Skinfaxi - 01.04.1960, Blaðsíða 4

36
SKINFAXI
lélegum húsakynnum og lítt eða ekki upp-
hituðum, i þorpunum meira að segja al-
gengt, að eitt kjallaraherbergi væri íbúð
heillar fjölskyldu — eða þá gamall skúr
eða verhúð. Flestir bárust i bökkum, og
hjá fjölda manns var meiri og minni
sultur í búi, þegar leið á veturinn. Einna
verst var ástatt einmitt í þeim liéruðum,
sem nú búa við mestan blóma, — i þorp-
um og lágsveitum á Suðurlandi voru kjör-
in sem sé verst og erfiðust, ef ekki herj-
aði hafísinn Norðurland. Jafnt bænd-
ur þessara sveita sem þorpsbúar byggðu
að miklu afkomu sína á sjósókn á opn-
um skipum frá hafnlausri strönd, og ef
tiðarfarið var þannig, að suðlæg átt var
ríkjandi á vetrarvertíðinni, stóð sultur-
inn fyrir dyrum. Eins og allir mundu geta
sér nærri, var þetta ekki hentugt ásland
til þess að unga kynslóðin yfirleitt öðl-
aðist hreysti og Jíkamsþroska. Fjöldi
harna um land allt dó á unga aldri, og
beinkröm og aðrir sjúkdómar, sem fylgja
næringarskorti, voru miklu tíðari en menn
gerðu sér grein fyrir. Yfirleitt varð unga
fóllcið að vinna heimili foreldra sinna
til þess að fjölsltyldan gæti bjargazt, og
möguleikar á slvólagöngu voru svo litlir,
að einungis einbeittustu og liarðgerustu
unglingar gátu Jdofið þá. Um munað var
alls elíki að ræða.
Og þegar mikið liafði ræzt úr, lcomu
kreppuárin. Þá var ástandið þannig, að
sannarlega átti allur þorri alþýðu manna
mjög erfitt, og sums staðar drógu fjöl-
skyldur fram lífið á svo litlu fé, að fáir
mundu trúa af þeim, sem eldci Jiafa lif-
að þessa vandræðalíma.
En á livorum tveggja þessum tímabil-
um ólust upp menn, sem voru svo táp-
miklir frá náttúrunnar Jiendi, að liin erf-
iðu lífSsldlyrði unnu livorlvi hug á þeim
andlega né lilíamlega, en gæddu þá ótrú-
legri seiglu, fyrirliyggju, nýtni og Jöngun
til að rétta úr lrútnum, og þeir gripu
fagnandi þær Jmgsjónir, sem liampað var
og víðsvegar um heim liöfðu reynzt þjóð-
unum ómetanleg livöt til gengis á jafnt
andlegum sem verlvlegum vettvangi. Og
næst óvenjulegum tímum eiga Islending-
ar það einmitt þessum mönnum að þakka,
livað unnizt liefur um hætt lífskjör og
möguleika til menningar.
Umskiptin.
Það er ekkert karlaraus eða kerlinga-
nöldur lijá eldra fólkinu, þó að það telji,
að ástandið Jijá okkur Islendingum Jiafi
ek'ki Jjatnað að sumu leyti. Og það er einlc-
um fernt, sem það telur of algengt hjá
ungu kynslóðinni: Virðingarleysi fyrir
vinnunni og þar með slæleg aflíöst, ó-
æsJvileg notlviin tómstunda, fjáreyðsla um
sltör fram og linka, sem lýsi sér i því,
að margt af ungu fólki vilji hliðra sér
lijá framleiðslustörfum, sem hafi i för
með sér einangrun og um leið allmikið
erfiði.
Áður fyrrum — og þarf ekki lengra
að fara en 25—30 ár aftur í tímann —
var 10—12 tíma dagvinna algeng og kaup-
ið svo lágt, að engin von var til þess,
að menn gætu lifað mannsæmandi lifi
eða neitt til líka við það, sem nú þykir
sjálfsagt. Og það, sem verst var: Vinn-
an við sjávarsíðuna var afar stopul, jafn-
vel á sjónum. Það var algengt, að skip-
um væri lagt langtímum saman sakir þess,
að útgerðarmenn teldu eklti borga sig að
halda þeim til fiskjar. Svo var þá af