Morgunblaðið - 15.10.2008, Síða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HVERS vegna
skyldi Vinstrihreyf-
ingin grænt framboð
hafa tekið vel í hug-
myndir um að mynd-
uð yrði þjóðstjórn
þegar séð var hvert
stefndi?
Í fyrsta lagi vorum
við á þeirri skoðun að svo alvarlegt
ástand væri greinilega að skapast
að þörf væri á samstilltu átaki
allra stjórnmálaflokka. Ekki svo að
skilja að við séum ekki reiðubúin
að leggja okkar af mörkum sem
stjórnarandstaða en hitt væri
heppilegra fyrirkomulag tímabund-
ið eða þar til gengið yrði til alþing-
iskosninga.
Í öðru lagi væri fráleitt að halda
stjórnarandstöðunni utangarðs í
því uppbyggingarstarfi sem fram-
undan væri. Varla gæti annað vak-
að fyrir stjórnarmeirihlutanum en
að hleypa öllum straumum lýðræð-
isins að því uppbyggingarstarfi
sem væri framundan.
Því miður er það ekki að gerast.
Þannig er nú gamall helminga-
skiptadraugur kominn á kreik við
endurreisn bankanna. Ekki síður
eru kvíðvænlegar samningaumleit-
anir við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn
sem bæði Sjálfstæðisflokkur og
Samfylking virðast taka fagnandi.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er
ekki bara lögregla alþjóðauðvalds-
ins og mætir jafnan til leiks þegar
þjóðir komast í þrot til að tryggja
að almenningur standi skil gagn-
vart alþjóðlegu vog-
unarfjármagni. Al-
þjóðagjaldeyrissjóð-
urinn hefur líka
reynst frjálshyggjus-
innuðum stjórnvöldum
dýrmætt skálkaskjól
til að framkvæma það
sem óvinsælt er með
þjóðum, til dæmis að
einkavæða velferð-
arþjónustu og selja
auðlindir í hendur al-
þjóðlegra fjárfesta
sem Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er
fyrst og síðast í hagsmunagæslu
fyrir.
Leiðarahöfundur Morgunblaðs-
ins á laugardag talar máli peninga-
frjálshyggjunnar kinnroðalaust
hvað þetta varðar: „Vaxandi vilji
er fyrir því innan stjórnarflokk-
anna hér á Íslandi að leita á náðir
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um að-
stoð til að komast út úr banka-
kreppunni, eins og Morgunblaðið
sagði frá í gær. Það væri engin
skömm að því að leita aðstoðar hjá
IMF… Í ljósi sögunnar má telja
líklegt að sjóðurinn setti skilyrði
um harðan aga í ríkisfjármálum og
peningamálum og að markaðs-
lausnir verði innleiddar í geirum
samfélagsins, þar sem miðstýring
hefur verið allsráðandi, til dæmis í
landbúnaðarmálum, menntamálum
og heilbrigðismálum. Til lengri
tíma litið er þetta hvort sem okkur
líkar betur eða verr leiðin sem við
þurfum hvort sem er að fara.“
Það er rangt hjá Morgunblaðinu
að þetta séu lausnir framtíð-
arinnar. Þessar lausnir hafa nú
verið dæmdar út af borðinu hjá al-
menningi svo rækilega að ég hélt
að menn voguðu sér ekki að tala á
þennan hátt. Það er vissulega rétt
að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn læt-
ur aldrei segjast. Og sannast
sagna finnst mér það ekki góð til-
hugsun að þeir Árni Mathiesen
fjármálaráðherra og Guðlaugur
Þór Þórðarson heilbrigðisráðherra
skuli í þann veginn að setjast að
samningaborði um framtíð heil-
brigðisþjónustunnar á Íslandi með
fulltrúum Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins. Og ekki treysti ég ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar
til þess að semja um framtíð orku-
geirans við fulltrúa sjóðsins.
Þess vegna vildi ég þjóðstjórn.
En af sömu ástæðu vill stjórn-
armeirihlutinn ekki þjóðstjórn,
þaðan af síður kosningar. En ætlar
þjóðin að láta þá sem verkstýrt
hafa okkur inn í þessi vandræði
halda áfram eins og ekkert hafi í
skorist? Þurfa þau ekki alla vega
að fá endurnýjað umboð? Er víst
að þau sem nú stýra landinu séu
best til þess fallin að standa vörð
um almannahag? Það verkefni
brennur á okkur sem aldrei fyrr.
Nú þarf að gæta
að íslenskum almannahag
Ögmundur Jón-
asson hvetur til
þjóðstjórnar og
andmælir leiðara
Morgunblaðsins
» Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn hefur
reynst frjálshyggjusinn-
uðum stjórnvöldum dýr-
mætt skálkaskjól til að
framkvæma það sem
óvinsælt er með þjóð-
um …
Ögmundur Jónasson
Höfundur er þingflokksformaður VG.
Á ÞEIM erfiðu tím-
um sem þjóðin gengur
nú í gegnum er brýnt
að hafa kynjasjón-
armið í huga við alla
stefnumörkun og að-
gerðir sem gripið
verður til. Kreppan
hefur kynjavídd.
Reynslan kennir okk-
ur að ráðamönnum
hættir til að einblína á
lausnir sem einkum
gagnast körlum, svo
sem vega- og brúar-
gerð, viðgerðir húsa,
virkjanir og verk-
smiður. Atvinnuþátttaka kvenna hér
á landi er einhver hin mesta í heimi
og það verður að hafa í huga þegar
ákvarðanir verða teknar varðandi
atvinnusköpun og aðgerðir í krepp-
unni.
Konur vinna einkum við hvers
konar þjónustu, ekki síst við fræðslu
og umönnun sem þarf að efla og
virða að verðleikum. Hjól velferð-
arþjóðfélaga nútímans snúast ekki
nema að þjónusta við börn, sjúka og
aldraða sé í lagi, þannig að bæði
karlar og konur geti stundað vinnu
utan heimilis. Það þarf að endumeta
þau laun sem greidd eru fyrir
fræðslu og umönnun eins og reynd-
ar er kveðið á um í stjórnarsáttmála
núverandi ríkisstjórnar. Það vantar
fólk í umönnunarstörfin og þar eru
miklir möguleikar til að bæta bráð-
nauðsynlega þjónustu. Einnig þarf
að huga að því að þeir sem eru að
missa vinnuna þessa dagana eru vel
menntað fólk, konur jafnt sem karl-
ar, með mikla reynslu og þekkingu
sem ekki má glatast.
Þór Sigfússon, formað-
ur Samtaka atvinnulífs-
ins, fór þá athygl-
isverðu leið að biðja
háskóla landsins að
opna þegar í stað
brautir fyrir fólk til að
bæta menntun sína.
Það er sú aðgerð sem
Finnar gripu til á sín-
um tíma til að mæta
þeirri kreppu sem þeir
lentu í upp úr 1990 og
gafst afar vel. Þeir
leiddu saman stjórn-
völd, fulltrúa mennta-
kerfisins og aðila vinnu-
markaðarins og komu
sér saman um tillögur
til að rétta þjóðarskút-
una af. Lausnin var
stóraukin menntun, eða
með öðrum orðum
áhersla á þekking-
arsamfélagið sem tók við af iðn-
aðarsamfélaginu. Þá leið mætti svo
sannarlega taka til fyrirmyndar, að
sjálfsögðu með þátttöku beggja
kynja.
Að mörgu þarf að hyggja varð-
andi kynin við þær aðstæður sem nú
ríkja. Beina þarf sjónum að því
hvernig atvinnumissir, endurráðn-
ingar, áhyggjur og fjárhagserf-
iðleikar snerta hvort kyn um sig og
koma í veg fyrir að konum og körl-
um verði mismunað. Hér á eftir
verður bent á nokkur atriði sem vert
er að hafa í huga.
1. Hlutur hvors kyns um sig verði
ekki minni en 40% í þeim stjórnum
og ráðum sem skipuð verða á næst-
unni, sbr. 15. gr. jafnréttislaga.
2. Gætt verði kynjajafnréttis við
launasetningu innan ríkisbankanna
nýju og komið í veg fyrir kynbund-
inn launamun.
3. Við endurráðningu verði konur
og karlar ráðin í jöfnum mæli.
4. Við uppsagnir verði gætt jafn-
ræðis milli kynja. Konur jafnt sem
karlar eru fyrirvinnur heimila og
mun fleiri konur en karlar eru einu
fyrirvinnur fjölskyldna sinna.
5. Brýnt er að fræða fólk um fé-
lagsleg réttindi sín, t.d. að skrá sig
þegar í stað á atvinnuleysisskrá til
að missa ekki réttindi. Réttur til
fæðingarorlofs getur glatast ef einn
einasta dag vantar upp á samfellda
vinnu í sex mánuði.
6. Spenna á vinnustöðum getur
valdið auknu áreiti, einelti og kyn-
ferðislegri áreitni. Stjórnendur og
trúnaðarmenn verða að vera vak-
andi hvað þetta varðar og grípa til
aðgerða þegar í stað ef upp kemur.
7. Hætta er á auknu ofbeldi í nán-
um samböndum vegna ýmiss konar
erfiðleika. Brýnt er að auka þjón-
ustu við þolendur ofbeldis og
styrkja þær stofnanir sem vinna
með þolendum, svo sem Stígamót og
Kvennaathvarfið. Styrkja þarf verk-
efnð Karlar til ábyrgðar þannig að
það nái til gerenda um land allt.
8. Afar mikilvægt er að hafa vak-
andi auga með líðan barna sem finna
vel fyrir þeirri miklu spennu og
kvíða sem einkennir þjóðlífið. Það
þarf að ræða við þau og hjálpa þeim
við að takast á við erfiðleika sem
kunna að hrjá heimili þeirra, ekki
síst ef um ofbeldi er að ræða.
9. Aðgerðir í atvinnumálum taki
mið af báðum kynjum og þeim sem
eru að missa vinnu sína.
10. Samþættingar kynjasjón-
armiða verði gætt við alla stefnu-
mótun eins og jafnréttislög kveða á
um.
11. Konur og karlar komi jafnt að
öllum ákvörðunum sem varða fram-
tíð þjóðarinnar. Það er mikið verk
að vinna við að koma þjóðarbúinu
aftur á réttan kjöl. Þar verða bæði
kyn að leggjast á árar og nýta þann
sköpunarkraft sem býr í mismun-
andi reynslu og þekkingu. Vonandi
skilar sú vinna okkur betra sam-
félagi jafnréttis og jafnaðar, sam-
vinnu og samstöðu.
Kynin í kreppunni
Kristín Ástgeirs-
dóttir hvetur til að
kynjasjónarmið séu
í hávegum höfð við
enduruppbyggingu
samfélagsins
Kristín Ástgeirsdóttir
»Nauðsynlegt
er að hafa
kynjasjónarmið
að leiðarljósi við
lausn krepp-
unnar.
Höfundur er framkvæmdastýra
Jafnréttisstofu.
GRÍÐARLEGAR
hamfarir hafa átt sér
stað á íslenskum fjár-
málamarkaði að und-
anförnu. Þrír öflugir
bankar hafa riðað til
falls í kjölfar hinnar al-
þjóðlegu efnahagskreppu sem nú
geisar og hitti skuldsett fyrirtæki
hérlendis illa fyrir. Ekki bætti svo
aðgerðarlítil ríkisstjórn úr. Þjóð-
arinnar bíður því það erfiða en um
leið spennandi verkefni að byggja
upp nýtt Ísland. Mikilvægt er að þar
takist vel til og að hæfileikaríkt og
framsýnt fólk úr öllum áttum komi
þar að málum.
Staðan sem nú er uppi er mjög
sérstök. Allir stærstu viðskiptabank-
arnir eru nú á forræði ríkisvaldsins.
Mikil uppstokkun er framundan þar
sem taka þarf erfiðar ákvarðanir um
framhaldið. Fólk og fyrirtæki eiga
mikið undir í þessari stöðu þar sem
bankarnir munu hafa mikil ítök í
formi hlutafjár og lánafyrirgreiðslu.
Það er því ljóst að mikil völd munu
fylgja því að stýra hinum nýju rík-
isreknu bönkum. Völd um hvaða fyr-
irtæki lifi og hver deyi.
Horfum til framtíðar
Í umræðunni að undanförnu hafa
forsvarsmenn ríkisstjórnarinnar lýst
því yfir að stjórnmálaflokkarnir eigi
að tilnefna fulltrúa í stjórn rík-
isreknu bankanna. En er það endi-
lega hið eina rétta í stöðunni?
Við Íslendingar búum að gríð-
arlegum mannauði. Við eigum afar
ábyrga verkalýðshreyfingu og at-
vinnulíf, auk öflugra lífeyrissjóða.
Háskólar landsins búa jafnframt að
mikilli þekkingu sem nauðsynlegt er
að nýta á tímum sem þessum. Þá höf-
um við aðgang að fjölda sérfræðinga
í hinum stóra heimi sem eru fúsir til
að veita liðsinni á ögurstundu.
Því ætti Alþingi að sammælast um
að ofangreindir aðilar tilnefndu full-
trúa í stjórn ríkisbankanna. Það er
einfaldlega ekki kall samtímans að
horfið sé aftur til þeirra tíma þegar
stjórnmálaflokkarnir „áttu“ fulltrúa í
stjórnum ríkisbankanna. Nú eru nýir
tímar og nýjar kynslóðir. Við leysum
ekki vanda framtíðar með gamaldags
fortíðarúrræðum.
Við þurfum að eyða þeirri tor-
tryggni sem nú ríkir í samfélaginu.
Þar á Alþingi að ganga á undan með
góðu fordæmi í þessu máli, ásamt því
að breyta eftirlaunalögunum um-
deildu til samræmis við það sem tíðk-
ast hjá öðru launafólki. Sé einhvern
tímann þörf á því að þing og þjóð
gangi í takt þá er það á tímum sem
þessum.
Gamaldags
fortíðarúrræði
Stjórnmálaflokk-
arnir eiga ekki að
tilnefna fulltrúa í
stjórnir bankanna,
segja Sæunn Stef-
ánsdóttir og Birkir
Jón Jónsson
» Það er einfaldlega
ekki kall samtímans
að horfið sé aftur til
þeirra tíma þegar
stjórnmálaflokkarnir
„áttu“ fulltrúa í stjórn-
um ríkisbankanna.
Sæunn Stefánsdóttir
Sæunn Stefánsdótti er ritari Fram-
sóknarflokksins, Birkir Jón Jónsson
er þingmaður Framsóknarflokksins.
Birkir Jón Jónsson
MARGAN lærdóm má draga
af atburðum síðustu vikur og
mikilvægasta lexían er sennilega
sú að okkur beri að vanda til
verka og láta ekki stundarhags-
muni og von um fljóttekinn
gróða teyma okkur til aðgerða í
blindni án þess að huga vel að
afleiðingunum til lengri tíma.
Það skýtur því óneitanlega
skökku við að nú séu uppi kröfur
um að kasta til hliðar heildstæðu
mati á umhverfisáhrifum vegna
álvers á Bakka við Húsavík
vegna þess að „við höfum ekki
efni á að tefja álversfram-
kvæmdir“ eins og það er orðað.
Það eru að mörgu leyti skilj-
anleg viðbrögð að vilja grípa taf-
arlaust til verka í þeirri von að
draga megi með einhverjum
hætti úr höggþunga þeirra áfalla
sem á okkur dynja. En allra síst
nú getum við leyft okkur fljót-
færni og óðagot sem kann að
koma okkur í koll þegar fram í
sækir. Það blasir við öllum að
lög, reglur og eftirlit vantaði sár-
lega í aðdraganda þess að al-
þjóðlega lausafjárkreppan skall á
og allt hrundi. Við skulum því
fara að lögum nú, hversu mjög
sem einhverjum kann að þykja
þau þvælast fyrir fram-
kvæmdagleði.
Ytri aðstæður hafa sjaldan eða
aldrei verið óhagstæðari. Láns-
traust Íslendinga er lítið nú um
stundir og ekki á bætandi að
veikja það með frekari lántökum
til uppbyggingar og stækkunar
álvera. Það væri óábyrg hag-
stjórn að auka skuldir í stað þess
að hægja örlítið á og endurvekja
traust hérlendis og erlendis.
Fjárfesting okkar í áliðnaði er
gríðarleg og skuldirnar miklar
vegna hans. Tekjurnar eru síðan
að mestu leyti bundnar við ál-
verð sem fer hríðlækkandi. Það
er því alls óvíst að álver sé okkar
besti orkunýtingarkostur til
framtíðar.
Það er satt að við þurfum að
lifa veturinn, en við þurfum einn-
ig að huga að komandi árum og
áratugum. Styrkjum undirstöð-
urnar undir efnahagslífið á þann
veg að þær dugi einnig börnum
okkar og barnabörnum. Við höf-
um verið óþyrmilega minnt á
ábyrgð okkar gagnvart komandi
kynslóðum. Rísum undir henni.
Steinunn Valdís Óskarsdóttir
Flýtum okkur hægt
Höfundur er alþingismaður.
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn