunga gert sér grein fyrir mikilvægi þess
að rækta þennan arf. Báðir hafa hlúð að „kaupbætinum“
með því að fá sérfræðinga til að skrásetja og huga að
safneigninni. Báðir hafa sömuleiðis keypt verk til að efla
eignina – hafa sem sagt ávaxtað þetta „ódýra“ innlegg
þjóðarinnar með ágætum.
Vera má að einhverjum þyki slíkur arfur skipta litlu
máli á tímum eins og þeim sem fólk hefur verið að upplifa
síðustu daga. Sagan hefur þó kennt okkur að það eru ein-
mitt fjársjóðir á borð við þennan sem vega þungt á vog-
arskálum verðmæta framtíðarinnar. Annars vegar vegna
þess að menningu – sem hugmyndafræðilega upplifun
eða þátt í sjálfsmynd samfélags – er ekki hægt að taka frá
fólki. Hins vegar vegna þess að jafnvel þótt
gengi flestra verðmæta í heiminum hrynji þá
helst „listaverkavísitalan“ ótrúlega stöðug.
Þeir sem fjárfestu í myndlist með aðstoð
góðra myndlistarmiðlara á tímum þegar aðrar
fjárfestingar gáfu miklu meiri arð, geta nú
prísað sig sæla með sinn höfuðstól. Það er
ekki lítils virði í heimskreppu á borð við þá
sem nú krælir á sér og sannar enn og aftur
hversu verðmætamat getur verið afstætt þeg-
ar aurum er stillt upp andspænis list.
Þessum endurheimta höfuðstól þarf vita-
skuld að tryggja öruggt skjól í framtíðinni.
Listasafn Íslands, höfuðsafn íslenskrar mynd-
listar, á að fá þessa eign afhenta til varðveislu
sem allra fyrst. Þar er sérfræðiþekkingin til
staðar og það faglega umhverfi sem verk-
unum hæfir. Í raun allt nema nægilega rúm-
góður vettvangur til að sýna verkin og varðveita þau.
Listasafn Íslands býr við gríðarlega þröngan húsnæð-
iskost og hefur í raun lítil tök á því að vera með góða yf-
irlitssýningu á íslenskri myndlist í gangi allan ársins
hring – eins og þó er vænst af því. Efling Listasafnsins
með þessum stóru almenningssöfnum, sem endurheimt-
ust fyrir tilstilli kreppunnar nú, liggur svo beint við að
það er ekki hægt að horfa framhjá því. Né heldur nauð-
syn þess að skapa safninu stærri sýningarvettvang. Í því
myndi felast ákaflega heilbrigt endurmat á þeim gildum
sem ráðið hafa ríkjum í samfélaginu undanfarin ár.
fbi@mbl.is
Fríða Björk
Ingvarsdóttir
Pistill
Höfuðstóllinn endurheimtur
Uppsagnir gætu
leyst mannekluvanda
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ylfu Kristínu K. Árnadóttur
ylfa@mbl.is
Á
rúmum mánuði hefur
börnum á biðlista eftir
plássi á frístundaheim-
ilum borgarinnar fækk-
að um þúsund. Eru nú
um 500 börn á listanum en til þess að
útrýma biðlistanum öllum þarf að
ráða 44 starfsmenn í 50% starf. Engir
biðlistar eru í skólum miðbæjarins og
í Hlíðahverfi en ástandið er einna
verst í úthverfunum, þá sérstaklega í
Grafarholtinu þar sem róðurinn hefur
verið þyngstur undanfarin ár.
Háskólanemar sækja í starfið
Líklegustu skýringarnar á því eru
að þar býr mikið af ungum fjöl-
skyldum sem eru að koma yfir sig
húsnæði og þurfa að vinna mikið og
krefjast því meiri vistunarþjónustu
en ella. Þar til nýlega, er stúd-
entagarðar voru byggðir í hverfinu,
var lítið um háskólanema í holtinu en
þeir skipa stóran hluta starfsfólks frí-
stundaheimilanna. Ásókn há-
skólanema í starfið, þá einkum nem-
enda við Háskóla Íslands, sl. ár þykir
líka skýra hví betur hefur gengið að
manna stöður í Vesturbænum en oft
áður. Soffía Pálsdóttir, skrif-
stofustjóri tómstundamála hjá ÍTR,
segist m.a.s. eiga von á því að á næstu
tveimur vikum verði búið að útrýma
öllum biðlistum þar.
Sextán sóttu um eina stöðu
Til að fjölga starfsfólki hafa verið
farnar hefðbundnar leiðir, líkt og að
auglýsa í blöðum og hengja upp aug-
lýsingar víðs vegar um borgina, en
einnig hefur verið brugðið á það ráð
að taka upp samráðningar. Í því felst
að hefðbundin störf innan grunnskól-
anna, líkt og störf skólaliða og stuðn-
ingsfólks, eru samtvinnuð starfi frí-
stundaheimilanna og hafa 16 manns
verið ráðnir til skólanna á slíkum
samningum.
Spurð hvort fjöldi uppsagna síð-
ustu daga muni breyta stöðunni segir
Soffía vel mögulegt að staðan verði
gjörbreytt í komandi viku. Hún segir
forstöðumenn frístundaheimilanna
hafa sagt sér að starfsumsóknum hafi
fjölgað síðustu dagana. Nýlega hafi
verið auglýst eftir aðstoðarumsjón-
armanni á einu heimilanna og sóttu
16 manns um starfið, þar af 12 með
háskólamenntun.
Vangaveltur eru nú uppi meðal
starfsmanna ÍTR hvort þeir foreldrar
sem misst hafi vinnuna kjósi að vera
heima um hríð með barnið og taki því
nafn þess af biðlistanum. Soffía segir
engar umsóknir um vistun hafa verið
dregnar til baka en gerst hafi að fólk
hafi hringt í ÍTR til að kanna málin.
Hún segir að auðvitað sé best fyrir
börnin að fá að vera sem mest með
foreldrum sínum en hins vegar þurfi
þau, í því óvissuástandi sem nú ríkir,
ákveðinn öryggisramma. Í starfi frí-
stundaheimilanna sé nú lögð mikil
áhersla á að skapast festu, kyrrð og
ró í kringum börnin.
Mikilvægt að halda ró
og breyta ekki út frá venjum
Aðspurð segir Soffía að í vikunni
verði haldnir fundir með stjórn-
endum frístundaheimilanna þar sem
fjallað verði um hvernig haga eigi
starfinu í efnahagsþrengingunum og
hvernig starfsmönnum beri að svara
spurningum og takast á við vanga-
veltur og áhyggjur barnanna af
ástandinu. Hún segir að þegar liggi
fyrir viðbragðsáætlun er taki til slysa
og áfalla og verði unnið með hana til
hliðsjónar. Mikið grundvallaratriði sé
að allir haldi ró sinni og breyti ekki út
frá venjum. „Við erum sjálf að átta
okkur á því hvernig við eigum að
tækla þetta og þetta hefur meiri áhrif
á börnin en maður gerir sér grein fyr-
ir.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Leikið saman Í byrjun septembermánaðar voru um 1.500 börn á biðlista
eftir plássi á frístundaheimilum en nú standa nöfn 500 barna á listanum.
HRÖNN Marinósdóttir er móðir
stúlku í 2. bekk Vesturbæjarskóla
sem er á biðlista eftir plássi á frí-
stundaheimilinu Skýjaborgum. Síð-
ast þegar hún og maður hennar
fengu upplýsingar um stöðu mála
voru 27 börn á biðlista og var dóttir
þeirra númer 18. Var þeim sagt að
tvo starfsmenn þyrfti í viðbót til að
vandamálið yrði úr sögunni.
Hrönn segir þetta valda því að í
skipulagningu hvers dags felist
meira púsluspil en áður. Hjónin
þurfi að skiptast á að fara fyrr heim
úr vinnu auk þess sem ættingjar og
vinir hafa verið fengnir til að
hlaupa undir bagga.
Hrönn segir að í byrjun hausts
hafi foreldrar nokkurra barna í
bekknum tekið sig saman og skipst
á að ná í hóp barna eftir skóla en
það fyrirkomulag gangi ekki leng-
ur þar sem meirihluti barnanna er
nú kominn með pláss á Skýjaborg-
um. Hrönn segir dóttur sína ekki
vera ánægða með ástandið og
svona rót sé ekki gott til lengdar.
ER NR. 18 Á
BIÐLISTA
››
15. október, 1978: „Lúðvík Jós-
epsson gaf athyglisverða yfirlýs-
ingu í viðtali við Morgunblaðið sl.
þriðjudag. Hann sagði: „það er al-
veg augljóst, að ríkisstjórninni láð-
ist að leita eftir samkomulagi við
sína stuðningsflokka um meg-
instefnuna í fjárlagafrumvarpinu.
Þegar Morgunblaðið bar þessa
kvörtun Lúðvíks Jósepssonar und-
ir Ólaf Jóhannesson forsætisráð-
herra sagði hann: „Ég tel nú að
það sé hinna einstöku ráðherra að
hafa samband við sína stuðnings-
flokka.“ Þetta er auðvitað alveg
rétt hjá Ólafi Jóhannessyni og þá
verður jafnframt ljóst, að gagnrýni
Lúðvíks er beint að ráðherrum Al-
þýðubandalagsins í núverandi rík-
isstjórn.“
. . . . . . . . . .
16. október, 1988: „Efnahagsvandi
þjóðarinnar er margþættur. Hér
verður vikið að fjórum þáttum, ná-
skyldum. Í fyrsta lagi við-
skiptahalla við umheiminn, það er
þjóðareyðslu umfram þjóðartekjur.
Í annan stað erlendum skuldum,
en þeirra vegna hefur flutzt lang-
leiðina í fimmtungur útflutnings-
tekna úr landi sem afborganir og
vextir. Í þriðja lagi milljarða rík-
issjóðshalla, sem eykur á þenslu
verðbógu – og er raunar hluti við-
skiptahallans og hinnar erlendu
skuldasöfnunar. Og síðast en ekki
sízt ónógum innlendum pen-
ingasparnaði, sem gerir atvinnu-
vegi okkar og ríkisbúskap háðari
erlendu lánsfjármagni – erlendum
sparnaði – en vera þyrfti. Á síð-
asta áratug og fyrstu árum líðandi
áratugar brann sparifé lands-
manna á báli verðbólgunnar,
óverðtryggt og á neikvæðum vöxt-
um. Fólk, sem hafði frestað eyðslu
og lagt fyrir fjármuni til síðari
tíma, í trausti á stjórn peninga-
mála í landinu og bankakerfið,
stóð uppi með verðlausa peninga í
höndunum. Í kjölfar þeirra óskapa
hrundi innlendur peningasparn-
aður. Atvinnugreinar og rík-
isbúskapur beindu lánsfjárþörf
sinni í vaxandi mæli út fyrir land-
steina, enda innlent lánsfjár-
framboð nánast ekkert.“
Úr gömlum l e iðurum