Skinfaxi - 01.04.1962, Síða 5

lifði undir stjórn fimm konunga og dó með
pennann í hendi sér 2. september 1872.
Hann hafði sterkari áhrif á danskt þjóðlíf
en nokkur annar Dani fyrr eða síðar, eða
eins og Matthías kemst að orði: „Enginn
dró á danskri tungu dýpri tón úr hreinni
sál; í hans hjarta hörpur sungu heilla
þjóða dvalins mál.“ Annar norrænn skálda-
jöfur, Björnstjerne Björnsson, segir um
hann: „Hans dagur var hinn mesti, sem
Norðurlönd hafa séð.“ Og er það sannleik-
ur, ekki aðeins hvað viðvíkur langri ævi,
heldur með hliðsjón af verkum hans, því
voldugra lífsverk með pennanum hafa
Norðurlönd aldrei séð frá eins manns
hendi.
Það væri hægt að tilfæra marga atburði,
ljóð og sögur frá seinni hluta 19. aldarinn-
ar og allt fram á vorn dag, sem sýna áhrif
Grundtvigs á þjóðlíf Dana. Vitandi eða
ósjálfrátt komu fram erindrekar lífsskoð-
ana hans, en merkasta vakningin birtist í
starfsemi lýðháskólahreyfingarinnar. —
Fyrsti lýðháskólinn var settur á stofn 1844
í Rödding í Suður-Jótlandi, og stofnun
hans var bein afleiðing hinnar sterku þjóð-
ernistilfinningar, sem í þessum landshluta
andæfði gegn þýzkum áhrifum, en þau
færðust mjög í vöxt eftir 1880, enda lögðu
þeir seinna Suður-Jótland undir sig með
sverði, og stýrðu því síðan með fullu tillits-
leysi til danskrar tungu og menningar til
1920.
Stofnun lýðháskólans í Rödding eiga
Danir að þakka Christian Flor, manni af
norskum ættum, sem var prófessor við há-
skólann í Kiel. Flor var ekki einungis ákaf-
lega hrifinn af lífsstefnu Grundtvigs, hann
var einnig undir sterkum áhrifum af skáld-
inu Adam Oehlenschláger, sem vakti skiln-
ing Flors á skáldlistinni í þágu frjálsrar
upplýsingar og lærdóms. Lýðháskólinn er
þannig í og með barn rómantísku stefn-
unnar, og ber kennsluaðferðin þess vott,
því áherzla er lögð á að vekja ást á tung-
unni og treysta böndin við ættjörðina með
rækt við fornar sagnir um ættarkjarna
kynstofnsins.
Lýðháskólinn í Rödding náði þó ekki
fullum vexti á þessu tímabili. Eftir 1864,
þegar Suður-Jótland komst undir Þýzka-
land, létu Þjóðverjar loka skólanum. Hann
varð því úr sögunni um hríð, en lýðhá-
skólahreyfingin danska var ekki til loka
leidd þótt Þjóðverjar fengju vald yfir Suð-
ur-Jótlandi. Landsmissirinn blés bara að
glæðunum, svo að af þeim varð mikið bál.
Lýðháskólahreyfingin fékk nú á næstu ár-
um eftirtektarverða fulltrúa, sem börðust
fyrir þjóðlegri vakningu, og lýðháskólar
spruttu upp í öllum sveitum Danmerkur. T
fararbroddi var merkilegur f jónskur skóla-
maður, Christen Kold, sem fremur öðrum
sannaði með kennsluaðferð sinni, að frjáls,
munnleg fræðsla, sem veitir þekkingu á
sögunni og þjóðfélaginu, er betra meðal til
að skapa þegnskap og félagslund en dauður
skylduærdómur. Hann hafði sinn skóla í
Ryslinge á Fjóni, en í stað lýðháskólans í
Rödding, sem Þjóðverjar hertóku með Suð-
ur-Jótlandií, voru lagðir hyrningarsteinar
að nýjum skóla nálægt landamærunum, og
þar stendur nú Askov Höjskole, sem síðan
hefur verið merkasti lýðháskóli Norður-
landa.
Frá lýðháskólanum í Askov eru komnir
allir mætustu menn hinnar grundtvigsku
fræðistefnu, en ekki skal ég þreyta les-
endur mína á því að rekja nöfn þeirra og
allra lýðháskólanna í Danmörku. Ég skal
S K I N F A X I
5