Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1954, Síða 25

Matthías Þórðarson, fyrv. ritsijóri:
Atvinnnmögnleikar á Græiilandi
Fyrirlestur, fluttur árið 1940.
I.
Islandi hefur aftur tekizt að tengjast verzlunar-
samböndum við Grænland, sem hafa
verið slitin í margar aldir.
Það gladdi marga íslendinga erlendis, þegai'
þeim barst fregn um það, að síðastliðið sumar
— í fyrsta skipti í nærfellt 600 ár — hefði ver-
ið gerð tilraun til viðskipta milli fslands og
Grænlands, sem hafði heppnazt vel. Þessi lofs-
verða framkvæmdarsemi virðist vera góðs viti
og gefur góðar vonir um, að frekari viðskipti
milli landanna geti átt sér stað í framtíðinni.
í tilefni af þessum merkilega atburði ætla ég
í eftirfarandi erindi að fara nokkrum orðum
um. atvinnumöguleika í Grænlandi, eins og þeim
hefur verið lýst af mönnum, sem hafa dvalið
þar og kynnt sér þá til hlítar.
Með lögum frá 1. maí 1937 var dönskum og
íslenzkum þegnum veitt leyfi til þess að reka
fiskveiðar við Grænland, dvelja þar og gera
nauðsynleg mannvirki til reksturs atvinnu í
landi o. s. frv. En fram að þeim tíma var land-
inu lokað fyrir öllum þjóðum, samkvæmt lögum
frá 30. marz 1776. Þetta innilokunarákvæði hef-
ur þó í raun og veru misst þýðingu sína við
hernám Grænlands af Bandaríkjum Norður-
ameríku í yfirstandandi ófriði. En hvernig
verzlun og siglingum til Grænlands verður hátt-
að að ófriðnum loknum, er að svo stöddu ekki
hægt að spá neinu um. En miklar líkur virðast
vera til þess, að rýmkað verði um ákvæði gild-
andi laga og að auðveldara muni verða fyrir
íslendinga eftirleiðis að hagnýta sér þá mögu-
leika, sem þetta nágrannaland hefur að bjóða
og Sem gera má ráð fyrir að geti orðið hlutað-
eigendum til hagsbóta.
Eins og kunnugt er, námu íslendingar Græn-
land í lok tíundu aldarinnar og mynduðu þar
nýlendu. Þessi nýlenda leið undir lok — eftir
því sem næst verður komizt — á seinni hluta
VÍKINGUft
fimmtándu aldarinnar. Skrælingjar, sem komu
að norðan og héldu til í smáhópum, færðu sig
smátt og smátt suður á bóginn og komust alla
leið til Hvarfs — suðurodda Grænlands, og fóru
þaðan alllangan veg norður með austurströnd-
inni til Angmalsalik, þar sem þeir svo stað-
næmdust.
Á sextándu og seytjándu öld voru frá Dan-
mörku og Noregi gerðir leiðangrar til þess að
finna afkomendur íslendinga í Grænlandi, en
það reyndist árangurslaust. íslenzki ættbálkur-
inn virtist vera horfinn úr sögunni, þessi nýi
kynflokkur — skrælingjar, voru nú seztir að
í landinu fyrir fullt og allt.
Árið 1721 flutti norskur trúboði, Hans Egede,
til Grænlands. Við komu hans hefst undir
norsk-danskri' stjórn nýtt tímabil í sögu lands-
ins. Árið 1776 færðist stjórn Grænlands í hend-
ur hinnar dönsku einokunarverzlunar, og hefur
einokunarverzlunin haft stjórn þess ftieð hönd-
um þangað til Bandaríkin hertóku landið 1940.
Um aldamótin 1800 voru íbúar þar rúmlega
5000, en árið 1935 var íbúatalan orðin nærfellt
12.000 manns, mestmegnis kynblendingar af
Skrælingjum og mönnum af norrænum ætt-
stofni.
II.
Grænland er stórt land, mikifð til þakið af ís. Þó
finnast þar margskonar tekjulindir.
Menn hafa áætlað, að flatarmál Grænlands
sé svipað og öll Vesturevrópa, en mestur hluti
þess — eða nærfellt %0 — er þakinn af ís. Að-
eins strandlengja Vestur-Grænlands, með þar
til heyrandi eyjum, er íslaus. Venjulega er hafið
við suðvesturströnd Gi’ænlands íslaust frá því
í september, þar til í febrúarmánuði, en þegar
ísbreiðan í Norðuríshafinu við austurströnd
Grænlands á vorin tekur að leysast í sundur,
flytur Pólstraumurinn ísinn suður með aust-
urströndinni til suðurodda Grænlands — Hvarfs
25